Polski Konsulat we Lwowie

18

15–28 października 2013 nr 19 (191) * Kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Mickiewicza, z tłumu rozległy się

wspaniałe dziennikarki z polskiego

w centrum, mają wodę przez cały

ka przykładów: miasteczko Gródek

i mile widziany bywalec w naszym

gwizdy. Prezydent Kwaśniewski wy-

Radia Lwów. Przywołuję tu nazwiska

dzień, choć też nie bez problemów z

Jagielloński, gdzie zmarł król Wła-

urzędzie. Orzeł ten miał swoją cie-

dawał się być wyraźnie zaskoczony

kilku zaledwie osób, które tworzyły

ciśnieniem. Przedsiębiorczy lwowia-

dysław Jagiełło; Chocim i Kamieniec

kawą historię – pochodził z jednego

tą reakcją. Wówczas prezydent Kucz-

niezwykłą atmosferę miasta. Ludzi,

nie montują w mieszkaniach duże

Podolski, ze swoimi zachowanymi

z nagrobków z Cmentarza Orląt, a

ma odwrócił się do zgromadzonych

którzy sprawiali, że ciekawa praca w

ocynkowane zbiorniki, zbierające

do dziś, najpotężniejszymi twierdza-

później, nie wiadomo jakim sposo-

ludzi, włożył dwa palce do ust i rów-

polskim konsulacie była także efek-

wodę podawaną w oznaczonych go-

mi I Rzeczypospolitej; Krzemieniec

bem, posłużył za wypełnienie cokołu

nież zaczął głośno gwizdać. Szybko

tywna.

dzinach, by starczała na cały dzień.

z pięknym gmachem dawnego,

pomnika… Lenina, który władza ra-

podchwycił to nasz prezydent – i też

Obraz konsularnego Lwowa był-

Taki zbiornik został zamontowany

słynnego Liceum Krzemienieckiego

dziecka ustawiła po wojnie w centrum

zaczął gwizdać. Następnego dnia,

by niepełny bez opisania warunków

również w naszym mieszkaniu, w

i dworkiem, gdzie wychował się Ju-

miasta przed pięknym, secesyjnym

na pierwszych stronach ukraińskich

bytowych pracujących tam osób.

łazience nad wanną. Nie rozwiązało

liusz Słowacki; Poczajów z zespołem

gmachem opery. Po rozpadzie ZSRR

gazet, ukazała się fotografia gwiżdżą-

Już nawet przyjazd odbył się z przy-

to jednak problemu. Woda, z powodu

klasztorno-cerkiewnym, trzecim co

pomnik został rozebrany przy asyście

cych pod pomnikiem Mickiewicza pre-

godami. Przyjechałem do Lwowa

niskiego ciśnienia i zbiorowego na-

do wielkości (po rosyjskim Siergijew

wiwatujących tłumów. Ze środka roz-

zydentów… Z ciepłym komentarzem,

pociągiem, sam. Żona kończyła w

pełniania zbiorników we wszystkich

Posadzie pod Moskwą i kijowsko-

bitego cokołu wydostano, poza ele-

że obaj przywódcy wiwatowali razem

tym czasie studia doktoranckie i jej

znajdujących się pod nami mieszka-

pieczerskim w Kijowie); Drohobycz

mentami wzmacniającymi, między

ze lwowianami. Tak to też tłumaczył

przyjazd na stałe, wraz z naszym

niach dużego, dziewięciopiętrowego

z murowanym kościołem, ufundowa-

innymi metalowymi krzyżami, tego

prezydent Ukrainy naszemu prezy-

kilkuletnim synem, planowany był

bloku, do naszego mieszkania docie-

nym przez króla Kazimierza Wielkie-

właśnie kamiennego orła. Ocalił go

dentowi. Że gwizdy na Ukrainie nie

na kilka miesięcy później. Pociąg do

rała w znikomych ilościach. Ledwo

go – miasto pisarza Brunona Schul-

pan Eugeniusz Cydzik, wykorzystu-

oznaczają niechęci, lecz entuzjazm i

Lwowa, odjeżdżający z Dworca Za-

wystarczało jej na zwykłe potrzeby

za, zastrzelonego na jednej z ulic

jąc obojętność ekipy demontującej

sympatię.

przez gestapowca; Łuck, z katedrą

Cmentarz Orląt Lwowskich to

i litewskim zamkiem obronnym na

najważniejsza, ale tylko jedna z wie-

wzgórzu; Brody, Zadwórze, Tarno-

lu spraw związanych z opieką nad

pol, Stanisławów, Ołyka, Podhorce,

miejscami pamięci narodowej. Ich

Stryj, Truskawiec, Żółkiew i oczywi-

liczba na terenach Zachodniej Ukra-

ście Zaleszczyki, położone na zakolu

iny wydaje się być niezliczona. Są to

rzeki Zbrucz, tuż przy przedwojennej

cmentarze, kościoły, pomniki, tabli-

granicy polsko-rumuńskiej (ponoć

ce upamiętniające, pałace i zamki.

przed wojną rosły tam drzewka brzo-

Inwentaryzacja, prowadzona przez

skwiniowe). Wszystkie te miejsca

polskie ośrodki badawcze i wyższe

odwiedzałem wielokrotnie, służbowo

uczelnie, dopiero się wówczas rozpo-

i prywatnie, za każdym razem odnaj-

czynała. Jeździliśmy w teren i doku-

dując w nich coś nowego.

mentowaliśmy stan poszczególnych

Okres 1993–2000 to czas waż-

zabytków, aby wystąpić później do

nych wydarzeń w relacjach polsko-

odpowiednich instytucji w Polsce o

ukraińskich. Rosła liczba kontaktów

środki na ich renowację. Chcieliśmy

dwustronnych, nawiązywanych przez

też zwrócić uwagę na ich stan go-

różne środowiska, odbywało się co-

spodarzom, a wreszcie dokonać

raz więcej wizyt polskich polityków

podstawowych napraw. Odbywały

i parlamentarzystów, stosunki dwu-

się one z pomocą miejscowych,

stronne zostały zdefiniowane jako

zawsze chętnych do pomocy Po-

partnerstwo strategiczne. Lwów był

laków, ze skromnego budżetu pla-

często włączany do programu wizyt

cówki. Tu raz jeszcze chciałbym

polskich polityków, także tych naj-

Marszałek Senatu Alicja Grześkowiak składa wieńce na Cmentarzu Orląt Lwowskich. Po

zaznaczyć nieocenioną rolę Rady

wyższego szczebla.

prawej stronie pani marszałek – ambasador rP w Kijowie Jerzy Bahr, z lewej – konsul ge-

Ochrony Pamięci Walk i Męczeń-

Pierwszą z takich wizyt, którą

neralny rP Piotr Konowrocki, rok 1998. (Fotografia ze zbiorów autora wspomnień)

stwa wraz z jej ówczesnym se-

przygotowywałem, był przyjazd mar-

kretarzem generalnym Andrzejem

szałka Sejmu RP Józefa Zycha w

pomnik. Załadował go wraz ze zna-

chodniego w Warszawie, przyjechał

trzyosobowej rodziny. Moja żona nie

Przewoźnikiem. Sprawie polskich

1994 roku. Po rozmowach w Kijowie

jomym na samochód i przywiózł do

punktualnie, ale okazało się, że bilet

wytrzymała w takich warunkach dłu-

upamiętnień na Ukrainie bardzo

marszałek chciał zobaczyć miasto,

konsulatu, uznając, że będzie to naj-

zakupiony przez MSZ był na prze-

go. Wkrótce zaczęły się rozmowy o

oddane były panie Jolanta Adam-

spotkać się z miejscowymi władza-

lepsze dla niego miejsce – do czasu,

dział w wagonie, którego… w ogóle

jej powrocie do Polski, w przypadku

ska i Ewa Ziółkowska. Doskonała

mi oraz złożyć kwiaty na Cmentarzu

gdy będzie mógł powrócić na odbu-

nie było. A wykupiono cały przedział;

nierozwiązania problemu przez ad-

wręcz współpraca Konsulatu z Radą

Orląt, podkreślając w ten sposób

dowany cmentarz.

w tym czasie trzeba było zabrać ze

ministrację placówki.

zaowocowała w tym okresie wieloma

wagę nekropolii. Wizyta wypadła

Wspominając Eugeniusza Cy-

sobą jak najwięcej, na cztery lata po-

Po kilku miesiącach trudnych

przedsięwzięciami. Przeprowadzono

bardzo dobrze. Spokój i życzliwość

dzika, chciałbym też wspomnieć

bytu – łącznie z żelazkiem i telewi-

rozmów, argumentacji i korespon-

renowację sarkofagu poety Kornela

marszałka Józefa Zycha wyraźnie

tak wielu naszych rodaków, których

zorem, bo kupić coś na miejscu nie

dencji z MSZ, zapadła decyzja o

Ujejskiego na cmentarzu w Pawło-

przypadły do gustu władzom Lwowa.

pokrętne losy pozbawiły niemal

było łatwo. W ciągu dziesięciu minut

zakupie nowego mieszkania. Zna-

wie, zbudowano pomnik w miejscu

Być może właśnie to przyczyniło się

wszystkiego, a którzy po wielu la-

postoju pociągu na dworcu udało mi

leźliśmy je bardzo szybko, w starej,

bitwy pod Zieleńcami w 1792 roku,

do stworzenia dobrej atmosfery dla

tach radzieckiego Lwowa doczekali

się znaleźć kierownika pociągu, a z

ale solidnej kamienicy, w dobrej lo-

gdzie siły polskie pod dowództwem

kolejnych wizyt. Nie obeszło się jed-

wolności i z oddaniem poświęcili się

jego pomocą inny, wolny przedział

kalizacji, z bieżącą przez cały dzień

księcia Józefa Poniatowskiego sto-

nak bez drobnego incydentu, właśnie

organizowaniu polskiej społeczności

– i pędem zapakować wszystkie na-

wodą. Mogliśmy już nie poruszać te-

czyły zwycięską bitwę z wojskami ro-

podczas wizyty na cmentarzu. Opro-

na Ukrainie, polskiego szkolnictwa

sze rzeczy.

matu wyjazdu żony i syna. Pierwsze

syjskimi. Właśnie po tej bitwie zostało

wadzałem po nim marszałka w towa-

i życia kulturalnego. Spośród tych

Przez pierwszych kilka tygodni

mieszkanie pozostało tylko kosz-

ustanowione przez króla Stanisława

rzystwie ambasadora Jerzego Koza-

wielu wspaniałych ludzi wymienię

mieszkałem w hotelu, a po wyjeździe

marnym wspomnieniem.

Augusta Poniatowskiego najwyższe

kiewicza oraz dyrektora Cmentarza

z powodu braku miejsca tylko kilku,

mojego poprzednika i odnowieniu

Zaopatrzenie we Lwowie było

do dziś odznaczenie wojskowe, Or-

Łyczakowskiego. Przy wejściu na

mając nadzieję, że nie obrażą się

zajmowanego przez niego locum

bardzo słabe, trwał kryzys, brako-

der Virtuti Militari. W tym też czasie

Cmentarz Orląt przywitał nas ubrany

na mnie ci, o których nie napisa-

przeprowadziłem się do tego trzy-

wało wielu rzeczy. Pamiętam nawet

ekshumowano szczątki sześćdzie-

w polski mundur wojskowy pan Eu-

łem. Powinni być wymienieni: pan

pokojowego mieszkania w nowym

krótki okres kłopotów z chlebem, któ-

sięciu trzech żołnierzy Września 1939

geniusz Cydzik, prezes działającego

Włodzimierz Popławski, założyciel

bloku na obrzeżach miasta. Miesz-

ry miłe ekspedientki sprzedawały mi

roku we wsi Malechów pod Lwowem.

we Lwowie Polskiego Towarzystwa

założyciel Polskiego Towarzystwa

kanie znajdowało się na ostatnim,

czasami spod lady. Zakupy spożyw-

Pochowano ich we wspólnej mogile,

Ochrony Grobów Wojskowych. Kie-

Opieki nad Grobami Wojskowymi;

dziewiątym piętrze, co dawało co

cze robiliśmy w Polsce, w położonym

pod nowym nagrobkiem. W uroczy-

dy dochodziliśmy do kaplicy znajdu-

panie Maria Skierska i Janina So-

prawda rozległy widok na okolicę, ale

po drugiej stronie granicy Przemyślu.

stym pochówku prochów wziął udział

jącej się w górnej części cmentarza,

sabowska, wspaniałe kobiety, wiel-

było dość uciążliwe z powodu rzadko

Raz na trzy tygodnie jechały tam dwie

ówczesny biskup polowy WP Leszek

pan Cydzik postanowił wykorzystać

kie patriotki, zakochane w swoim

działającej windy. A nawet jeśli dzia-

osoby z Konsulatu, zaopatrzone w

Sławoj Głódź.

okazję i poskarżył się na dyrektora

Lwowie, tym obecnym, ale przede

łała, jazda nią wiązała się z ryzykiem

zbiorczą listę zakupów, a następnie,

Były też i małe, lecz ważne rze-

cmentarza, że ten zamknął furtkę

wszystkim tym eleganckim, często

nagłego zatrzymania między piętra-

po powrocie, rozpoczynał się cere-

czy, jak przynoszone do konsulatu

pozwalającą dostać się na jego teren

wspominanym,

przedwojennym;

mi. Ja byłem gotów ryzykować, moja

moniał odbierania złożonych przez

przechowywane w domach, piwni-

bezpośrednio od strony drogi, bez

pani Janina Zamojska i pan Jan Tys-

żona wolała nie, dlatego codzienne

pracowników zamówień.

cach i strychach tablice sprzed wojny,

przechodzenia przez cały Cmentarz

son (cała historia!…). Z młodszego

wspinaczki po schodach stały się dla

Okręg Konsulatu Generalnego

zdjęte w 1939 roku z budynków urzę-

Łyczakowski. To utrudnienie nazywał

pokolenia: pan Stanisław Czerkas,

nas stałą praktyką.

RP we Lwowie obejmował w czasie

dowych. Pierwszą z nich, pamiętam

celowym, miało przeszkodzić człon-

wieloletni prezes Towarzystwa Kul-

Trudności z windą można było

mojej obecności sześć obwodów

ją dobrze, była tablica sołtysa z du-

kom Towarzystwa w pielęgnacji zie-

tury Polskiej Ziemi Lwowskiej; pani

jakoś znieść. O wiele większym pro-

Zachodniej Ukrainy, w większości te-

żym orłem w koronie, pokryta trwałą,

leni i drobnych naprawach. Dyrektor,

Emilia Chmielowa, prezes Federacji

blemem była woda, a raczej jej brak.

renów wchodzących w skład II Rze-

dobrze zachowaną farbą emaliową.

wyraźnie zdenerwowany, najpierw

Organizacji Polskich na Ukrainie;

Lwów ma problemy z bieżącą wodą.

czypospolitej. Znajduje się tu wiele

Kto zaś był w tym czasie w konsula-

nie reagował, ale wobec coraz gło-

panowie Zbigniew Jarmiłko i Bogdan

Większość mieszkańców ma wodę

miejsc nierozerwalnie związanych z

cie we Lwowie, pewnie pamięta sto-

śniej artykułowanych oskarżeń nie

Hałas z zespołu muzycznego „Weso-

w kranie tylko w określonych godzi-

historią Polski, z ważnymi wydarze-

jącego w korytarzu kamiennego orła.

wytrzymał i odpowiedział: „Panie

ły Lwów”; pani Bożena Rafalska, re-

nach – rano, od szóstej do dziewią-

niami, które się tu odbywały. Historia

Przywiózł go niestrudzony opiekun

Cydzik, niech pan przestanie tu wo-

daktor naczelna „Gazety Lwowskiej”;

tej i wieczorem, od osiemnastej do

towarzyszyła mojej pracy przez cały

polskich cmentarzy wojennych, nie-

jować w tym swoim mundurze, ja też

pan Zbigniew Chrzanowski, dyrektor

dwudziestej pierwszej. Tylko wybrani

czas, nie sposób było oderwać jej

żyjący już Eugeniusz Cydzik, stały

mogę wyciągnąć z szafy mundur UPA

Polskiego Teatru Ludowego czy

szczęśliwcy, głównie mieszkający

od obecnej rzeczywistości. Oto kil-