24

Nasz przewodnik

15–28 października 2013 nr 19 (191) * Kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Podkarpacki Hogwart

Choć trudno w to uwierzyć, to na naszych terenach działała kiedyś szkoła, którą można by porów-

nać do bajkowej szkoły magów wymyślonej przez Joanne Rowling [autorka serii „Harry Potter”

– red.]. Mieściła się przed II wojną światową w Chyrowie koło Starego Sambora na historycznej

ziemi przemyskiej, obecnie w granicach Ukrainy.

dMYTrO ANTONIUK

tekst i zdjęcia

Nie uczono tam, rzecz jasna,

magii, jednak monumentalne bu-

dowle i malownicze otoczenie chy-

rowskiego konwiktu oo. jezuitów

budzą skojarzenia z Alma Mater Har-

ry ego Pottera. Do dziś jego rozmiary

wywołują w wędrowcach zdumienie.

Mało która z obecnie działających

na Ukrainie uczelni dysponuje taką

liczbą pomieszczeń i wyposażeniem

z jakiego korzystali wychowankowie

konwiktu.

Działalność konwiktu zapocząt-

kował ówczesny rektor kolegium

jezuitów w Tarnopolu o. Marian Mo-

Fasada główna konwiktu

rawski w 1882 roku. Poparł go w

tym zamierzeniu prowincjał jezuitów

surowych zasad – dla nauki stworzo-

znajdujemy wiele słynnych nazwisk.

Rostowskiego i zesłali go na Syberię.

o. Henryk Jabłoński. Ze względu na

no nadzwyczaj sprzyjające warunki.

W 1899 roku chyrowskie gimnazjum

W okresie wojny polsko-ukraińskiej

elitarność zakładu tarnopolskiego

Około 500 uczniów miało do swojej

ukończył znany prawnik i krajoznaw-

jego następca Józef Sawicki, ewaku-

(nie wszyscy mogli pozwolić sobie

dyspozycji 6 basenów (!), salę spor-

ca, prezes Akademickiego Klubu

ował konwikt z 316 uczniami, ale sam

tam na naukę), bliskość Tarnopola

tową dla każdej klasy, obserwato-

Turystycznego we Lwowie, autor

został internowany przez Ukraińców

od ówczesnej granicy Galicji z Rosją

rium astronomiczne, muzeum przy-

licznych przewodników – Mieczy-

w Kołomyi. W okresie międzywojen-

i niesprzyjający klimat, podjęto de-

rodnicze z bogatą kolekcją ptaków

sław Orłowicz. Kształcił się tu także

nym kolegium kontynuowało swoją

cyzję o znalezieniu nowego miejsca

i motyli z Azji i Ameryki, a także

Eugeniusz Kwiatkowski – w przed-

działalność. Założono tu oświetlenie

na zakład Towarzystwa Jezusowe-

naturalnie bogatą bibliotekę. Cztery

wojennej Polsce minister przemysłu i

elektryczne i obserwatorium astro-

go. Zdecydowano, że „…lepiej mieć

największe sale kompleksu to: ka-

handlu, autor koncepcji budowy por-

nomiczne. Jednak zbliżał się smut-

zakład wychowawczy w małym mia-

plica, sala jadalna, sala koncertowa

tu w Gdyni, Joachim Wołoszynowski

ny koniec. We wrześniu 1939 roku

steczku niż w wielkim mieście”. Wła-

i teatr na 1000 widzów. Ponadto

– dziennikarz i literat, Roman Abra-

wkroczyli Niemcy, którzy wkrótce

ściciel Chyrowa, pan Topolski, dowie-

działała wokół cała infrastruktura w

ham – generał kawalerii, dowódca

przekazali obiekt ówczesnym swoim

dziawszy się, że jezuici poszukują

postaci młyna, wodociągu, pralni,

żołnierzy spod Zadwórza oraz obroń-

sojusznikom – armii sowieckiej. Ani

miejsca na nową lokalizację zakładu,

piekarni i elektrowni. Zakład chyrow-

ca Warszawy w 1939 roku. Znanym

uczniów, ani jezuitów, rzecz jasna,

odsprzedał im swoje tereny.

ski posiadał też arboretum, zwierzy-

w zakładzie chyrowskim nauczycie-

już tu nie było. Szkoda, ale (zestawia-

Budowę prowadzono w dwóch

niec, ogrody, korty tenisowe, a na-

lem, pełniącym swoje obowiązki od

jąc te wydarzenia z powieścią Joann

etapach: w latach 1883–1891 oraz

wet szpital dla chorych na choroby

1886 roku przez dziesięciolecia, był

Rowling) w tej historii zwyciężył lord

w 1904–1911. Po ich zakończeniu

zakaźne. Wydawano tam własne

o. Jan Beyzym (1850-1912). Później

Voldemort… Sowieci urządzili tu ko-

powstał jeden z największych ośrod-

czasopismo – „Kwartalnik Chyrow-

jako misjonarz wyjechał na Madaga-

szary, w kaplicy – kino, zamieniwszy

Zachowana figura Matki Bo-

ków naukowych w dawnej Galicji.

ski”, później „Przegląd Chyrowski”.

skar, gdzie opiekował się chorymi na

ołtarz popiersiem Woroszyłowa, a

żej na bocznej fasadzie kon-

Chociaż wychowanków tu nie piesz-

Hasłem chyrowskiego zakładu było:

trąd. Zbudował dla nich szpital. Pa-

freski przesłaniając portretami swo-

wiktu

czono – gimnazjum działało według

„Deo, Patriae, Amicitae” (Bogu, Oj-

pież Jan Paweł II beatyfikował go w

ich wodzów. W 1941 roku sytuacja

2002 roku.

się odwróciła i Niemcy umieścili w

czyźnie, Przyjaciołom). Należy do-

Jak w bajce Joann Rowling, chy-

gmachach konwiktu jeńców, a póź-

dać, że na terenie konwiktu nie mo-

rowskie gimnazjum przeżyło i czarny

niej urządzając tu szpital wojskowy.

gły przebywać kobiety, nawet wśród

okres. W czasie I wojny światowej

Gdy znów opuszczali Chyrów, część

personelu. W ten sposób tutejszych

Rosjanie aresztowali rektora o. Jana

gmachów spłonęła.

„Potterów” teoretycznie nic nie po-

winno było rozpraszać w nauce.

Głównym autorem kompleksu

zabudowań chyrowskich był krakow-

ski architekt Antoni Łuszczkiewicz.

W latach 1904–1911 gimnazjum

otrzymało nową kaplicę, która swymi

wymiarami przewyższała niektóre

kościoły parafialne i klasztorne. Wy-

stawiona przez profesora Lwowskiej

Politechniki Edgara Kovátsa, miała

wspaniałe zdobienia: stiuki, figury,

freski przedstawiające świętych,

wywodzących sie z zakonu jezuitów

i mozaiki z postaciami ewangelistów,

wykonane przez Stefana Matejkę.

Znajdowało się tam 6 bocznych

ołtarzy, a centralną figurą ołtarza

głównego była postać św. Józefa z

dzieciątkiem Jezus na rękach.

Jak zaznaczono powyżej, chy-

rowski konwikt słynął z niezwykle

surowej dyscypliny, ale też i z no-

woczesnych metod nauczania. Pra-

wie wszyscy uczniowie otrzymywali

świadectwo maturalne. Pośród tych,

Neorenesansowy fronton

Kaplica grobowa oo. jezuitów w Chyrowie

którzy wytrwali w jezuickiej szkole