26

Okruchy historii

15–28 października 2013 nr 19 (191) * Kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Ks. Jan Szetela – ten, który wytrwał do końca

W 1937 roku do parafii rzymskokatolickiej p.w. św. Marcina w Nowym Mieście (obecnie województwo lwowskie) przyjechał nowo wyświe-

cony ksiądz Jan Szetela. Ks. Jan objął funkcję wikariusza oraz otrzymał posadę katechety w nowomiejskiej szkole. Ów młody kapłan nie

zdawał sobie sprawy z tego, że w wyniku zmiennych losów Polaków, będzie to pierwsza, a zarazem ostatnia parafia w jego życiu.

ANdrZEJ PIETrUSZKA

Nowym Mieście stały się symbolami

drohobycz – Nowe Miasto

polskości. Można powiedzieć, że była

to „mała” Polska, położona zaledwie

Czasy były trudne: II wojna świa-

kilka kilometrów od granicy z rze-

towa, lata okupacji, niemieckiej i ra-

czywistą ojczyzną. Kościół był pełny

dzieckiej, zmiana polskich granic w

ludzi, a msze sprawowane przez ks.

1945 roku, włączenie tak zwanych

Jana wypełniały otuchą każdy kolej-

Kresów Wschodnich do ZSRR, a

ny dzień życia. Ludzie nieraz musieli

ostatecznie repatriacja ludności pol-

dojeżdżać wiele kilometrów, ażeby

skiej z tych terenów. W ZSRR pod-

usłyszeć głos niezłomnego kapła-

jęto walkę z Kościołem katolickim,

na.

a bycie księdzem spotkało się z du-

W końcu lat osiemdziesiątych

żym wyzwaniem. Większość księży

kapłan przyczynił się do odbudowy

skorzystało z repatriacji, lecz była

katolickich kościołów. Z jego pomocą

garstka tych, którzy pomimo licznych

zostały otwarte kościoły w Błozwi,

prześladowań, udręk i poniżeń, zo-

Miżyńcu, Niżankowicach oraz Ła-

stali z Polakami, którzy nie wyjechali

nowicach. Ubywało jednak księdzu

w ramach repatriacji i pozostali na

zdrowia i siły. Powoli godził się z

miejscu. Nie był tutaj wyjątkiem ks.

myślą, że musi pozostawić wielolet-

Jan Szetela, który pomimo trudnych

nią parafię młodym, pełnym energii

czasów i wielu lat łagrów został wier-

księżom. I czasy zmieniały się na

ny Bogu oraz swoim rodakom w No-

lepsze. Tak zwana liberalizacja życia

wym Mieście, a także nie tylko tam.

umożliwiła otwarcie wielu świątyń, co

Jan Szetela urodził się w Gro-

utwierdziło ks. Jana w tym, że będzie

Ksiądz Jan Szetela wśród dzieci pierwszokomunijnych

dzisku koło Strzyżowa (obecnie woj.

mógł zostawić spokojnie swoją para-

podkarpackie) w 1912 roku. Szkołę

kiej na niemiecką i z powrotem. Po

msze św. również wierni wyznania

mieszkańców miejscowości, gdy ks.

fię, bo nowe czasy wskazywały na

ukończył w 1931 roku. W tym sa-

1944 roku znów powróciła władza

greckokatolickiego).

Szetela odprawiał pierwszą po kilku

to, że najgorsze już minęło. Ks. Jan

mym roku złożył podanie z prośbą o

sowiecka, która jeszcze podczas

11 sierpnia 1950 roku ks. Jan

latach mszę świętą.

postanowił wyjechać do rodzinnej

przyjęcie do Wyższego Seminarium

swej pierwszej okupacji zmuszała

został aresztowany przez NKWD

Ksiądz Jan Szetela po raz kolej-

miejscowości, położonej na terenie

Duchownego w Przemyślu, lecz z po-

obywateli polskich niezależnie od na-

i osadzony w więzieniu w Droho-

ny miał możliwość wyjazdu do Polski

Polski. Ostatnią mszę świętą ks. Jan

wodu braku miejsc w seminarium nie

rodowości do przyjęcia obywatelstwa

byczu. Następnie przeniesiony do

i po raz kolejny zdecydował, że zo-

Szetela odprawił w listopadzie 1991

został przyjęty. Natomiast w następ-

radzieckiego. Ks. Szetela musiał

Stryja, gdzie wydano mu wyrok: 10

stanie w Nowym Mieście, ponieważ

roku: parafianie poprowadzili do ko-

nym, 1932 roku, udaje się mu rozpo-

przyjąć narzucane mu obywatelstwo.

lat łagrów, konfiskata mienia, 5 lat

dużo Polaków było na tych terenach,

ścioła schorowanego księdza. Po

cząć naukę w seminarium w Przemy-

Było to koniecznie, ażeby pozostać z

zsyłki i pozbawienie praw obywatel-

a księży, niestety, coraz mniej. Tam,

wyjeździe do Polski miał problem z

ślu. Został wyświęcony na księdza 24

wiernymi i kontynuować pracę dusz-

skich na 5 lat. Zanim wydano wyrok

gdzie nie było duchownych, kościoły

otrzymaniem obywatelstwa polskiego,

czerwca 1937 roku. W dniu 1 sierpnia

pasterską. Odmowa obywatelstwa

ks. Jana Szetelę zapytano, czy nie

zamykano, a następnie umieszczano

lecz ostatecznie obywatelstwo otrzy-

1937 roku obejmuje swoją pierwszą

radzieckiego groziła wywózką na

chce on wyjechać do Polski i uniknąć

w nich magazyny chemikaliów, skle-

mał. Nieżyjąca już parafianka pani

parafię jako wikary. Było to Nowe

Sybir. Wprawdzie ks. Jan Szetela

więzienia. Odpowiedź księdza była

py, organizowano kluby oraz kina.

A. Zajdel (ostatnie lata życia ksiądz

Miasto. Od razu zdobył serca wielu

mógł wyjechać po II wojnie światowej

stanowcza: sam stąd się nie ruszy.

W ciągu kilku lat kościoły popadały

spędził w domu państwa Zajdlów) po

ludzi, tych starszych i tych młodszych,

do Polski, lecz tego nie zrobił. Pozo-

W zamian usłyszał, że jest oskarżony

w ruinę. Najbardziej ucierpiały te,

wyjeździe kapłana z Nowego Miasta

a szczególnie dzieci. Dzieciaki garnę-

stał, żeby pracować wśród ludności

m. in. za listy wysyłane do Polski, za

w których znajdowały się magazy-

powiedziała: „I wyjechał ojciec, dusz-

ły się do swego księdza, jak do ojca.

polskiej, a nawet wśród Ukraińców

posiadanie radiostacji (której tak na-

ny z chemikaliami (często nawozy

pasterz, dobroczyńca”.

Z nutką nostalgii wspomina o tych

wyznania greckokatolickiego, którzy

prawdę nie było), za posiadanie prasy

sztuczne), waliły się dziurawe dachy,

Ks. Jan Szetela zmarł w czerwcu

czasach moja babcia – Maria Hara-

nie chcieli przyjąć prawosławia. Ks.

religijnej, za udzielanie sakramentów

a ściany wilgotniały. Tylko dzięki ks.

1994 roku w swojej rodzinnej miej-

symowicz. Z jej opowiadań wiem, że

Jan był świadomy tego, co mu za to

i katechizacji, za niepłacenie podat-

Janowi Szeteli nowomiejską świąty-

scowości. Czy ktoś dziś pamięta o ks.

ks. Jan ciekawie prowadził kateche-

grozi, lecz postanowił pozostać. Już

ków (chociaż wierni zbierali potrzebne

nię nie spotkał podobny los, kościół

Janie? Na pewno obecni parafianie

zy, które były przeplatane interesu-

od 1946 roku samodzielnie obsługi-

sumy na opłatę składek), za posługę

zachował się w dobrym stanie. Wła-

Nowego Miasta, również byli parafia-

jącymi historyjkami, że miał zwyczaj

wał parafię, ponieważ dotychczaso-

kapłańską wśród Ukraińców oraz za

dza sowiecka nie zapomniała jed-

nie, którzy mieszkają dziś w różnych

chodzenia uliczkami Nowego Miasta

wy proboszcz ks. Budowski wraz z

to, że był „polskim” księdzem.

nak o polskim księdzu. Często był

zakątkach Polski, a także Polacy z

z pojemniczkiem pełnym cukierków

pierwszymi repatriantami wyjechał

W 1951 roku ks. Jan zostaje

wzywany na przesłuchania w nocy,

tych miejscowości, dla których ks.

(ponieważ same kieszenie już nie

do Polski. Dlaczego niektórzy Polacy

wysłany do Karagandy w Kazach-

najbardziej dokuczliwe były przesłu-

Jan był jedynym duszpasterzem

wystarczały, a cukierków zawsze miał

pozostali na Kresach? Powody były

stanie, gdzie czekała na niego

chania zimowe. Ponieważ zabierano

przez wiele lat. Pamiętają o ks. Ja-

dużo) i częstował nimi dzieci. Rów-

różne. Część obawiała się o nowe,

ciężka praca w kopalni. Jesienią

go w nocy musiał wracać do domu w

nie okoliczni Ukraińcy, bo był szano-

nież dowiedziałem się, że był niezłym

nieznane jutro, wielu nie chciało opu-

1951 roku ks. Jan złamał nogę, aż

cieniutkiej piżamie. Znaną była opo-

waną osobą nie tylko wśród Polaków,

dowcipnisiem, uwielbiał żartować, za-

ścić ziemi, która była bliska ich sercu.

do wiosny 1952 roku pozostawał w

wieść, że ksiądz Szetela często nie

ale również wśród Ukraińców. Był

wsze był uśmiechnięty, wesoły. Chęt-

I trudno było im uwierzyć w to, że tu

szpitalnym łagierniku. Wiosną wrócił

spał w łóżku, lecz w fotelu – ubrany w

też i dla nich duszpasterzem. Często

nie śpieszył z pomocą. Otrzymując

nie będzie Polski. Wciąż mieli na-

do łagru, ale pracował już jako fel-

kurtkę (tzw. kufajkę), przygotowany

był kojarzony z książkami, ponieważ

podczas kolędy pieniądze w jednym

dzieję, że kiedyś Polska powróci na

czer. Następnie znów wysłano go

do tego, że w nocy mogą „odwiedzić”

miał dość dużą bibliotekę. W każdym

domu, zostawiał je tam, gdzie była

ziemie wschodnie. Rozumiał swoich

do kopalni. Z powodu słabego zdro-

go niespodziewani goście z NKWD.

zakątku plebanii, na podłodze, na

bieda i brak środków finansowych.

parafian ks. Szetela, rozumiał też, że

wia księdza zakwalifikowano go do

W nocy pełnił też posługę kapłańską:

fotelach były książki. Lubił czytać.

Ponadto był to spokojny, pracowity i

jeśli wyjedzie, to zamkną kościół, a

brygady karnej, która zajmowała się

do okna plebanii pukali wierni z oko-

Zawsze rozdawał opłatki, obrazki, pa-

pełen pogody ducha człowiek. Taki

wierni pozostaną bez kapłana.

sprzątaniem baraków. Potem praco-

lic, żeby ksiądz ochrzcił dziecko lub

miątki pierwszokomunijne, różańce

pozostał do końca swego niełatwego

Od 1946 roku dla ks. Jana

wał przy rozładowywaniu wagonów.

udzielił ślubu.

oraz modlitewniki, ale w jaki sposób

życia.

Szeteli zaczyna się okres tułaczki.

W końcowym etapie przebywania

Lata łagrów, represje i zesłania

udawało mu się je dostać w tych trud-

W 1939 roku ks. Jan Szetela

Plebania była zajęta przez bolsze-

w łagrze był maszynistą. Pomimo

odbiły się na zdrowiu dzielnego ka-

nych czasach, pozostanie tajemnicą.

otrzymał skierowanie do nowej pa-

wików. Ksiądz najpierw mieszkał

ciężkiej pracy, potajemnie spowia-

płana. Chorował na rozsiane owrzo-

Wcześnie rano był już w świątyni,

rafii koło Sanoka, lecz ówczesny

u państwa Dołhunów na Posadzie

dał więźniów, modlił się z nimi oraz

dzenie grubego jelita, które w tam-

spowiadał, zabiegał o podstawowe

proboszcz skierował prośbę do

Nowomiejskiej, a później u pani Ży-

był dla nich duchowym wsparciem.

tych czasach nie było uleczalne oraz

rzeczy dla kościoła w Nowym Mieście.

biskupa ordynariusza, żeby cofnął

wickiej. Duszpasterz jednocześnie

Za swą działalność religijną nie raz

przeszedł dwie operacje serca. Nie

I tak każdego dnia, przez 51 lat…

aplikatę i pozostawił go jeszcze

obsługiwał parafię w Niżankowicach

był przesłuchiwany oraz umieszcza-

zważając na trudny los, ks. Jan pozo-

Był on niezwykłym Człowiekiem

na rok w nowomiejskiej parafii, po-

(lata 1945-47) oraz Błozwi (lata

ny w izolatce z dala od więźniów.

stał otwarty na potrzeby innych, pełen

i wybitną postacią Kościoła rzym-

nieważ młody ksiądz wykazał się

1945-50). Posługę kapłańską pełnił

Nowomiejscy parafianie nie za-

energii, nigdy nie poddał się.

skokatolickiego. Pokazał, jak być

ogromnym zaangażowaniem oraz

bardzo gorliwie i z duzym oddaniem.

pominali o swoim księdzu. Mimo licz-

Oprócz swojej parafii obsługiwał

wiernym Bogu w czasach, gdy cały

umiejętnością w sprawowaniu powie-

Musiał odprawiać msze, pogrzeby i

nych trudności, które sami przeżywa-

jeszcze wiernych w Stryju, Niżanko-

otaczający świat był przeciwko. God-

rzonej mu funkcji. Wydarzenie to mia-

udzielać sakramenty. Słowo Boże,

li, wysyłali niewielkie paczki z żywno-

wicach, Dobromilu, Miżyńcu i Sam-

nie niósł swój krzyż. Nie poddał się

ło kolosalne znaczenie, ponieważ za-

które było wygłaszane z ust ks.

ścią, pisali do niego listy. Po śmierci

borze. Później jednak to parafianie

i wytrwał do końca. Taka postawa

decydowało o dalszym losie ks. Jana.

Jana Szeteli było otuchą w tych nie-

Stalina sytuacja w państwie nieco się

przyjeżdżali do kościoła w Nowym

księdza jest znakomitym przykładem

Ten rok zapoczątkował długie 51 lat

ludzkich czasach terroru. Wspierał

zmieniła. Właśnie wtedy został zwe-

Mieście. Jeździli tam Polacy z Są-

bohaterstwa dla przyszłych pokoleń.

sprawowania posługi kapłańskiej ks.

duchowo nie tylko miejscowych Po-

ryfikowany wyrok ks. Jana, lecz zwol-

siadowic, Łanowic, Błozwi, Czyszek,

Ks. Jan Szetela zasługuje na miano

Szeteli w Nowym Mieście i okolicy.

laków, ale także Ukraińców, którzy

niono go dopiero w 1955 roku. W ten

Chyrowa, Miżyńca, Dobromila, Mo-

bycia świętym i właśnie takim pozo-

1 września 1939 roku rozpoczę-

nie pogodzili się z likwidacją Kościo-

sposób mógł wrócić do swojej parafii

scisk oraz innych miejscowości,

stanie już na zawsze dla wiernych

ła się II wojna światowa. Zmieniały

ła greckokatolickiego (do kościoła

w Nowym Mieście. Łatwo wyobrazić

gdzie kościoły były zamknięte. Dla

nowomiejskiej parafii i wszystkich

się władze okupacyjne z radziec-

w Nowym Mieście przyjeżdżali na

sobie ogromne wzruszenie i łzy

wielu osób ks. Jan Szetela i kościół w

tych, którzy go znali.