17

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 18 grudnia 2015­14 stycznia 2016 nr 23­24 (243­244)

narodowego przedstawienia historii

Tu też, przy opisie jednej z naj-

nie tylko ofiarą rozpraw podczas na-

dzaniu przez Polaków akcji ,,Burza".

Wojna chlopska

obierana jest narracja narzucona

większych katastrof XX wieku, autorzy

padów wrogiej strony, ale niekiedy

Na wystawie możemy przeczytać:

lub ,,żakeria"

przez jedną grupę nacjonalistycz-

wystawy zdecydowali zabawić się w

Opisując konflikt polsko-ukra-

bezpośrednim  uczestnikiem  lub

,,Ukraińscy powstańcy starali się

nych ekstremistów, którzy wspólpra-

chowanego. Zamiast tego, żeby napi-

iński, autorzy wystawy udają się do

nawet inicjatorem napadów. Konflikt

temu przeszkodzić, w wyniku czego

cowali z wrogiem i razem z nim do-

sać prawdę o niemieckiej ekstermina-

kilku niewyszukanych manipulacji.

czasami nabywal charakteru wojny

w niektórych regionach doszlo do

znali porażki w II wojnie światowej.

cyjnej polityce wobec Żydów, autorzy

Jeżeli ktoś mial jeszcze wątpliwości

chlopskiej czy żakerii (szczególnie

zacieklych walk pomiędzy oboma

Ta opowieść również nie skonsolidu-

znów stosują wybieg maksymalnego

co do ,,ounocentrycznego" wykla-

na Wolyniu w 1943 roku), podczas

podziemnymi armiami UPA i AK,

je ukraińskiego spoleczeństwa, bo

zdystansowania. Temat Holocaustu

du historii II wojny światowej na tej

której kwestie polityczne odgrywaly

które wygasly dopiero po nadejściu

nawet teraz trudno pojąć dlaczego

jest podawany tak, jak gdyby na ten

wystawie, to dzial ,,Wojna w wojnie.

drugorzędną rolę. Warunki wojny

sowiecko-niemieckiego frontu".

Ukraińcy w Armii Czerwonej, wal-

temat nie bylo żadnych poważnych

Konflikt polsko-ukraiński" rozstawil

partyzanckiej, ogólna demoralizacja

Aby przez niespecjalistę z historii

czący z nazizmem ­ to tacy sobie, a

badań. Ależ te badania są, tylko dla

wszystkie kropki nad ,,i". Autorzy już

spoleczeństwa na tle wojny świato-

ten fragment mógl być prawidlowo

Ukraińcy w mundurach SS i Werh-

nas, Ukraińców, nie są zbyt mile.

więcej nie bawią się w chowanego, a

wej stworzyly dodatkowe możliwości

odczytany, należy przypomnieć, że

machtu ­ to nasi narodowi bohate-

Wydaje się, że autorzy wystawy

wdają w glębokie wypady historycz-

dokonania zbrodni wojennych przez

Rząd polski w Londynie ściśle wspól-

rowie. Nie pomoże w porozumieniu

wlaśnie z tej przyczyny zadowolili się

ne o nieszczęściach, które Polacy

obie strony konfliktu".

pracowal z Aliantami. Natomiast UPA,

też zrobiony dyletancko wniosek:

ogólnikami: ,,Dla likwidacji Żydów,

zadali Ukraińcom, jak by tym moż-

Jeżeli z taką pozycją Ukraina wy-

sterowana przed OUN, być może na-

,,Wrzesień 1939 roku pokazal: prze-

Cyganów i komunistów naziści utwo-

na bylo usprawiedliwić późniejsze

biera się wziąć udzial w dialogu z pol-

wet kierując się zrozumialymi zamia-

znaczeniem Ukraińców znów byla

rzyli specjalne oddzialy z czlonków

morderstwa. Ukraińskim historykom

skimi partnerami, to chcę zaznaczyć

rami niedopuszczenia do utrwalenia

walka w różnych armiach, walka

SS i Gestapo ­ einsatzgruppen". Ale

wydaje się, że jeżeli opowiedzieć o

od razu, że czeka nas kompletne fia-

panowania Polaków na ukraińskich

o obce interesy, a często między

bardziej symbolicznym jest zdanie:

,,glębokich historycznych korzeniach

sko. Sprawa w tym, że przez sprytne,

terenach, automatycznie wystąpila

sobą". Patetycznie i metaforycznie,

,,Na terenach Ukrainy większość ofiar

antagonizmu", to zrozumiale staje się

wydawaloby się, wykręty sformulo-

po stronie Niemiec i podjęla walkę

ale calkowicie mylne. Bo jednak

zginęla od kul w wykopach, które sa-

samo przez się, dlaczego podczas

wań UIPN udalo się przekazać swoją

zbrojną z Aliantami. Teraz wyobraź-

ktoś podjąl decyzję by stanąć w tej

mym ofiarom często kazano wyko-

wojny antagonizm przerodzil się w

,,ukraińską" prawdę. Lecz to ,,prawda"

my sobie, do jakiej koalicji chcą nas

wojnie po stronie zla? Otóż to wla-

pać". Wygląda na to, że użycie slowa

konflikt zbrojny. I tu zaczynają się re-

nie tylko na użytek wewnętrzny, jest

zapisać historycy z UIPN? Na pewno

śnie oni mieli by odpowiadać przed

,,zginęla" jest przemyślane, bo po raz

welacyjne manipulacje.

ona prawdą tylko dla wąskiego kola

nie do koalicji zwycięzców, lecz do

sądem historii.

kolejny spotykamy go już w następ-

UIPN za wszelką cenę stara się

zwolenników OUN-B.

oddanych satelitów III Rzeszy.

Twórcy wystawy wiele czego

nym akapicie: ,,W ciągu tygodnia, w

sprowadzić krwawy konflikt ma Woly-

W rzeczywistości żadnej ,,ża-

Nie będę tu już wspominal o

chcieli, ale nie mogli. Chcialo się

wyniku pogromów zainicjowanych

niu w 1943 roku do wojny pomiędzy

kerii" na Wolyniu i Polesiu w 1943

bezsensownych wywodach co do

opowiedzieć więcej o ,,Kulturowej

przez nazistów, we Lwowie zginęlo

dwoma armiami ­ UPA i AK. Nawet

roku nie bylo. Coś podobnego się

wspólnej przegranej Polaków i Ukra-

i religijnej aktywności Ukraińców na

6 tys. Żydów". Myślę, że autorzy wy-

określenie wymyślil sprytne: ,,Wojna

zdarzylo w 1939 roku, gdy Niemcy

ińców i co do tego, że skorzystala na

początku niemieckiej okupacji, zwią-

stawy nie mieli zlych zamiarów, ale

w wojnie". Nie omieszkawszy przy

i ZSRR podzielili Polskę, a tereny

tym strona trzecia. Chcialbym jedynie

zanej z dzialalnością wędrownych

te stwierdzenia brzmią tak, niby stalo

tym nadmienić, że ,,Brak postępu

Ukrainy Zachodniej znalazly się w

zapytać autorów wystawy, jaka jest

grup OUN". Tu można by wiele opo-

się to samo z siebie.

w politycznym rozwiązaniu pytania

USRR. Lokalny lumpenproletariat

przyczyna takiego ,,ounocentryczne-

wiedzieć, przynajmniej o tym, kto

Co kryje się za tymi bezosobo-

zmusil obie strony do prób wojsko-

rzucil się grabić bogatych. Stalo się

go" wykladu historii II wojny świato-

wszystko to blogoslawil, naznaczal,

wymi frazesami? W rzeczywistości

wego rozwiązania, które przeroslo w

tak, że tymi bogatymi byli najczę-

wej? Jakie zasady i wartości, oprócz

zatwierdzal i finansowal. Ale przecież

te określenia ukrywają podstawowy

krwawą wojnę". Oczywistym jest to,

ściej Polacy, pozbawieni ochrony ze

nacjonalistycznych, chcą oni przeka-

trzeba bylo naciągnąć na siebie koldrę

dla Ukraińców sens. Chodzi o rolę i

że autorzy wystawy usilują przed-

strony wlasnego państwa. Grabieżcy

zać wspólczesnym Ukraińcom? Dla-

jedynej ofiary, a tu wypadalo by opo-

miejsce Ukraińców w urzeczywistnie-

stawić wydarzenia na Wolyniu jako

nie tylko nie byli nacjonalistami, ale

czego skompromitowaną linię OUN-B

wiedzieć o rasowej segregacji, terro-

niu nazistowskiej polityki ludobójstwa

symetryczne dzialania dwóch armii, a

często nie posiadali żadnej świado-

starają się przedstawić jako aktualną

rze i ludobójstwie. Niestety, opowieść

Żydów. Autorzy nie chcą zauważać

etniczne czystki wobec Polaków jako

mości narodowej. Grabieżom często

politykę pamięci historycznej państwa

o różnicach życia w Dystrykcie ,,Gali-

nie tylko tomów specjalnych badań,

naturalne ofiary, które zdarzają się po-

towarzyszyly okrutne morderstwa, co

ukraińskiego? Dlaczego wspólcze-

cja" i Reichskommisariacie ,,Ukraina"

ale i trwalej ukraińsko-żydowskiej

śród ludności cywilnej w czasie wojny.

wladze sowieckie uznawaly za triumf

sne pokolenie Ukraińców starają się

ograniczono do jednego zdania. I tu

polemiki o antysemityzmie Ukraiń-

Jeżeli by to nie wystarczylo, to można

sprawiedliwości klasowej. Resztki

zrobić zakladnikami tragicznych po-

też kryje się niemala bomba. Odpo-

ców. Na wystawie nie ma ani slowa o

wykorzystać jeszcze jeden ,,wynala-

polskich rodzin i osadników pocią-

mylek przeszlości? I najważniejsze:

wiedź na pytanie, dlaczego galicyj-

udziale milicji OUN w pogromach we

zek": zakwalifikować te wydarzenia

gnęly do miasteczek, gdzie bylo

gdzie jest w tym wszystkim miejsce

skim Ukraińcom szczęście dopisalo,

Lwowie. Nie ma nawet wspomnienia

jako chlopską ,,żakerię", gdzie nie bylo

więcej Polaków i nie bylo ogólnego

zasadniczej masy Ukraińców, przod-

a Polakom ­ nie, niebezpośrednio

o udziale ukraińskiej policji przy kon-

żadnej ideologii, nie bylo mających ra-

chlopskiego morza. Podwaliny pod

kowie których zwyciężyli nazizm?

również wskazuje na to, kto wspól-

wojowaniu Żydów na miejsca maso-

cję, ani takowej nie mających.

początek krwawego konfliktu zosta-

Kwestia większej lub mniejszej

pracowal z wrogiem, a kto nie.

wych mordów.

Zresztą dokladną pozycję auto-

ly jednak zalożone.

indoktrynacji komunizmem Ukraiń-

Nie uniknęli autorzy wystawy

Dziwnym wydaje się material, ilu-

rów wystawy co do wydarzeń na Wo-

Jednak o tym na wystawie nie ma

ców na Wschodzie, a nacjonalizmem

rozpowszechnionych stereotypów.

strujący rozdzial ,,Holocaust". Widzi-

lyniu w 1943 roku trudno określić. W

ani slowa. Jak też nie ma praktycznie

Ukraińców na Zachodzie, pozostaje

Fotografie, ilustrujące życie w wa-

my tu zdjęcie z lwowskiego pogromu,

rozdziale ,,Uczestnicy wojny" czyta-

niczego o dzialalności atamana Bul-

otwartą. Wskazuje ona jedynie na

runkach okupacji są reżyserowane,

gdzie pogromcy, a wśród nich maly

my: ,,Glównymi uczestnikami konflik-

by-Borowca, niezmiennego krytyka

to, że do rozpatrzenia tak zlożonych

wybrane wylącznie z archiwum nie-

chlopczyk z palką, gonią obnażoną i

tu zbrojnego byly oddzialy wojskowe

OUN-B. Nie ma też o tym, że dopiero

tematów trzeba podchodzić nie ze

mieckiej propagandy. Na planszach

zakrwawioną Żydówkę. Jest fotogra-

obu podziemnych ruchów: Ukra-

po tym, jak OUN-B przeniosla się na

strony ideologii czy doktryn. Trzeba

widzimy ,,Mieszkańców okupowa-

fia, a nie ma do niej opisu, kim byli ci

ińskiej Powstańczej Armii i Armii

Wolyń i Polesie, zaczęly się masowe

widzieć we wszystkim czlowieka.

nego Kijowa czytających gazetę",

pogromcy. Inne makabryczne zdję-

Krajowej". A dalej mamy zaiste ,,wy-

masakry polskiej ludności cywilnej.

Tylko wtedy można osiągnąć pojed-

,,Odbudowę wiejskiej cerkwi", a już

cie przedstawia obnażone Żydówki

nurzenia" ukraińskiego nacjonalisty:

W lipcu 1943 roku zaplonęly równo-

nanie pamięci spoleczeństwa ukra-

zupelnie szokuje ujęcie ,,Niemiecki

na chwile przed straceniem. Za nimi

,,W centrum konfrontacji znalazla się

cześnie dziesiątki polskich wiosek

ińskiego, a z czasem przemyśleć też

oficer z maleńką dziewczynką we

widoczna jest postać mężczyzny w

ludność cywilna, obecność czy brak

i przysiólków. To OUN, zgodnie z

caly bieg historii wojennej. Wszak

wsi ukraińskiej". Dziewczynka w

mundurze policjanta z bialą opaską.

której na spornych terytoriach mogla

ideologią Doncowa, ,,czyścila" teren

proszę mi uwierzyć, że sojusznicy

świątecznej haftowanej bluzce, a

W tekście wystawy nie ma nawet

odegrać decydującą rolę w decyzji o

z Polaków. O tym też na wystawie

na Zachodzie są bardzo potrzebni

oficer trzyma ją za rączkę. Dla więk-

wzmianki o policji pomocniczej. Wy-

przynależności tych ziem po wojnie.

nie ma ani slowa. Jest za to dużo o

Ukrainie, przeciwko której toczy się

szego potwierdzenia propagando-

korzystując taką fotografię, należalo

Lecz ukraińska i polska ludność byla

przeciwdzialaniu UPA w przeprowa-

agresja.

wej sztancy brakuje jedynie zdjęcia

by wyjaśnić zwiedzającym, co robi

gdzie niemieccy żolnierze rozdają

ten policjant na miejscu kaźni, jaką

Apel w sprawie Cmentarza Janowskiego

dzieciom czekoladę.

byla rola policji ukraińskiej w doko-

naniu Holocaustu.

takiego Cmentarza Janowskiego już

dostarczą nam Państwo. Każdy, kto

Od kilku miesięcy w każdym

W rubryce ,,Babi Jar" autorzy pi-

Holocaust

nie będzie. Podobnie jak nie ma już

podzieli się wspomnieniami i zdję-

numerze Kuriera Galicyjskiego dru-

Opowieść o tym bloku chcialo by

szą prawidlowo, że to miejsce stalo

tego nawet sprzed miesięcy. Ocal-

ciami o krewnych i bliskich pocho-

kujemy apel naukowców z Uniwer-

się rozpocząć od użytego języka. Ro-

się symbolem Holocaustu na Ukra-

my pamięć o tych, których znaliśmy,

wanych na cmentarzu Janowskim,

sytetu Szczecińskiego w sprawie

zumiem, że nasz język naukowy nie

inie. Lecz skwapliwie zaraz opowia-

szanowaliśmy i kochali, bo czlowiek

uwieczni pamięć o tych osobach.

Cmentarza Janowskiego. Niestety,

żyje tak dlugo, jak dlugo trwa pa-

Kim byli ci Lwowianie ­ sklepikarze,

nadal nie mamy szerszego odzewu

osiągnąl jeszcze poziomu wyrafino-

dają o nim jako miejscu masowych

mięć o nim. Zastanówmy się, czy

kominiarze, praczki, panie domu,

od Państwa.

wanego doboru slów i określeń, opi-

kaźni  ukraińskich  nacjonalistów.

przekażemy naszym potomkom to,

pracownicy tramwajów czy gazowni,

Drodzy czytelnicy!

sujących traumatyczne i bolesne wy-

Rzecz w tym, że Babi Jar nie byl pla-

co wiemy sami? Czy to nie będzie

robotnicy fabryk czy poeci ­ wiedzą

Każdego roku w Święto Wszyst-

darzenia. Jest to problem nie tylko tej

nowany jako miejsce masowych kaź-

naszą winą, że ta pamięć zaginie?

tylko ich rodziny. Być może w Pań-

kich Wiernych Zmarlych spotykamy

wystawy. Użycie slów ,,zniszczenie" i

ni nacjonalistów ukraińskich. Zginęlo

Materialy gromadzone przez na-

stwa archiwach domowych zacho-

się na Cmentarzu Janowskim i każ-

,,wyniszczenie" w stosunku do ludzi

tam rzeczywiście kilka znanych osób

ukowców z Uniwersytetu Szczeciń-

waly się zdjęcia z pogrzebów mniej

dy idzie do grobów swoich bliskich.

jest wprost niedopuszczalnym. W

z nacjonalistycznego środowiska ­

skiego kompletowane będą do lipca,

lub bardziej znanych osób, zdjęcia

Dzisiaj warto zadbać też o to,

tym przypadku upodabniamy się do

poetka Olena Teliga i redaktor Iwan

jest jeszcze trochę czasu na spene-

samego Cmentarza Janowskiego

by pamięć o naszych matkach, oj-

nazistów, którzy pielęgnując mowę

Rohacz. Jednak, czy warto stawiać

trowanie domowych archiwów.

oraz okolic. Innego źródla informa-

cach, babciach i dziadkach pocho-

nienawiści, mówili o morderstwach

na jednym szczeblu ludzi, którzy

Zgloszenia przyjmujemy w re-

cji o pochówkach przede wszystkim

wanych na cmentarzu Janowskim

calych narodów jak o zniszczeniu

wspólpracowali z niemiecką wladzą i

dakcji Kuriera Galicyjskiego: wspo-

powojennych (a czasem też wcze-

nie rozproszyla się. Jest okazja, aby

szkodników i pasożytów. Częste

tych, którzy jedynie z powodu naro-

mnienia, zdjęcia bądź inne dokumen-

śniejszych) nie ma. Jest to wlaści-

informacje o tych ludziach zebrać w

używanie slowa ,,wyniszczenie" przy

dowości nie mieli żadnych szans na

ty. Drogą mailową archiwalia można

wie jedyna już okazja by pamięć o

jednym miejscu ­ w książce. Za kilka

opisie masowych morderstw Żydów,

przeżycie? Nie jest to proste pytanie

przesylać do prof. Ryszarda Tomczy-

ludziach pochowanych na Cmenta-

miesięcy zostanie zakończony etap

Romów i Ukraińców na tej wystawie

i nabierze ono większej ostrości, gdy

ka: rtomczyk10@wp.pl i dr Barbary

rzu Janowskim zachować.

gromadzenia informacji. Książka bę-

tworzy barierę pomiędzy czytelnikiem

dojdzie do dialogu ukraińsko-żydow-

Patlewicz: barpat@wp.pl

Każdy dzień przynosi zmiany

dzie wydana i oprócz części archiwal-

a napisem.

skiego.

na tym cmentarzu ­ za rok czy dwa

nej, informacji w niej będzie tyle, ile

ALINA WOZIJAN