20

Kurier kulturalny

15–28 października 2013 nr 19 (191) * Kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Ramses Shaffy.

Słowianin z lwowskim rodowodem w Amsterdamie

Czy fenomen jego popularności tkwi w tym, że miał słowiańską duszę?

A może rzeczywiście był kuzynem rosyjskiego barda, Włodzimierza

Wysockiego?

Kiedy Teresa piła na kredyt drinki

JoLANtA VAN GRIEKEN-

w barze, nie interesowała się co robi

BARyLANKA

jej syn, tak długo, jak pojawiał się

w hotelu na posiłki. Była muzycznie

Choć od śmierci artysty minęły

uzdolniona, grała na fortepianie.

cztery lata, Ramses Shaffy nadal

Ramsesowi, do którego mówiła zdrob-

inspiruje i zachwyca, jest wciąż w

niale Didi, przekazała swoją miłość do

Holandii honorowany i podziwiany.

muzyki, piękny głos i umiejętność gry

Można nawet powiedzieć, że po

na instrumencie.

śmierci jest o wiele bardziej popu-

Sielanka trwała pięć lat. Kiedy

larny. Płyty z jego piosenkami roz-

Teresa zachorowała, prawdopodob-

chodzą się błyskawicznie. Ukazują

nie na gruźlicę, i nie mogła dłużej

się książki, wspomnienia, kręcony

opiekować się synem, uznała, że

jest serial telewizyjny o jego życiu,

najlepszym rozwiązaniem będzie

był też, z wielkim powodzeniem,

wysłanie go do swojej siostry, która

grany musical. Niebawem będzie

mieszkała w Holandii. „Pamiętam ją

miał też swój pomnik: portret - in-

stojącą na stacji, zalaną łzami, a ja nie

stalację artystyczną z kolorowych

rozumiałem, dlaczego płacze, nikt mi

lampek LED, która zostanie umiesz-

Płyta z piosenkami artysty wydana w 2009 roku przez Universal Music b.v. Projekt okładki:

tego nie wyjaśnił” – żalił się w rozmo-

czona na stacji metra Vijzelgracht

de Weijer design BNO, Baarn

wie ze swoim biografem, Sylvestrem

w Amsterdamie. O Ramsesie mówi

Hoogmoed.

się, że był całkowicie holenderskim

Ramses Shaffy na scenie osiągnął wszystko. Porównywany

Nie jest jasne, czy matka sama

artystą z nie holenderskim spo-

do Jacquesa Brela, jest uważany za największego holender-

zawiozła chłopca do Holandii, czy

sobem życia i bycia. Szarmancki,

skiego artystę po II wojnie światowej, a jego „Pastorale” uzna-

do Cannes przyjechała po niego

melancholijny, śpiewał jak żył, żył

ciotka. Niewykluczone, że pięciola-

jak śpiewał. W Holandii dzierży tytuł

no w Holandii za piosenkę wszechczasów. Guru wolności,

tek sam podróżował pociągiem do

najbardziej charyzmatycznego akto-

w którym w latach 60. ubiegłego wieku kochała się połowa

Utrechtu. Faktem jest, że jego matka

ra, trubadura, barda i... hulaki.

przekazała opiekę nad synem Marii

Ale niewiele osób wie, że ar-

Amsterdamu. Gdyby żył, miałby 80 lat.

Wysockiej-Smirnoff. Ramses napi-

tysta, o tak egzotycznym imieniu

sał później wzruszającą piosenkę

byłoby to dla niej katastrofalne”. Inna

aby – do czasu przejęcia przez Teresę

zachody słońca. „Ilekroć jestem nad

i nazwisku, miał w żyłach polską

„Pociąg na północ” (De trein naar het

wersja mówi, że Wysocka wyszła za

wielkiego spadku – mogli opłacać jej

morzem, moje myśli powracają do

krew. Dokumenty z całą pewnością

noorden): Stałaś nieruchomo/zalana

Egipcjanina urodzonego w Paryżu,

pobyt w Cannes.

tamtych dni” – przyznał Shaffy w zbe-

potwierdzają, że jego matka była

łzami, na peronie/Kiedy byłem ma-

aby zdobyć francuski paszport.

Czas beztroski i swobody wywarł

letryzowanej biografii „Ramses Shaffy.

Polką. Nie wiadomo, czy była ary-

ły/W pociągu na północ/Patrzyliśmy

Ramses spotkał swego ojca po

ogromny wpływ na psychikę małego

Nagi podczas orkanu” (Ramses Shaffy.

stokratką i czy w jej żyłach płynęła ro-

na siebie/W zachodzącym słońcu/ (...)

raz pierwszy dopiero pół wieku póź-

Ramsesa. To wtedy narodziła się

Naakt in de orkaan), wydanej w 2003

syjska krew, jak mówił sam Ramses.

Nieświadomie, zdałem sobie sprawę,

niej. Shaffy senior miał już wtedy 93

jego miłość do morza: gdy plaża była

roku, autostwa holenderskiego pisarza,

Pewne jest, że to po niej odziedziczył

że rozpoczyna się moje teraz/Chociaż

lata. Syn był pewny, że ojciec już nie

jego podwórkiem, a do snu utulały go

poety i dziennikarza Basa Stemana.

talent i słowiańską fantazję. Po egip-

byłem mały/W pociągu na północ

żyje. Kiedy jednak otrzymał telefon z

skim ojcu, dyplomacie – magnetycz-

(....) Stoisz jeszcze przede mną/Na

ambasady egipskiej, że ojciec żyje,

ną osobowość. Jego biografowie są

znikającym peronie/Ponieważ Bóg nie

wskoczył do pociągu do Paryża, aby

zgodni: życia Ramsesa nie trzeba

wysłuchał naszej modlitwy (...)

się z nim zobaczyć.

romantyzować, bo nagie fakty są wy-

Niespełna sześcioletni Ramses

Tuż po urodzeniu matka zabrała

starczająco egzotyczne.

nie trafił jednak na długo do ciotki,

chłopca do Cannes. Zamieszkali w

Urodził się 29 sierpnia 1933 w

bo ta właśnie zachorowała i wujek

luksusowym hotelu przy bulwarze

Hôpital Americain w Neuilly-sur-

Smirnoff zaprowadził go do domu

Boulevard de la Croisette z widokiem

Seine, na przedmieściach Paryża.

dziecka. „Powiedział: po południu

na Morze Śródziemne. Teresa była

Jego matka, hrabina Aleksandra

przyjdę po ciebie. Ale po jego oczach

niekonwencjonalną, niezależną ko-

Teresa Wysocka, urodziła się we

poznałem, że kłamie. Wylądowałem

bietą, która dawała synowi całkowitą

Lwowie. Była córką Michała Wysoc-

w luksusowym domu dziecka w Zeist,

wolność. Ramses wspominał, że jako

kiego i Aleksandry Komarowskiej

w którym bogaci Europejczycy zosta-

mały chłopiec chodził wcześnie rano

(Komorowskiej?). Aleksandra Teresa

wiali swoje dzieci. Zobaczyłem dzieci,

na plażę, ze swoją łódką i innymi

podawała, że urodziła się 10 czerwca

które zdawały się mi gigantycznie

zabawkami. Siedział tam już jego

1901 roku. Ale na akcie urodzenia

wielkie, bo przecież miałem dopiero 6

przyjaciel, stary człowiek, który nie

Ramsesa widnieje inna data: 31

lat, i rozmawiały w niezrozumiałym dla

miał jednej nogi. Dużo rozmawiali.

października 1897 roku. Ujęła więc

mnie języku. Zbuntowałem się. Roz-

Po tym rytuale chłopiec zaczynał

sobie niemal 4 lata. Mówiła też, że w

poczęła się moja wojna z Holandią”

poszukiwanie przygód.

jej żyłach płynie rosyjska krew, choć

– mówił w wywiadzie dla tygodnika

W południe wracał do hotelu, by

dokumenty tego nie potwierdzają.

„Haagse Post” w 1968 roku.

zjeść z matką obiad, po czym po raz

Sylvester Hoogmoed, holenderski

Awersja do Holandii tkwiła w

kolejny wędrował na plażę i promena-

pisarz i politolog, najważniejszy bio-

nim tak mocno, że kiedy w połowie

dę i szalał, pedałując w swoim dziecin-

graf Ramsesa przypuszcza, że skoro

lat sześćdziesiątych utracił egipskie

nym srebrnym rolls royce. Już wtedy

sfałszowała datę swojego urodzenia,

obywatelstwo, wolał pozostać bez-

wzruszał kuracjuszy, kiedy w wieku

niewykluczone, że dopisała w nich

państwowcem. Dopiero po czter-

czterech lat stawał na stole i śpiewał

również słowo: hrabina.

dziestce zdecydował się przyjąć

rosyjskie dziecięce piosenki, których

Ojciec, Ramses Shaffy Bey, był

holenderski paszport.

wieczorem nauczyła go matka.

egipskim dyplomatą. Nie wiadomo,

Dodatkowo dyscyplina panująca

Teresa była również fantastką.

czy był obecny przy narodzinach

w domu dziecka nie pasowała do

Do gości hotelowych mówiła, że jest

syna. Być może rodzice małego Ram-

wychowanego w absolutnej wolności

córką cara Rosji, która przeżyła rewo-

sesa już wtedy nie byli razem? O ich

Ramsesa. Kilka razy uciekał, raz dy-

lucję. Dlatego, zapewniała, to ona jest

związku krąży kilka wersji. Ramses

rektorce rzucił ziemniakami w twarz,

uprawniona do odzyskania klejnotów

tak mówił o swojej matce w rozmowie

zniszczył kilka drzew, rozbił szyby.

koronnych rodziny Romanowów,

z Sylvestrem Hoogmoed: „ Mama

Nic dziwnego, że w chłopcu było tyle

Okładka książki o ramsesie. Sylvester Hoogmoed, jest

przechowywanych w Londynie. To

powiedziała mi, że zostałem poczęty

agresji: po raz drugi w tak krótkim

jednym z głównych biografów aktora. Wydawnictwo Pro-

pomagało jej wiązać się z mężczyzna-

z miłości. Jednak gdyby musiała spę-

czasie został porzucony.

metheus Amsterdam, 2012 rok

mi, którzy byli wystarczająco bogaci,

dzić całe życie, jako żona dyplomaty,