30
Okruchy historii
18 grudnia 201514 stycznia 2016 nr 2324 (243244) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
gRUDZIEŃ 1970
Byl to jeden z najtragiczniejszych rozdzialów w powojennej historii
Polski. W grudniu 1970 roku na Wybrzeżu wladze komunistyczne
użyly wojska do pacyfikacji robotniczych protestów. Polala się
krew. Rzeczywista liczba ofiar do dziś nie jest znana.
16 grudnia na ulicach Gdańska
EWA ZIólKOWSKA
pojawiają się czolgi i transportery
Cofnijmy się w czasie o 45 lat. W
opancerzone. Kierują się w stro-
Polsce narasta kryzys gospodarczy.
nę stoczni. Dochodzi do tragedii.
Ludzi ogarnia frustracja, zmęczenie
Do wychodzących z zakladu ludzi
pogarszającymi się warunkami ży-
wojsko otwiera ogień. Ginie dwóch
cia, niechęć do rządzących. Wladza
stoczniowców, jedenastu jest ran-
ludowa stawia w stan gotowości
nych. Strajk się rozszerza. Robotnicy
ZOMO, ORMO, MO, SB i 13 grudnia
żądają zwolnienia aresztowanych
1970 roku oglasza w prasie ,,Zmianę
i wycofania wojska. Wieczorem w
cen detalicznych szeregu artykulów
telewizji ponownie występuje Kocio-
rynkowych", co w praktyce oznacza
lek. Nawoluje do przerwania strajku.
drastyczne podniesienie cen na
Mówi, że ,,tylko powrót stoczniowców
podstawowe artykuly żywnościowe
do normalnej pracy, a nie wysuwanie
i przemyslowe.
nierealnych żądań, może stanowić
14 grudnia przeciwko podwyżce
podstawę do normalizacji życia w
cen występują robotnicy ze Stoczni
Trójmieście".
Wprowadzenie stanu wojennego
Gdańskiej. Podczas wiecu, na który
17 grudnia, zgodnie z wezwa-
uniemożliwilo ten zamiar. W 1993
przybywa kilka tysięcy osób, zawiązu-
niem, o świcie robotnicy gdyńskiej
roku, 23 lata po grudniowej tragedii w
je się Komitet Strajkowy. Dyrekcja za-
stoczni udają się do pracy. Na przy-
centrum Gdyni powstal trzeci pomnik
kladu nie podejmuje rozmów. Stocz-
stanek Gdynia-Stocznia przybywają
20-metrowy stalowy krzyż. Jego
niowcy wychodzą na ulice Gdańska
pociągi z dwóch stron, z Gdańska
poprzeczne ramię stanowi kompo-
i udają się pod siedzibę Komitetu
i Wejherowa. Stoczniowcom drogę
zycja zlożona z 23 mniejszych rów-
Wojewódzkiego PZPR. Skandują:
zastępują czolgi i uzbrojeni żolnierze.
noramiennych krzyży. Ich liczba od-
,,Chcemy chleba", ,,Żądamy starych
Tysiące zdezorientowanych, bez-
powiada czasowi oczekiwania na to
cen", a także ,,Prasa klamie". Śpiewa-
bronnych ludzi tloczy się na peronie
upamiętnienie. Projekt byl wspólnym
ją pieśni patriotyczno-religijne i ,,Mię-
i pomoście kolejki. Wreszcie gęstnie-
dzielem prof. arch. Ryszarda Semki,
dzynarodówkę". Dochodzi do starć z
jący tlum przekracza linię wyzna-
artysty rzeźbiarza Slawoja Ostrow-
milicją. Są ranni i aresztowani.
czoną przez wojsko. Rozlegają się
skiego i arch. Jana Necla.
15 grudnia strajk rozszerza się
strzaly. Znów są ofiary śmiertelne i
Akt erekcyjny gdańskiego po-
na Stocznię w Gdyni, Port Pólnocny
ranni. Ginie mlody chlopak, Zbigniew
mnika zawiera następujące przesla-
i Stocznię Remontową w Gdańsku.
Godlewski. Stoczniowcy ruszają do
nie: ,,Na wieczną Rzeczy Pamięć. W
Zostaje powolany Międzyzakladowy
centrum miasta. Cialo chlopca niosą
tym miejscu 16 grudnia 1970 roku
Komitet Strajkowy. Wysuwane są
na czele pochodu na drzwiach pod
zginęli śmiercią męczeńską Polacy,
postulaty ekonomiczne i polityczne:
siedzibę Prezydium Miejskiej Rady
mieszkańcy Trójmiasta. W dziesięć
zamrożenie cen, podwyżka plac,
Narodowej w Gdyni. Próbują podpa-
lat później, podczas akcji strajkowej
zmiany w ekipie rządzącej, wolność
lić gmach. Padają kolejne strzaly. Na
w sierpniu 1980 roku, stoczniowcy
slowa. Dyrekcje nie chcą rozmawiać
kanwie tych wydarzeń powstala slyn-
gdańscy wywalczyli prawo wzniesie-
ze strajkującymi. Ludzie znów wy-
na ,,Ballada o Janku Wiśniewskim".
nia im pomnika. Pomordowanym na
z ważniejszych postulatów, wysunęli
siebie trzy wysmukle, 42-metrowe
chodzą na ulice. Wielotysięczny po-
znak wiecznej pamięci. Rządzącym
wzniesienie pomników Ofiar Grud-
krzyże z blachy chromoniklowej. Do
Chlopcy z Grabówka, chlopcy
chód wyrusza ze Stoczni Gdańskiej
na znak przestrogi, iż żaden konflikt
nia 70 w miejscach, gdzie padli zabi-
ich poprzecznych ramion przymoco-
z Chyloni
pod budynek Komendy Miejskiej
spoleczny w Ojczyźnie nie może być
ci. Przed bramą nr 2 Stoczni Gdań-
wano mosiężne kotwice jako znaki
Dzisiaj milicja użyla broni,
MO, żąda wypuszczenia zatrzyma-
rozwiązany silą. Wspólobywatelom
skiej (wówczas im. Lenina), tam,
nadziei. U podstawy umieszczono
Dzielnieśmy stali, celnie rzucali.
nych poprzedniego dnia uczestników
na znak nadziei, iż zlo może zostać
gdzie poleglo dwóch stoczniowców,
siedem plaskorzeźb odlanych w brą-
Janek Wiśniewski padl.
manifestacji. Trwają walki z milicją.
przezwyciężone. Wzniesienie tego
robotnicy wznieśli drewniany krzyż.
zie. Przedstawiają sceny z życia i pra-
Zdesperowani demonstranci, których
pomnika bylo obowiązkiem tych, któ-
Już następnego dnia po zakończe-
cy stoczniowców, obrazują tragedię
Wedlug oficjalnych danych, tego
liczba stale rośnie, podpalają gma-
rzy pozostali dla tych, którzy przyjdą.
niu strajku i podpisaniu Porozumień
Grudnia 70 i powstanie ,,Solidarności".
dnia od kul, glównie rykoszetów, gi-
chy Komitetu Wojewódzkiego, Ko-
Ma on dawać świadectwo przeszlości
Sierpniowych powstal Spoleczny
Krzyże symbolizują trzy polskie prote-
nie 18 osób. W sumie na Wybrzeżu
mendy MO i Dworca Glównego PKP
i być drogowskazem na przyszlość".
Komitet Budowy Pomnika Poleglych
sty robotnicze z lat 1956, 1970 i 1976.
zabito 45 osób, 1165 jest rannych,
w Gdańsku. Po poludniu robotnicy
Odslonięcie monumentu bylo
Stoczniowców. Rozpoczęto publicz-
Pod pomnikiem stale plonie znicz.
milicja i wojsko zatrzymuje okolo 3
wracają na teren zakladu i oglasza-
wielką państwowo-religijną uroczy-
ną zbiórkę pieniędzy i rozpisano
Tlem jest ściana pamięci z napisem:
tys. osób. Historycy szacują, że ofiar
ją strajk okupacyjny. W Trójmieście
stością i manifestacją patriotyczną.
konkurs na pomnik. Autorem wybra-
,,Pan da silę swojemu ludowi. Pan da
bylo znacznie więcej.
zostaje wprowadzona godzina mi-
Przybylo tysiące ludzi z calego kraju
nego projektu jest inż. Bogdan Pie-
swojemu ludowi blogoslawieństwo
Przez kolejne dni trwają demon-
licyjna. Biuro Polityczne KC PZPR
i z zagranicy. Wzruszeniu i podnio-
truszka, konstrukcję opracowal inż.
pokoju" (Psalm 29; 11, tlum. Czeslaw
stracje w Elblągu i Szczecinie. Akcja
podejmuje decyzję o wprowadzeniu
slemu nastrojowi towarzyszylo glę-
arch. Wieslaw Szyślak, a wykonanie
Milosz).
strajkowa rozszerza się na caly kraj,
jednostek Wojska Polskiego i uży-
bokie poczucie wspólnoty, świado-
W Gdyni, na placu między stacją
elementów rzeźbiarskich powierzono
co doprowadza do kryzysu partyj-
ciu broni z ostrą amunicją. Protesty
mość, że oto nam Polakom udalo
kolejki a stocznią (wtedy im. Komu-
pracowni Elżbiety i Roberta Pepliń-
no-rządowego. 20 grudnia ustępuje
robotnicze ma tlumić 5 tysięcy mi-
się razem, solidarnie przezwyciężyć
ny Paryskiej) także stanąl pomnik
skich. Prace mialy trwać zaledwie
znienawidzony Wladyslaw Gomulka.
licjantów, 27 tysięcy żolnierzy, 550
komunistyczne zniewolenie. Jak
Poleglych Stoczniowców, którego
106 dni, ponieważ termin odslonięcia
Na stanowisku I sekretarza KC PZPR
czolgów i 750 transporterów opan-
bylo to zludne, okazalo się już rok
autorem byl arch. Stanislaw Gajda.
ustalono na 16 grudnia. Pracowano
zastępuje go popularny wówczas na
cerzonych. Milicja używa palek, ga-
później. 13 grudnia 1981 roku gen.
Na kamiennej podstawie w ksztal-
w dzień i w nocy. Przy obecnym pla-
Śląsku Edward Gierek. Funkcję pre-
zów lzawiących, petard i broni. Są
Jaruzelski wprowadzil stan wojenny,
cie krzyża umieszczono wykonaną
cu Solidarności 6 grudnia nastąpilo
miera przestaje też pelnić, po 20 la-
zabici i ranni. W Gdańskiej TV wy-
który pociągnąl za sobą kolejne ofia-
ze stali liczbę-rok: 1970, przy czym
wmurowanie kamienia węgielnego
tach, Józef Cyrankiewicz. Jednak do-
stępuje czlonek Biura Politycznego
ry. Wladza znów sięgnęla po broń...
cyfra 7 obrazuje padającego od kul
w obecności rodzin poleglych, du-
piero kolejne protesty w lutym 1971
KC PZPR, wicepremier Stanislaw
czlowieka. Pomnik wznieśli robotnicy
chowieństwa, przedstawicieli wladz,
Nie placzcie matki, to nie na darmo,
roku sprawiają, że nowa ekipa cofa
Kociolek. Nie ma nic do zapropono-
gdyńskiej stoczni. Odslonięcie nastą-
stoczniowców i mieszkańców Trój-
Nad stocznią sztandar z czarną
podwyżki cen.
wania poza partyjną retoryką. Potę-
pilo w rocznicę tragedii 17 grudnia
miasta. Z budową udalo się zdążyć.
kokardą,
Minęlo dziesięć lat. W sierpniu
pia ,,anarchię" i nawoluje do spokoju.
1980 roku. Planowano także wznie-
Stanąl potężny monument, nazywa-
Za chleb i wolność, i nową Polskę
1980 roku strajkujący ponownie
Pyta: ,,Czy to, co się dzieje dobrze
sienie monumentalnego pomnika
ny Pomnikiem Trzech Krzyży. Na
Janek Wiśniewski padl.
stoczniowcy Trójmiasta, jako jeden
sluży Polsce i jej sprawie?".
przed siedzibą Urzędu Miasta.
lekkim wzniesieniu ustawiono obok
