15
www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 18 grudnia 201514 stycznia 2016 nr 2324 (243244)
O pracach prof. krzysztofa Szwagrzyka
Huty Pieniackiej z udzialem polskiej
mlodzieży. Największym uhonoro-
waniem dla poleglych mial być hold
W sali Instytutu Badań Bibliotecznych nad Zasobami Sztuki (dawne Muzeum Baworowskich) odbylo
prezydenta Rzeczypospolitej zlożo-
ny pod pomnikiem. Do takiej wizyty
się kolejne 55. Spotkanie Ossolińskie, zorganizowane wspólnie przez Zaklad Narodowy im. Osso-
doszlo w lutym 2009 roku. I choć
lińskich we Wroclawiu i Lwowską Narodową Bibliotekę Ukrainy im. W. Stefanyka. Na wstępie Adolf
wówczas misja dyplomatyczna Wal-
demara Kowalskiego we Lwowie
Juzwenko, dyrektor wroclawskiego Ossolineum podkreślil, że Spotkania są jedną z najbardziej cen-
byla już zakończona, przyjechal
nych inicjatyw w życiu naukowym obydwóch instytucji. Polscy naukowcy, politycy, dzialacze kultury
specjalnie, dopinal szczególy orga-
nizacyjne pod pomnikiem, doradzal
przyjeżdżają na spotkania z inteligencją lwowską by podzielić się swoją wiedzą, swoimi doświad-
i dowodzil. Huta Pieniacka byla jego
obsesją w dobrym tego slowa zna-
czeniami, porównać procesy, które odbywają się we wspólczesnej Polsce i wspólczesnej Ukrainie.
czeniu.
Od kilku lat pracowal w amba-
już od kilku lat, w sezonie od marca
późniejszych zrobily wszystko, żeby
JURIJ SMIRNOW
sadzie RP w Uzbekistanie, a my,
do listopada, każdego roku prowadzi
zaklamać ich pamięć. Dlatego dziś
tekst i zdjęcia
wspominając Waldka i pracę z nim,
wykopaliska, przeszukuje nieznane
trzeba nie tylko znaleźć ich zwloki,
mówiliśmy o tym, że byloby fajnie
Na 55. Spotkanie Ossolińskie
groby, wyjaśnia nazwiska zamordo-
nie tylko przekazać dla godnego
odwiedzić go w tym kraju. Podczas
zaproszono profesora Krzysztofa
wanych. Bardzo żmudną jest praca
pochówku rodzinie, ale też powie-
swego pobytu we Lwowie często
Szwagrzyka, historyka, naczelnika
archiwalna. Czasem żyją jeszcze
dzieć prawdę o ich walce o Polskę.
namawial nas do wyprawy na Sybe-
Biura Edukacji Publicznej Instytutu
świadkowie, którzy przychodzą na
Powiedzieć trzeba też prawdę o
rię, do Irkucka i okolic, gdzie kiedyś
Pamięci Narodowej we Wroclawiu,
miejsca poszukiwań, dostarczając
nieludzkich dzialaniach funkcjona-
pracowal. Tę wyprawę część z nas
pelnomocnika prezesa IPN ds. po-
bardzo cennych wskazówek. Poszu-
riuszy UB i o metodach tych dzia-
odbyla, więc czemu nie Taszkent?
szukiwań miejsc pochówku ofiar ter-
kiwanie ofiar zbrodni komunistycz-
lań. Nowe pokolenia Polaków już
Ale jakoś do wyjazdu nie doszlo,
roru komunistycznego. Temat spo-
nych trwa od 2003 roku. Do 2015
nie mogą pamiętać plakatów roz-
bo daleko i może nie teraz, a innym
tkania ,,Polska szuka swoich bohate-
roku udalo się ekshumować szcząt-
klejanych w latach 40. XX wieku w
razem. Mial przyjechać do Huty
rów" byl bardzo trudny, emocjonalny,
ki ponad 700 zamordowanych osób,
tysiącach miejsc, na których UB i
Pieniackiej w 70 rocznicę mordu,
miejscami drastyczny w opisaniu
przeprowadzić badania, znaleźć
milicja oglaszaly kogo poszukują
zaproszony przez Malgosię Kolę ze
metod dzialania UB i demonstracji
ich miejsca pochówku. Zadaniem
i podawaly nazwiska zamordowa-
Stowarzyszenia omawiali też tek-
zdjęć z archiwów polskich slużb spe-
jest także przywrócić każdemu jego
nych ,,żolnierzy wyklętych". Wysy-
sty do planowanej publikacji. Ale do
cjalnych okresu lat 40-50. XX wieku.
imię. Nie powinno być nieznanych,
lane byly listy gończe. Egzekucje
tego spotkania też nie doszlo, bo na
prof. Krzysztof Szwagrzyk
Ale jak powiedzial prelegent, bez roz-
bezimiennych ofiar, każda zaslużyla
odbywaly się nie tylko w piwnicach
Ukrainie rozpoczęly się wydarzenia
liczenia się z przeszlością nie może
na pochówek z honorami. Rodziny,
więzień czy po nocach w lasach, ale
prof. Szwagrzyka odnalazla 8 osób
na Majdanie i uroczystości zostaly
być normalności w życiu wspólcze-
krewni mają prawo dowiedzieć się
też publicznie, przez powieszenie
pogrzebanych w niemieckich mun-
odwolane...
snego spoleczeństwa. Dzisiaj, kiedy
o okolicznościach ich zamordowania
na szubienicach w centrach miast,
durach. Nie byli to jednak żolnierze
Mijający rok stal się dla nas
większość dawnych oprawców już
i pochować zwloki wedlug ludzkich
jak w najgorszych czasach okupacji
Wermachtu, lecz polscy partyzanci.
okresem pożegnań z osobami, któ-
nie żyje, jest to problem w pierwszej
zwyczajów i obyczajów. Dlatego
niemieckiej. IPN dysponuje zdję-
Ubecy specjalnie przebrali ich przed
re opuszczaly Lwów po wieloletniej
kolejności moralny. Od tego jak radzi-
praktycznie w każdym przypadku
ciami z takich egzekucji w Sanoku
egzekucją w takie mundury.
pracy w tym mieście. Dobiega koń-
my z tym problemem, zależy w jakim
prowadzona jest ekspertyza gene-
i innych miastach z lat 1946-1950.
- Trudno nawet ocenić skalę
ca pewien etap. Śmierć Waldemara
państwie, w jakim spoleczeństwie
tyczna. Prace prowadzone są na te-
Byla to metoda zastraszania. Ube-
problemu, który mamy przed sobą
Kowalskiego w grudniu 2015 roku
dziś żyjemy. Dzialania totalitaryzmu
renie calej Polski we Wroclawiu, w
cy w sposób precyzyjny prowadzili
powiedzial prof. Szwagrzyk.
jeszcze dobitniej i bardziej dotkliwie
Nasze prace mogą trwać jeszcze
podkreśla koniec pewnej epoki w na-
przez kilkanaście lat. Jeszcze ty-
szym mieście.
siące ofiar czekają na godne po-
Paliliśmy razem z nim światel-
chowanie i identyfikację. Tysiące
ka na Lyczakowie, w Komarnie i w
rodzin czekają na wyniki naszych
Szepetówce, w Polonnem i w Hucie
prac. Chcemy znaleźć wszystkich
Pieniackiej oraz dziesiątkach innych
bohaterów zamordowanych przez
miejsc i miejscowości. Razem z nim
bestialski reżim. Daleko nie wszy-
zapaliliśmy światelko do nieba Wiel-
scy we wspólczesnym pokoleniu
kiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. A
Polaków rozumieją co się dzialo
dzisiaj zapalamy światelko dla Nie-
w tych strasznych latach. Dlatego
go... Światelko do Jego nieba, które
staramy się glośno mówić o tym co
z calą pewnością urządzi sobie na
robimy. To co my robimy, jest spra-
swój wlasny sposób. Na pewno bę-
wą publiczną. Ona dotyczy każde-
dzie się w nim dużo dzialo, syberyj-
go obywatela. Do tego czasu do
skie klimaty polączą się z krajobra-
IPN nie zglosil się żaden z bylych
zami uzbeckimi, skropione zostaną
oprawców, nie przyznal się do winy,
odrobiną dobrej serbskiej rakii. Bę-
nie poprosil o przebaczenie.
dzie w tym niebie dużo polskiego
sowieckiego w Polsce i na Ukrainie
Warszawie, w Rzeszowie, Gdańsku
swoją nieludzką dokumentację. W
Po zakończeniu wykladu bylo
światla ze Lwowa i w ogóle będzie
to czarna karta w historii naszych
i w wielu innych miejscach. Zwloki
sprawach osobowych są dokladne
bardzo malo pytań. Obecni do-
tam dużo polskich spraw, bo te byly
narodów. Komunistyczne wladze
zamordowanych często znajdują
zdjęcia aresztowanych, są też zdję-
brze rozumieją sedno problemu,
mu bardzo bliskie. Jego lewicowe
ZSRS chcialy odebrać narodom
na zwyklych cmentarzach komunal-
cia cial rozstrzelanych. Profesor
wiedzą, że tak samo (a może i
przekonania byly w najlepszym ga-
pamięć i zniszczyć elity intelektu-
nych, ale groby nie są oznaczone i
podkreślil, że są to fakty straszne,
na większą skalę) reżim sowiecki
tunku mogly slużyć jako ilustracja
alne. Ogrom popelnionych zbrodni
często na tymże miejscu pochowa-
ale trzeba i teraz wykazać empatię
dzialal na naszych terenach, na
do opowieści o ideowych postaciach
nie mieści się w glowie. Po dzień
ne są już inne osoby. W niektórych
wobec wlasnej tragicznej historii.
calej Ukrainie, w calym Związku
polskiej lewicy z przelomu XIX i XX
dzisiejszy nie są one dokladnie zba-
wypadkach zwloki leżą pod asfaltem
Zbrojny opór nowej wladzy komuni-
Sowieckim. Ile milionów pomordo-
wieku.
dane, opisane i osądzone.
na dróżkach cmentarnych. Dużo też
stycznej trwal bardzo dlugo. Ostatni
wanych nadal leży w naszej ziemi?
To nie do wiary, Waldku, że
Prof. Szwagrzyk powiedzial, że
osób pochowano w lasach, na po-
tzw. ,,żolnierz wyklęty" zginąl w paź-
Tu poszukiwania prowadzone są
trzeba mówić o Tobie w czasie
w pierwszych latach powojennych,
lach, w miastach obok budowli admi-
dzierniku 1963 roku. Cialo jego od-
na skalę znacznie skromniejszą,
przeszlym. Tak bardzo będzie nam
do polowy lat 50. XX wieku w PRL
nistracyjnych, w których znajdowaly
dano rodzinie, ale bez glowy. Ubecy
niż w Polsce. Prof. Szwagrzyk mó-
Ciebie brakowalo. Do powiedzenia
na podstawie wyroków sądów i w
się urzędy slużb bezpieczeństwa.
glowę odcięli i pochowali w innym
wil też o tym, że w żadnym kraju
zostają już tylko same banaly, choć-
innych okolicznościach zamordowa-
Prof. Szwagrzyk dokladnie opisywal
miejscu.
dawnego ZSRR czy tzw. obozu
by takie jak te, że na zawsze pozo-
no do 50 tys. osób. Archiwa UB byly
metody dzialania tych slużb, prowa-
Prace poszukiwawcze są bar-
socjalistycznego nie prowadzono
staniesz w naszej pamięci i nigdy
przez dluższy czas niedostępne,
dzenia tzw. śledztwa i procesu eg-
dzo trudne pod każdym względem,
badań na taką skalę jak w Polsce.
żadna z naszych imprez nie będzie
okoliczności mordu tych ludzi utaj-
zekucji. Sluchać o tym bylo ciężko.
przede wszystkim moralnym. Często
Przykladowo mówil o doświadcze-
taka jak dawniej. Nieważne są jed-
nione, miejsca pochówku nie ozna-
Nigdy dotąd, przez wszystkie lata
zwloki znajdują się na glębokości
niach w tej sprawie Litwy i Gruzji,
nak nieporadne slowa, ale światelko,
czone. Zrobiono wszystko, żeby ślad
Spotkań Ossolińskich nie widzialem
tylko 0,5 metra, a bywa że w dolach
gdzie bywal osobiście.
które zapalileś. Kierujemy je teraz do
po nich zaginąl, żeby spoleczeństwo
Adolfa Juzwenki tak przygnębione-
glębokich nawet do 9 metrów. UB do-
Spotkania Ossolińskie zostaly
Ciebie, niech świeci do końca świa-
polskie o nich zapomnialo. Rodziny
go podczas wsluchiwania się w te
chodzila do niesamowitych pomyslów
zorganizowane pod patronatem
ta... i jeden dzień dlużej gdziekol-
zamordowanych nie mialy dostępu
wszystkie szczególy. Straceni przez
w sprawie mordowania ludzi. Często
Konsulatu Generalnego RP we
wiek jesteś.
do żadnej informacji, a na swoje py-
komunistów ludzie nie byli bandy-
zabierano ofierze wszystko, żeby nie
Lwowie. Na 55. Spotkaniach byl
tania w latach późniejszych również
tami, to byli patrioci, którzy jeszcze
można bylo zidentyfikować szczątki
obecny konsul Marcin Zieniewicz,
Zdjęcia: Barbara Pacan, Gra-
otrzymywaly klamliwe odpowiedzi.
w latach powojennych stawiali opór
są nagie, zrzucano je z platformy sa-
który również podzielil się swoimi
żyna Basarabowicz, Beata
Ekipa profesora Szwagrzyka
reżimowi komunistycznego terroru.
mochodu w dól i zasypywano ziemią.
doświadczeniami w sprawie poszu-
Kost, archiwum Konsulatu
sklada się z kilkudziesięciu osób i
Wladze PRL wówczas i w czasach
Zdarzyl się wypadek, kiedy ekipa
kiwań pochówków ofiar represji.
Generalnego RP we Lwowie
