8

Przegląd wydarzeń

15–28 października 2013 nr 19 (191) * Kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Powrót

O stosunkach

polsko-ukraińskich

Franciszka Jaworskiego

na Uniwersytecie

Połowa XIX i początek XX wieku – to okres sporego zainte-

resowania przeszłością Lwowa. Właśnie wtedy rozpoczęło

Rzeszowskim

pracę pokolenie miłośników historii naszego miasta: całe życie

poświęcili poszukiwaniom materiałów archiwalnych, starych

Naukowcy z Polski i Ukrainy uczestniczący w dniach

rękopisów, rodzinnych kronik i publikacji odnalezionych doku-

19–20 września br. na Uniwersytecie Rzeszowskim

w konferencji naukowej nt. „Stosunki polsko-ukraińskie

mentów.

1939–1947. Stan badań i perspektywy badawcze”

zwrócili uwagę na konieczność poszukiwania nowych

JUrIJ SMIrNOW

tekst i zdjęcie

źródeł w archiwach oraz na potrzebę całościowego

spojrzenia na konflikt polsko-ukraiński w latach II wojny

Wśród imion zasłużonych dla

Lwowa ludzi mamy nazwiska Wła-

światowej i po jej zakończeniu.

dysława Łozińskiego, Bogdana Janu-

sza, Mieczysława Opałka, Stanisława

Schnür-Pepłowskiego, Aleksandra

Czołowskiego, Izydora Szaraniewi-

cza, Karola Widmanna. Pośród tych

sławnych nazwisk znajdziemy też

Franciszka Jaworskiego (1873–1914),

archiwariusza lwowskiego i wnikli-

wego badacza dziejów Lwowa i jego

mieszkańców. Jaworski był autorem

setek artykułów w czasopismach

lwowskich „Kurierze Lwowskim”, „Ty-

godniu”, „Na naszej ziemi”, „Sztuce”.

Opublikował kilka książek-monografii

„Ratusz Lwowski” (1907), „Cmen-

tarz Gródecki we Lwowie” (1908),

„Nobilitacja miasta Lwowa” (1909),

„Lwów za Jagiełły” (1910), „Lwów

Konferencję zorganizował rze-

W drugim dniu obrad dyskusje

stary i wczorajszy” (1910), „Królowie

szowski oddział Instytutu Pamięci

odbywały się w kilku blokach tema-

polscy we Lwowie” (1912), „Uniwer-

Narodowej oraz Instytut Historii Uni-

tycznych. Był m.in. blok poświęcony

sytet Lwowski” (1912). Ostatnia jego

wersytetu Rzeszowskiego. W dys-

roli Kościołów w konflikcie polsko-

praca – „O szarym Lwowie” – została

kusji oprócz pracowników IPN wzięli

ukraińskim. Kwestię tę omawiał

wydana w 1917 roku już po śmierci

udział przedstawiciele polskich uczel-

m.in. dr Zdzisław Konieczny z Prze-

autora i była w pewnym sensie pod-

ni, m.in. z Białegostoku, Gdańska,

myśla i dr Adam Kulczycki z Instytutu

sumowaniem całej jego twórczości

Koszalina, Krakowa, Lublina, Opola

Socjologii UR. Natomiast w panelu

i miłości do Lwowa. Zmarł w wieku

i Rzeszowa, Przemyśla, a także ba-

dotyczącym mikrohistorii przedsta-

41 lat na gruźlicę w przededniu I

dacze z Kijowa, Lwowa czy Łucka,

wiono konkretne przykłady kształto-

wojny światowej.

reprezentujący różne nurty i podej-

wania się stosunków polsko-ukraiń-

dr Jurij Biriułow prezentuje nowe wydanie książki „O sza-

Franciszek Jaworski urodził się w

ścia badawcze, w tym pracownicy

skich. I tak Tomasz Róg (doktorant

rym Lwowie”

Gródku Jagiellońskim, był absolwen-

i doktoranci Instytutu Historii oraz

KUL) przedstawił szczegółowy prze-

tem prawa Uniwersytetu Lwowskie-

Lwowie”. Inicjatorem przedsięwzię-

Instytutu Socjologii UR. Ich wystąpie-

bieg napadu UPA na Rudkę w gmi-

cerzem starego Lwowa. Był równo-

go, pracował w magistracie lwow-

cia jest dyrektor wydawnictwa Ser-

nia dotyczyły szerokiego spektrum

nie Cieszanów w dniu 19 IV 1944 r.,

cześnie naukowcem, dziennikarzem

skim i archiwach miasta Lwowa (XVI

gij Frucht, a redaktorem naukowym

problemów związanych z relacjami

a dr Artur Brożyniak, pracownik IPN,

i historykiem. Książka, która przy-

departament magistratu). Przez wie-

wydania był Jurij Biriułow. Biriułow

polsko-ukraińskimi. W trakcie obrad

omówił czystkę etniczną OUN-UPA

czyniła się do sławy Jaworskiego to

le lat był jedynie skromnym urzędni-

napisał też notę biograficzną autora

i w ich kuluarach toczyły się gorące

w Bieszczadach Zachodnich w 1944

„Lwów stary i wczorajszy” wydana

kiem z niewielkim wynagrodzeniem.

i komentarze naukowe. Prezentacja

nieraz dyskusje o różnych aspektach

r. Z kolei Arkadiusz Karbowiak uka-

w 1905 roku. Tekst książki „O sza-

Równolegle ze swoimi obowiązkami

nowego wydania odbyła się we wrze-

omawianych zagadnień. Przysłuchi-

zał udział w akcjach antyukraińskich

rym Lwowie” został zbudowany na

archiwariusza, prowadził wnikliwe

śniu 2013 roku w pałacu Potockich.

wało się im liczne grono słuchaczy,

ppor. Edwarda Cieśli ps. „Zabawa”.

kontrastach. Dwa wielkie rozdzia-

badania dziennikarskie, był pracowi-

Warto dodać, że reprint tejże książki

m.in. przewodnicy PTTK.

Konferencję zakończył panel dys-

ły poświęcone zostały odnowieniu

tym historykiem i uzdolnionym litera-

został wydany w Warszawie przez

W pierwszym dniu obrad odbyła

kusyjny nt. „Badania nad stosunkami

rzymskokatolickiej katedry lwowskiej

tem. Był też jednym z organizatorów

wydawnictwo „Most” – prezentowany

się sesja plenarna, podczas której hi-

polsko-ukraińskimi (1939-1947). Po-

w czasach abp Sierakowskiego i ma-

Towarzystwa Miłośników Przeszłości

był we Lwowie podczas „Forum wy-

storycy przedstawili stosunki polsko-

stulaty badawcze” z udziałem dr hab.

sonom lwowskim”. W dyskusji udział

Lwowa, założycielem i redaktorem

dawców” we wrześniu br.

ukraińskie z różnych perspektyw i w

Romana Drozda, dr hab. Grzegorza

wzięli znani krajoznawcy Aleksan-

serii wydawniczej „Biblioteka Lwow-

Na prezentację książki do pa-

świetle różnorodnych źródeł. Bardzo

Motyki, dr hab. Czesława Partacza,

der Szyszka, Iwan Szwarnyk, Irina

ska”. W 1929 roku na jego grobie na

łacu Potockich przyszli historycy

interesujący referat wygłosił m.in. dr

dr hab. Andrzeja Leona Sowy. Mo-

Kotłobułatowa. Wszyscy zgodnie

Cmentarzu Łyczakowskim kosztem

lwowscy, wydawcy i dziennikarze.

hab. Czesław Partacz, w którym

deratorem dyskusji był dr hab. Jan

podkreślili, że wydanie tej książki

magistratu ustawiono pomnik dłuta

Książka ma 327 czarno-białych ilu-

przedstawił ideologiczne założenia

Pisuliński. Naukowcy, zgodnie przy-

jest niezwykle istotne i ma ogromne

Witolda Rawskiego-juniora. Po II

stracji, zebranych i zgrupowanych

programowe OUN będące przyczy-

znali, że brakuje jeszcze rzetelnych

znaczenie naukowe, bowiem Jawor-

wojnie światowej nazwisko Jawor-

do każdego tematu i rozdziału.

ną zbrodni ludobójstwa na Kresach

opracowań dotyczących m.in. gesta-

ski pisał barwnie, ciekawie, opierając

skiego we Lwowie było praktycznie

Obok starych obrazów, zdjęć, rycin

południowo-wschodnich. Z kolei dr

po czy granatowej policji. Paneliści,

się na wiele oryginalnych dokumen-

zapomniane. Również w Polsce jego

i widokówek w książce umieszczo-

Lucyna Kulińska dokonała omó-

mimo zróżnicowanego podejścia do

tów i materiałów.

twórczość była znana tylko w wąskim

no też nowe – zrobione specjalnie

wienia materiałów sporządzonych

interpretacji konfliktu polsko-ukra-

Mamy nadzieję, że „Centrum

kręgu lwowian. Dla pokoleń lwow-

do tego wydania – grafiki Lwowa

przez profesora Józefa Widajewi-

ińskiego, zgodnie uznali, że warun-

Europy” będzie kontynuowało wy-

skich historyków książki Jaworskiego

autorstwa znanego artysty Igora Ka-

cza. Dotyczą one liczby Polaków za-

kiem rzetelności badań i rozmów na

dawnictwo prac Franciszka Jawor-

były prawdziwymi rarytasami, po-

czora. Nota biograficzna Franciszka

mordowanych przez nacjonalistów

płaszczyźnie historycznej powinna

skiego. Sergij Frucht opowiedział, że

dobnie było z artykułami prasowymi,

Jaworskiego i komentarze do każ-

ukraińskich z OUN-UPA, ukraińskie

być też dobra wola. Ich zdaniem,

w przygotowaniu są już dwie kolejne

które zostały zamknięte w tzw. „spec-

dego z rozdziałów autorstwa Jurija

formacje kolaborujące z Niemcami

niełatwo będzie dojść do wspólnych

publikacje tego autora – „Lwów stary

fondach” lwowskich bibliotek.

Biriułowa są niezwykle cenne dla

i miejscową ludność ukraińską w la-

wniosków i porozumienia, ale mimo

i wczorajszy” i „Królowie polscy we

Dopiero w latach 90. XX wieku w

współczesnego ukraińskiego czytel-

tach II wojny światowej. Natomiast

emocji w rozstrzyganiu kwestii histo-

Lwowie”. Na czytelników czekają

Polsce wydano kilka reprintów jego

nika. Na szczególną uwagę zasłu-

dr hab. Jan Pisuliński przedstawił

rycznych, nawet przy różnicy zdań,

również inne pozycje znanych au-

dzieł z serii „Biblioteka Lwowska”, w

gują zdjęcia starych okładek orygi-

aktualny stan badań dotyczący

powinien dominować język naukowy.

torów, które w czasach sowieckich

tym również „Lwów stary i wczoraj-

nalnych wydań prac Jaworskiego.

stosunków polsko-ukraińskich na

Przysłuchujący się dyskusji rektor

schowane były głęboko w zakamar-

szy” w 1989 roku.

Książka składa się z 14 rozdzia-

Rzeszowszczyźnie w latach 1944-

UR, prof. dr hab. Aleksander Bobko,

kach bibliotek. Dziś, o wiele cenniej-

Obecnie seria książek Jawor-

łów, autor korzystał z materiałów

1947. Z kolei prof. dr hab. Włodzi-

w wystąpieniu kończącym obrady,

sze i treściwsze od wielu współcze-

skiego w przekładzie na język ukraiń-

archiwalnych i oryginalnych doku-

mierz Bonusiak wygłosił referat

podkreślił wagę i potrzebę tego ro-

snych przewodników, które zalegają

ski ukaże się z inicjatywy lwowskiego

mentów. Prezentując nowe wydanie

„Konflikt polsko-ukraiński w świetle

dzaju spotkań dla polsko-ukraińskie-

na półkach księgarń, okazały się

wydawnictwa „Centrum Europy”.

dr Jurij Biriułow powiedział: „Franci-

dokumentów Okręgowej Delegatury

go dialogu historycznego.

potrzebne nowemu pokoleniu miło-

Pierwsza z nich to książka „O szarym

szek Jaworski był prawdziwym ry-

Rządu na Kraj we Lwowie”.

śników Lwowa.

Inf. własna