33

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 16 lipca–15 sierpnia 2013 nr 13–14 (185–186)

1893 r. Związek Towarzystw Mu-

zek utrzymywania sceny niemieckiej,

muzykalne, budząc świetnem wyko-

sakralne mieszkającego wówczas

przebudzeniem narodowej świado-

zycznych Polskich i Ruskich. Pod-

co ostatecznie nastąpiło w 1872 r.

naniem utworów Chopina zamiłowa-

we Lwowie Johanna Mederitscha.

mości Rusinów. Pierwszym ukraiń-

czas szczególnych okazji, jaką było

W tym samym roku przedstawie-

nie do genialnej, natchnionej pieśni

Było to „Stabat Mater”. Kierownictwo

skim stowarzyszeniem muzycznym

np. otwarcie Powszechnej Wystawy

niem „Halki” Stanisława Moniuszki

polskiej. Był nie tylko świetnym wy-

wówczas także objął F.X.W. Mozart,

był Teorban założony w 1870 r.

Krajowej w 1894 r., łączył on siły kil-

zainaugurowała swoją działalność

konawcą, ale pojmował posłannictwo

a orkiestrę poprowadził Augustyn

(istniejący niestety tylko przez kilka

ku istniejących w mieście zespołów

stała polska scena operowa. Nale-

muzyki w szerszym stylu, a głównie

Tomasz Braun. Warto zaznaczyć,

miesięcy) przez kompozytora Anato-

(m.in. polskich – Lutni i Echa oraz

ży dodać, że inna opera Moniuszki

w kierunku narodowym, któremu też

że w 1828 r. Wielki Piątek wypadał

la Wachnianyna. Sam Wachnianyn

ukraińskiego Bojana), które wyko-

„Straszny dwór”, powstała w 1865

dał wyraz w całym szeregu własnych

tego samego dnia w kościele rzym-

był pierwszym zachodnioukraińskim

nywały m.in. utwory Władysława

r. (po powstaniu styczniowym) już

wielce cennych kompozycyj”.

skokatolickim jak i greckokatolickim.

kompozytorem, który napisał pełno-

Żeleńskiego i Anatola Wachnianyna

po trzecim spektaklu w Warszawie

Choć Karol Mikuli nie był Pola-

Dzięki temu wierni obydwu obrząd-

wymiarową operę – „Kupało” (1890).

pod kierownictwem obydwu kompo-

zdjęta przez rosyjską cenzurę (na

kiem z pochodzenia, to przez blisko

ków mogli razem przeżywać sceny

W latach osiemdziesiątych piastował

zytorów. Istniała także we Lwowie

50 lat!), bez problemów wystawia-

40 lat działał na rzecz polskiej kultu-

boleści Matki Boskiej pod Krzyżem.

funkcję zastępcy przewodniczącego

piękna tradycja wspólnego śpiewu

na była we Lwowie, mieszcząc się

ry muzycznej, co zresztą robił z wła-

Także sam skład wykonawców był

Towarzystwa Śpiewackiego Lutnia,

polskich i ukraińskich towarzystw

stale w repertuarze teatru i przy-

snego wyboru. Dlatego z całą pew-

wielonarodowy, odzwierciedlając za-

do którego należeli wówczas zarów-

chóralnych podczas uroczystości

ciągając wciąż widzów. W 1872 r.

nością możemy go zaliczyć do osób

razem skład mieszkańców samego

no Polacy, jak i Ukraińcy. W 1890 r.

pogrzebowych przedstawicieli kul-

z lwowskim teatrem związał się na

zasłużonych dla kultury polskiej.

miasta.

powstało pierwsze ukraińskie chóral-

tury i sztuki obydwu narodów. Miało

stałe Henryk Jarecki, uczeń Stani-

W „Gazecie Lwowskiej” pisano, że

Jan Ruckgaber (właść. Jean

ne stowarzyszenie Bojan (późniejszy

to miejsce np. w 1897 r. podczas

sława Moniuszki. Pracę swoją roz-

Montalbleau) był znanym w stolicy

pogrzebu Karola Mikulego, co od-

począł jako kapelmistrz. Był także

Galicji pianistą i kompozytorem fran-

notowano w „Gazecie Lwowskiej”:

znanym kompozytorem operowym

cuskiego pochodzenia. Działał on

„Przed wyniesieniem z domu żałoby

oraz propagatorem dzieł Moniuszki.

również w teatrze, biorąc udział w

zwłok, u których nieprzeliczone zło-

Dla teatru lwowskiego powstała m.in.

organizowanych tam koncertach, a

żono wieńce, odśpiewali członkowie

opera „Jadwiga królowa polska” do

także akompaniując śpiewakom na

towarzystw śpiewackich Lutni, Echa

libretta kompozytora. Ostatnim dy-

fortepianie w czasie przedstawień.

i Bojana pod batutą p. Cetwińskie-

rektorem teatru skarbkowskiego był

Skomponował muzykę do pantomi-

go [Stanisława Cetwińskiego – za-

Ludwik Heller (1896-1900). W 1900

my „Wywód Arlekina, czyli Zjawisko

łożyciela Lutni] wspaniały hymn

r. otwarto nowy wspaniały gmach

duchów”, wystawionej w 1826 r. Two-

pożegnalny „Beati mortui”, poczem

teatralny. Na uroczystość inauguracji

rzył również polonezy i mazurki for-

z ulicy Chorążczyzny [obecna Czaj-

wystawiono operę „Janek” Władysła-

tepianowe oraz inne drobne utwory

kowskiego] wyruszył kilkutysięczny

wa Żeleńskiego. Nowym dyrektorem

Jan Ruckgaber w 1834 r. założył we

orszak żałobny wielki, a cichy i tą

został wówczas Tadeusz Pawlikowski

Lwowie Towarzystwo Przyjaciół Mu-

swą cichością majestatyczny, wśród

(1900-1906), po którym kierownictwo

zyki (Verein der Musikfreuden), któ-

bicia dzwonów ku cmentarzowi”.

przejął na nowo Heller. W 1914 r. po

re istniało do 1838 r. i angażowało

Pomimo powołania we Lwowie

wkroczeniu wojsk rosyjskich scena

ponad 100 amatorów. Występowało

rozmaitych towarzystw muzycznych,

zawiesiła swoją działalność.

ono wielokrotnie przed publicznością

w dalszym ciągu ważnym ośrodkiem

Przedstawiony 142-letni okres

wykonując dzieła symfoniczne i wo-

był także teatr. W 1842 r. otrzymał

życia muzycznego Lwowa stanowi

kalno-instrumentalne pod kierownic-

on nową, imponującą w swymi roz-

czas kształtowania się i powstawa-

twem swojego założyciela. W 1838

miarami siedzibę (przeznaczoną na

nia kluczowych instytucji muzycz-

r. we Lwowie powstało Galicyjskie

1460 miejsc) ufundowaną przez hr.

nych. Pomimo nieistnienia Polski na

Towarzystwo Muzyczne (GTM), któ-

Stanisława Skarbka, który był dy-

mapie, instytucje te – powoływane

rego dyrektorem był Jan Ruckgaber

rektorem teatru do swojej śmierci w

nieraz przez władze austriackie –

od momentu jego powstania do 1842

1848 r. Oczywiście w dalszym ciągu

stawały się kluczowymi instytucjami

r. GTM odegrało ogromną rolę dla

istniały tu dwie sceny – niemiecka i

dla kultury polskiej, która we Lwo-

rozwoju muzycznej kultury miasta,

polska. W latach 1857-1864 dyrekcja

wie była tak silna, że była w stanie

szybko stało się obok teatru najważ-

sceny polskiej spoczywała w rękach

wpłynąć na przedstawicieli innych

niejszą muzyczną instytucją. Z ramie-

dwóch zasłużonych polskich akto-

narodowości jak np. Jan Ruckga-

nia Towarzystwa powstała w 1839 r.

rów - Witalisa Smochowskiego i Jana

ber czy Karol Mikuli, stających się z

muzyczna szkoła, a w 1853 r. Kon-

Nepomucena Nowakowskiego, po

czasem postaciami działającymi na

serwatorium GTM. W 1840 r. w dy-

czym w 1864 przeszła w ręce Adama

rzecz swojej nowej ojczyzny. Dzięki

rektorem zakładu naukowego GTM

Miłaszewskiego. W wyniku uchwale-

temu Lwów mógł podczas zaborów

był znany także z innej działalności

Karol Lipiński

nia autonomii Galicji w latach 60-tych

śmiało szczycić się mianem stolicy

Leopold von Sacher-Masoch.

XIX w. dzięki której rozwój kultury

kultury polskiej, zwłaszcza wobec

W 1857 r. nowym dyrektorem

„Lwowianie nie tylko wysoce go ce-

Bojan-Macierz), które funkcjonowało

polskiej nie był już przez Austriaków

restrykcyjnych rządów rosyjskich

GTM został Karol Mikuli, pianista,

nili, ale rzec można prawdziwie ko-

także w Polsce międzywojennej, aż

ograniczany, w 1871 r. postanowie-

panujących w Warszawie po po-

kompozytor, dyrygent i pedagog.

chali”. Karol Mikuli przekazał swym

do końca 1939 r. Pierwszym dyrekto-

niem cesarskim zniesiono obowią-

wstaniu styczniowym.

Wywodził się z ormiańskiej rodziny

uczniom tradycje interpretacyjne

rem został Wolodymyr Szuchewycz,

kupieckiej noszącej pierwotnie na-

utworów Fryderyka Chopina. Dzię-

a wśród dyrygentów znalazł się także

zwisko Axanian, która pochodziła

ki niemu polska szkoła pianistyczna

oczywiście Anatol Wachnianyn. W re-

Pomóżmy Jarkowi

z Mołdawii. W 1844 r. wyjechał do

bezpośrednio kontynuowała tradycje

pertuarze Bojana figurowały głównie

Paryża, aby doskonalić się tam w

chopinowskie. Do uczniów Mikulego

utwory kompozytorów ukraińskich. W

grze na fortepianie pobierając lekcje

należeli m.in. Stanisław Niewiadom-

Bojanie występowała m.in. Salomea

u Fryderyka Chopina. Przez niemal

ski i Mieczysław Sołtys.

Kruszelnicka. Bardzo ważną datą

30 lat Mikuli pracował także w kon-

Następcą Mikulego został jego

dla ukraińskiej kultury muzycznej

serwatorium GTM (założonym w

uczeń Rudolf Schwarz, a po nim sta-

był rok 1903, gdy powołano do życia

1853 r.) prowadząc tam wyższy kurs

nowisko to piastowali dwaj wielce dla

Muzyczne Towarzystwo im. Mykoły

gry na fortepianie oraz dyrygując

Lwowa zasłużeni dyrygenci i kompo-

Łysenki (istniejące do 1939 r.) pod

utworami symfonicznymi prezento-

zytorzy Mieczysław Sołtys (w latach

kierownictwem Wachnianyna. W tym

wanymi przez GTM. Za czasów jego

1899–1929) i jego syn Adam (w la-

samym roku świętowano uroczystość

dyrekcji (1857-1887) w GTM zaczęto

tach 1929-1939). Za dyrekcji Mieczy-

35-lecia działalności twórczej Mykoły

wykonywać coraz więcej utworów

sława Sołtysa studentką konserwato-

Łysenki, który specjalnie wówczas

kompozytorów polskich. Wśród nich

rium w klasie Walerego Wysockiego

przybył do Lwowa. W skład Instytutu

znajdowały się m.in.: Msza i kantata

była Janina Korolewicz (Waydowa) –

wchodził także Wyższy Instytut Mu-

„Widma” (wg II cz. Dziadów) Stani-

wybitna polska śpiewaczka, a także

zyczny(„ukraińskiekonserwatorium”),

sława Moniuszki, utwory Ignacego

Salomea Kruszelnicka – światowej

do którego utworzenia przyczynił się

Feliksa Dobrzyńskiego i Karola Lipiń-

sławy ukraińska śpiewaczka opero-

Stanisław Ludkewycz – wykształco-

Jarek Jonik ma 23 lata, pochodzi z południowej Ukrainy, z Ciurupińska

skiego oraz oczywiście utwory Fryde-

wa. Do grona pedagogów konserwa-

ny we Lwowie i w Wiedniu, pierwszy

(woj. Chersoń). Ukończył studia polonistyczne. Niedawno wykryto u niego

ryka Chopina (wówczas często jedne

torium należał Aleksander Myszuga,

profesjonalny ukraiński kompozytor

guz na wątrobie o średnicy – 5 cm. Operacja jest zaplanowana na wrzesień,

z pierwszych wykonań we Lwowie).

wybitny ukraiński śpiewak.

i muzykolog. Wśród wykładowców

a będzie wykonana na Ukrainie. Jej koszt, to ok. 40 000 00 zł. Rodzice Jarka

Warto również podkreślić, że Mikuli

W drugiej połowie XIX w. inten-

Instytutu znalazł się także Jan Gall,

wystawili już na sprzedaż mieszkanie. Rodzina nie ma innych możliwości, by

nie zaniedbywał także dzieł kompo-

sywnie rozwijało się także ukraińskie

zasłużony polski kompozytor i dyry-

zdobyć potrzebne środki.

zytorów zagranicznych, to właśnie

życie muzyczne. Luba Kyjanowska

gent chóralny, długoletni kierownik

Jeśli ktoś chciałby pomóc Jarkowi, wpłaty prosimy kierować na konto

on wprowadził orkiestrowe utwory

podkreśla, że w tym czasie współpra-

chóru Echo. Teresa Mazepa pisze,

fundacji: BGŻ SA 23 2030 0045 1110 0000 0222 0700 z dopiskiem – „Jarek

Roberta Schumanna do programów

ca pomiędzy ukraińskimi i polskimi

że Towarzystwo to w sferze rozwoju

Jonik”.

lwowskich koncertów. W „Gazecie

muzykami stopniowo nabierała coraz

i popularyzacji muzyki ukraińskiej

Monika narmuntowska-Michalak

Lwowskiej” w 1897 r. pisano, że: „We

bardziej zorganizowanego charak-

spełniło nadzieje i oczekiwania spo-

ul. olbrychta 8/9,

Lwowie rozwinął Mikuli czynność

teru, co wiązało się z aktywizacją

łeczeństwa ukraińskiego.

65-823 zielona góra

nadzwyczajną, stwarzając poniekąd

i rozszerzeniem ukraińskiego śro-

Ze wspólnej polsko-ukraińskiej

www.fundacjamosinga.zgora.eu

na nowo zamarłe poprzednio życie

dowiska muzycznego oraz z samym

inicjatywy wyłonił się we Lwowie w