22

Okruchy historii

3–17 lipca 2014 nr 12 (208) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

LEkARZ UZDROWISkOWY.

DZIAłANOŚĆ DOkTORA APOLINAREgO TARNAWSkIEgO

Apolinary Tarnawski leczył z otyłości i nałogów głodówkami i pracą fizyczną, na inne schorzenia poma-

gały zabiegi fizykoterapeutyczne, dobrana dieta wegetariańska, wody mineralne, kąpiele powietrzne

i słoneczne oraz gimnastyka. Kuracjusze przebywali pod jego czujną opieką, do Kosowa Huculskiego

zjeżdżali się z całego kraju, opowieści głosiły, że artystów doktor zwalniał z opłat. O Apolinarym Tarnaw-

skim, który stworzył standard lecznictwa uzdrowiskowego na ziemiach polskich w okresie zaborów i po

odzyskaniu przez Polskę niepodległości pisze TOMASZ SZYMANIAK.

wieku. Interesująca nas postać dok-

które wskazały człowiekowi wartość

Początki terapii klimatycznej,

tora Tarnawskiego nie do końca speł-

leczniczą natury.

czyli wykorzystania w celach lecz-

niała ten model, gdyż dla naszego

Na przełomie XVIII i XIX wie-

niczych środowiska przyrodnicze-

bohatera zasada „w zdrowym ciele

ku oraz przez cały wiek XIX do

go, sięgają czasów starożytnych,

zdrowy duch” była najważniejsza, a

uzdrowisk udawała się głownie ary-

gdy około 1300 r. p.n.e. w Indiach

kwestia własnego zarobku była dru-

stokracja i bogate mieszczaństwo.

zaczęto w celach leczniczych stoso-

gorzędna.

Uzdrowiska miały odpowiednio za-

wać kąpiele morskie. Społeczność

Apolinary Tarnawski to fascynu-

planowany schemat przestrzenno-

hinduska stworzyła podstawy klima-

jąca postać dla znawców medycyny

urbanistyczny. Z budynków nale-

toterapii i hydroterapii, podkreślając

uzdrowiskowej. Jego zasługą było

żących do zdrojowiska można było

znaczenie higieny i zalecając przy

utworzenie zdrojowiska na przeło-

wymienić: główny budynek, który

tym kąpiele wodne (zimne i ciepłe),

mie XIX i XX w Kosowie na Kresach

stylizowany był na pałac, położony

parowe, a także w gorącym powie-

na rozległym terenie w otoczeniu

trzu oraz piasku.

parku. Park oddzielał teren uzdro-

Do dalszego rozwoju klimatotera-

wiska od zabudowań wiejskich

pii przyczynili się lekarze starożytnej

czy miejskich w zależności, gdzie

Grecji, szczególnie jeden z najbar-

znajdowało się uzdrowisko. Poza

dziej znanych – Hipokrates (460–377

domem uzdrowiskowym znajdowa-

p.n.e.). Hipokrates uważał, że na

ły się następujące budynki: pijalnia

chorobę wpływ ma przede wszyst-

wód mineralnych, sala balowa,

kim środowisko człowieka: klimat,

sala koncertowa. Uzdrowiska czę-

jakość gleby i wody, tryb życia, od-

sto stawały się miejscem spotkań

żywianie, aktywność fizyczna, wy-

ludzi z tzw. towarzystwa. Miej-

poczynek. Autorytet Hipokratesa

scem, gdzie młoda niezamężna

przyczynił się nie tylko do tego, że

kobieta mogła znaleźć kandydata

metody naturalne weszły na stałe

na męża. Dlatego też, niejedno-

do terapii i profilaktyki, ale przede

krotnie ich funkcja uzdrowiskowa

wszystkim utrwalone zostały przez

była tylko dopełnieniem, spadając

lekarzy w następnych epokach,

Południowo-Wschodnich. Ośrodek

na dalszą pozycję, a wyprzedzały

którzy w odróżnieniu od niego uwa-

Tarnawskiego stał się jednym z

ją takie funkcje jak: zabawa, flirt

żali, że aby móc wyleczyć chorego,

najbardziej znanych uzdrowisk już

czy rozrywka .

należy go odizolować od codzien-

przed I wojną światową, ogromną

W okresie dwudziestolecia mię-

nych spraw i narzucić rygorystycz-

popularnością cieszył się również w

dzywojennego na ziemiach polskich

ny tryb życia, pod stałym nadzorem

okresie II Rzeczpospolitej.

(które do 1918 roku znajdowały się

lekarzy.

Apolinary Tarnawski

Doktor Tarnawski przyszedł na

pod zaborem państw obcych) doszło

Zwrócenie uwagi medycyny na

świat w 1851 roku w okolicach Prze-

do zasadniczych zmian w mode-

wartości lecznicze powietrza i kąpieli

myśla. Zmarł na obczyźnie w wieku

lu lecznictwa. Część lekarzy, która

dzie zaczęli świadomie wędrować do

często ludziom pomagały zwierzęta,

morskich przyczyniło się do powsta-

92 lat. Studia medyczne ukończył w

nie mogła się utrzymać z praktyki

miejsc spełniających funkcje lecz-

które wcześniej niż człowiek szukały

nia i rozwoju miejscowości kąpie-

Krakowie, który wtedy znajdował się

prywatnej szukała dodatkowego za-

nicze. Zaiste były to czasy przedhi-

ulgi w cierpieniu, wykorzystując na-

liskowych i klimatycznych, co dało

w zaborze austriackim. Ze wzglę-

robku. Była to, funkcja lekarza uzdro-

storyczne. Człowiek prehistoryczny

turę. Potwierdza to tezę, że instynkt

początek nowym gałęziom balne-

du na tzw. autonomię galicyjską,

wiskowego, który praktykował w po-

w otaczającej go przyrodzie szukał

i przypadek dały początek nauce

ologii – tallasoterapii i klimatoterapii.

Kraków ściągał do siebie rzesze

wstałych zdrojowiskach. Uzdrowiska,

ratunku, oraz obrony przed chorobą,

jaką jest balneologia. Dlatego w

Rozwój takiego lecznictwa, oparte-

młodych ludzi, którzy podejmowali

które od XIX wieku cieszyły się bar-

najczęściej w okolicznych wodach

XIX w. w publikacjach o charakterze

go na naukowych doświadczeniach,

studia o charakterze uniwersytec-

dzo dużą popularnością wśród spo-

mineralnych, źródłach termalnych

balneologicznym, lekarze, którzy pi-

nastąpił jednak dopiero w XIX w.

kim. Po ukończeniu nauki, Apolinary

łeczeństwa, swój rozkwit na ziemiach

czy lokalnym klimacie. W odkryciu

sali o początkach lecznictwa uzdro-

Wpływ na to miało wiele czynników,

Tarnawski rozpoczął praktykę lekar-

polskich przeżywały w I połowie XX

właściwości leczniczych przyrody

wiskowego, wymieniali zwierzęta,

m.in. rozwój komunikacji, postęp

ską w miejscowości Borszczowa, a

techniczny, naukowe opracowanie

następnie w Jaworowie. Co zwróciło

wskazań i przeciwwskazań, wresz-

uwagę dra Tarnawskiego na lecze-

cie skuteczne wyniki leczenia cho-

nie w obrębie medycyny uzdrowi-

rób zwłaszcza tych, które zagrażały

skowej? Otóż trzeba sięgnąć do

ludności, jak np. gruźlica. Sprawiło

biografii bohatera. Od dzieciństwa

to, że w wielu miejscowościach gór-

Apolinary Tarnawski był chorowity

skich, podgórskich i leśnych zaczęły

i często zapadał na zdrowiu. W tym

powstawać zdrojowiska klimatyczne

celu skorzystał z kuracji hydrotera-

w całej Europie. Warto dodać, że jed-

peuty dra Sebastiana Kneippa. Za-

nym z ważniejszych czynników wyko-

kład wodoleczniczy Kneippa znajdo-

rzystywanych w terapii było usunięcie

wał się w miejscowości Wörishofen

chorego spod wpływu szkodliwych

na terenie Niemiec. Fenomen dra

oddziaływań, wyznając zasadę, że

Kneippa polegał na tym, że wyleczył

wraz z ustaniem przyczyny choroby

siebie z gruźlicy jeszcze przed wyna-

ustaje nieraz również sama choroba.

lezieniem penicyliny, choroby, która

Ważne też było przebywanie całymi

w XIX wieku była w zasadzie śmier-

dniami na świeżym powietrzu .

telna. Metoda niemieckiego doktora

Leczenie za pomocą medycyny

polegała na zastosowaniu szoku ter-

uzdrowiskowej należy do jednej z

micznego. Ciało pacjenta poddawano

najstarszych gałęzi medycyny, która z

na przemian zimnej i ciepłej wodzie.

powodzeniem przetrwała czasy zabo-

W ogóle uważał, że wszelkie zabiegi

bonów, mistycyzmu i innych odchyleń

wodne, gimnastyka, pływanie bardzo

od wiedzy o charakterze empirycz-

dobrze wpływają na ludzki organizm.

nym. Trudno jest ustalić, od kiedy lu-