26

Okruchy historii

28 czerwca–15 lipca 2013 nr 12 (184) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Skaczące bomby

Naloty bombowe były głównym środkiem niszczenie infrastruk-

tury wroga. Zastosowywano różne taktyki i różne wagi samych

bomb. Waga tych ostatni wahała się od 50 do 1000 kg materiału

wybuchowego. Z rozwojem techniki i zwiększeniem udźwigu

samolotów zaczęto produkować bomby nawet do 5 i nawet 10

tys. kg. Co do taktyki, to ulubioną taktyką aliantów były zmaso-

wane naloty, tzw. „dywanowe”. Setki samolotów, lecących na

podobnej wysokości obok siebie w pewnym momencie zwalniało

bomby i lecąc pokrywały zniszczeniami olbrzymi teren (do 15 tys.

Zachowana skacząca bomba

m²). Jednak nie wszystko można było zniszczyć w ten sposób.

Pierwsze samoloty zaczęły star-

odpowiednim  kątem  ramionami,

tować o godzinie 21:28. Bombowce

przez które pilot w momencie ataku

leciały nisko, na wysokości około

obserwował cel. Bombę można było

nych. Jednak nie była to najbardziej

rwaniem istniejącej, ale nie używanej

Opracował

30 m, dla uniknięcia wykrycia przez

zrzucić, gdy obie wieże pokryły się z

odpowiednia forma. Kształt wpływał

zapory na zbiorniku wodnym Elan w

KRZYSZTOF SZYMAŃSKI

radar.

krańcami ramion.

znacząco na zdolność bomby do

Walii.

Pierwsze straty atakujący odno-

Drugi problem stanowiło usta-

odbijania się od powierzchni wody,

Dowództwo angielskie jeszcze

Nowa broń prof. Wallisa została

towali zaraz po osiągnięciu brzegów

lenie wysokości lotu, bowiem uży-

dlatego wybrano bombę w kształcie

przed wybuchem wojny uznało

zaakceptowana do użytku 26 lutego

Holandii. Szczególnie nie wiodło

wane wówczas wysokościomierze

walca.

uprzemysłowione Zagłębie Ruhry za

1943 roku. Bomba otrzymała nazwę

się formacji nr 2 – wybuch pocisku

barometryczne nie zapewniały wy-

W taki sposób powstała bom-

obiekt o szczególnym znaczeniu stra-

kodową „Upkeep”, zaś termin ataku

przeciwlotniczego spowodował, że

starczającej dokładności. Poradzono

ba-beczka, którą samolot, lecąc z

tegicznym. Zwłaszcza jeśli chodziło

wyznaczono na maj, kiedy poziom

jeden z samolotów stracił radio i mu-

sobie z tym w ten sposób, że pod

prędkością około 370 km/h na wyso-

o zapory wodne na rzekach. Dostar-

wód w zbiornikach miał być najwyż-

siał zawrócić nad Ijsselmeer. Kolejny

nosem i kadłubem maszyny zamon-

kości około 20 m nad powierzchnią

czały one energii elektrycznej, były

szy, a przerwanie zapór spowodo-

leciał za nisko i uderzył o falę tracąc

towano reflektory pod takim kątem,

wody, zrzucał tak, aby uderzając o

także źródłem wody pitnej w regionie

wać największe szkody.

bombę – pozbawiony swej głównej

że widziane na wodzie strumienie ich

płaszczyznę wody odbiła się od niej

i zapewniały transport w systemie rzek

broni również wrócił do bazy. Jeden

świateł zbiegały się z sobą dokładnie

i zachowując energię „podskakiwała”

i kanałów. Zdawało się, że tak olbrzy-

Wychłostać wroga

podczas lotu na pożądanej wysoko-

z bombowców został zestrzelony nie-

kilkakrotnie (na odległość około 400

mie obiekty są łatwymi celami. Jednak

Operacja dostała kryptonim Cha-

ści 20 m. Załogi ćwiczyły loty nad

mal natychmiast po dotarciu nad ląd

m), aż do osiągnięcia celu – korony

było inaczej. Zapory były mocno chro-

stise (dosłownie „wychłostać”). Ter-

zbiornikami wodnymi w Leicestershi-

i rozbił się w wodach Waddenzee, a

zapory wodnej. Przed zrzutem bom-

nione przez artylerię przeciwlotniczą

min akcji określono na noc z 16 na

re, Derbyshire i w pobliżu Dorset.

kolejne dwa roztrzaskały się po ude-

by, używano specjalnego urządzenia

i służby naziemne. Trafienie w samą

17 maja 1943 roku, a celem miały być

rzeniu o linię wysokiego napięcia

które wprowadzało bombę w ruch

zaporę bombą o odpowiedniej sile

zapory na niemieckich rzekach w Za-

Formacja nr 1 przybyła nad je-

obrotowy. Dzięki temu bomba łatwiej

niszczenia z dużych wysokości było

głębiu Ruhry. Akcję miał wykonać 617

Godzina „0”

zioro Möhne i samolot dowódcy jako

Bomby dostarczono do dywizjo-

odbijała się od powierzchni, nie tonąc

niezwykle trudne. Bomba wybuchają-

Dywizjon Bombowy RAF nazywany

pierwszy przystąpił do ataku, zaraz

nu 13 maja. Rankiem 15 maja do-

natychmiast po zetknięciu z nią. Po

ca w wodzie traciła na sile, a spadła

od tego czasu „Dambusters” („Nisz-

za nim zaś leciał kolejny bombowiec,

wódca, Guy Gibson, doświadczony

dotarciu do zapory, bomba tonęła i na

poza zaporą nie czyniła pożądanych

czyciele Tam”). Jako cele wybrano

który został trafiony gdy leciał nisko

zniszczeń. Głowiono się więc nad

nad wodą, przy czym pocisk spowo-

skutecznym sposobem niszczenia

dował wybuch jego własnej bomby,

zapór. Szacowano, że zniszczenie

zniszczeniu uległo jedno ze skrzy-

jednego obiektu, który pozbawi prą-

deł, a samolot spadł do wody. Trzej

du zakłady wojskowe i doprowadzi

członkowie załogi zdołali opuścić

do naturalnych zniszczeń – powodzi

tonący samolot, ale przeżyło tylko

– będzie bardziej efektywne. Ale nie

dwóch. Dowódca formacji zawrócił,

było to takie proste. Alianci począt-

przelatując ponownie nad zaporą,

kowo myśleli o zrzuceniu bomby o

by odciągnąć ogień dział przeciwlot-

wadze 10 ton z wysokości 12 000

niczych od trzeciej maszyny. Mimo,

metrów, co miałoby wywołać efekt

że samolot został uszkodzony, atak

„trzęsienia ziemi”. Problem polegał

się powiódł. Następnie zaporę ata-

na tym, że nie dysponowano bom-

kowały kolejne dwie maszyny. Osta-

bowcem, który mógłby wznieść się

tecznie zapora została przerwana.

na taką wysokość z takim ładunkiem.

W czasie ataku na Möhne jeden z

Do zniszczenia zapory wystarczyłaby

bombowców przesłał do bazy mel-

znacznie mniejsza bomba, ale pod

dunek, ale odległość była zbyt duża

warunkiem, że eksplodowałaby tuż

dla radiostacji pokładowych – mel-

przy ścianie zapory poniżej poziomu

dunku na bazie nie odebrano

wody, tymczasem tamy niemieckich

Atak na zaporę Eder też był trud-

zbiorników chronione były skutecznie

ny. Dolina rzeki Eder tonęła w gęstej

sieciami przeciwtorpedowymi.

Mocowanie bomby pod samolotem

mgle, ale nie była broniona. Mylą-

Na jednej z narad nad tą kwestią

ca topografia otaczających jezioro

pilot i prof. Wallis odbyli odprawę z

dwie kluczowe zapory na zbiorni-

nieoczekiwane rozwiązanie zapropo-

głębokości około 10 m eksplodowa-

wzgórz czyniła nalot nadzwyczaj

oficerami, a następnego dnia z resz-

kach wodnych położonych powyżej

nował prof. Barnes Wallis. „Czy ktoś

ła, niszcząc betonową zaporę. Waga

trudnym i pierwszy samolot dowódcy

tą załóg. Kolejno odprawiano pilo-

zagłębia Ruhry: Möhne i Sorpe oraz

puszczał kaczki na wodzie?” – zapy-

bomby dochodziła do 4 tys. kg, a ma-

formacji 2 próbował sześć razy po-

tów, nawigatorów i bombardierów.

zaporę na rzece Eder, która ucho-

tał. Spojrzano na niego ze zdziwie-

teriału wybuchowego – 3 tys. kg. Aby

dejść do ataku, po czym zdecydował

Dywizjon został podzielony na

dzi do Wezery, jako cel dodatko-

niem. Co ma do poważnego problemu

zamontować bombę, należało doko-

się tymczasowo wycofać. Kolejny

trzy formacje.

wy. Wprawdzie przerwanie dostaw

niewinna dziecięca zabawa. Profesor

nać przebudowy w samolocie Avro

zaatakował, ale bomba wybuchła

Formacja nr 1 składała się z dzie-

energii z hydroelektrowni miało duże

wyjaśnił po chwili: bombę zrzuci sa-

Lancaster Mk III. Dla zmniejszenia

uderzywszy w szczyt tamy i poważ-

więciu samolotów w trzech grupach.

znaczenie, większą wagę przykłada-

molot nad samą wodą, a ta skacząc

wagi maszyn usunięto większość ich

nie uszkodziła bombowiec. Dowód-

Celem formacji była zapora Möhne;

no jednak do przerw w zaopatrzeniu

po powierzchni dotrze pod zaporę

uzbrojenia, między innymi wieżyczki

ca podjął jeszcze jedną próbę i tym

każdy samolot, który nie zrzuciłby

w wodę ośrodków przemysłowych,

i wybuchnie, niszcząc tamę. Nie każ-

górnych strzelców. Rozmiary bomb

razem udało mu się. Ostatni, trzeci,

bomb, miał następnie atakować za-

miast oraz kanałów żeglownych. Po

demu przypadło to do gustu, ale trze-

i ich nietypowy kształt wymagały

bombowiec formacji ostatecznie do-

porę Eder.

przerwaniu zapór spodziewano się

ba było rozważyć i taką możliwość.

usunięcia drzwi luków bombowych,

prowadził do przerwania zapory.

Formacja nr 2 składała się z pię-

niszczących powodzi.

a bomby musiały być podwieszane

Ataki na zapory Sorpe i Ennepe

ciu samolotów. Celem formacji była

Załogi musiały zdobyć odpowied-

na widłowym zawieszeniu, a przed

Hop, hop, po wodzie

i na zaporę Bever nie powiodły się.

zapora Sorpe.

nie umiejętności. Głownie chodziło o

Prof. Wallis, jako pomysłodawca

zrzuceniem wprowadzane w ruch

Były to ziemne tamy, zupełnie inne

Formacja nr 3 stanowiła mobilną

moment zwolnienia bomby. Na po-

zabrał się do dzieła. Przede wszyst-

obrotowy przez specjalne silniki elek-

niż zapory ze zbrojonego betonu,

rezerwę. Formacja ta wystartowała

moc przyszła tu architektura samych

kim należało wybrać najlepszy pod

tryczne, montowane pod kadłubem.

które udało się przerwać niemal bez

dwie godziny później, z zadaniem

zapór. Zarówno zapora Möhne jak i

względemaerodynamikikształtbomby.

Próby zapoczątkowało wysadze-

trudu. Oprócz tego załogi miały pro-

bombardowania celów głównych

Eder miały wieże na obu końcach.

Początkowo naukowcy projektowali

nie gipsowego modelu zapory w za-

blemy z nawigacją, dotarciem nad

lub zapór o mniejszym znaczeniu w

Skonstruowano więc specjalne ce-

bombę w kształcie kuli dla uzyskania

kładach doświadczalnych w Watford

obiekt i zrzuceniem bomb.

Schwelm, Ennepe i Diemel.

lowniki z dwoma ustawionymi pod

lepszych właściwości aerodynamicz-

pod Londynem, a zakończyło prze-