24

nr 4 (392) | 28.02.­14.03. 2022

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Lwowskie sensacje. Moskalofile na uslugach

rosyjskiego konsula Konstantina Pustoszkina

Okres przed I wojną światową

uniewinnieniu bez trudu otrzy-

byl we Lwowie czasem

mali  paszporty  zagraniczne

aktywnej dzialalności

i wyjechali do Rosji. Rosyjska

szpiegów i obcych wywiadów,

propaganda zamierzala wyko-

agentów wplywu i rywalizacji

rzystać ich jako ,,męczenników

w tej grze konsulatów,

za wiarę prawoslawną" dla no-

zwlaszcza rosyjskiego

wej glośnej kampanii ideolo-

i niemieckiego. Konsulaty tych

gicznej. W Rosji zaopiekowal się

państw werbowaly szpiegów

nimi hrabia Wl. Bobrinski i ulo-

w sferach wojskowych, polując

żyl plany tourneé propagando-

na plany mobilizacji na

wego w imieniu Galicyjsko-Ru-

wypadek wojny, rozbudowy

skiego Towarzystwa do różnych

twierdz. Byl to również zloty

większych rosyjskich miast.

wiek podwójnych agentów

Mialy to być wyklady o ,,sytuacji

i agentów wplywu. Konsulat

w Rusi Ujarzmionej (tak propa-

OBRAZ MATKI BOSKIEJ

rosyjski werbowal również

ganda rosyjska nazywala Gali-

BUDYNEK PLEBANII

TYCHWIŃSKIEJ

agentów wśród miejscowych

cję i galicyjskich Ukraińców)",

moskalofilów i adeptów

przekazal na budowę cerkwi

o rosyjskim finansowaniu pra-

ruchu prawoslawnego w Galicji

a także publikacje licznej litera-

prawoslawia moskiewskiego.

3000 florenów. Konsulat ro-

woslawnego ruchu w Galicji

z czynnikami rosyjskimi, w tym

tury propagandowej na ten te-

syjski w imieniu Rosyjskie-

i dzialalności miejscowych mo-

też z oslawioną Ochraną (któ-

mat. Oczywiście na takie cele nie

go Cesarskiego Ministerstwa

skalofilów trafila na lamy lwow-

ra zajmowala się szpiegostwem,

brakowalo pieniędzy ze skarbu

TEKST I ZDJĘCIA

Spraw Zagranicznych material-

skiej i wiedeńskiej prasy. Nie-

wywiadem i kontrwywiadem),

państwa rosyjskiego, a możliwe,

JURIJ SMIRNOW

N

nie wspieral budowę świąty-

które gazety wprost pisaly o ich

sąd nie potrafil udowodnić za-

że i rosyjskiego sztabu general-

apięta sytuacja politycz-

ni. W Rosji organizowano zbiór

wspólpracy z carską Ochraną.

rzuconego przestępstwa zdrady

nego. Ale wybuch wielkiej wojny

na, kryzysy i wojny na

datków, znaczne sumy zebrano

Wybuchla sensacja na skalę

stanu". W dniu 6 czerwca 1914

znacząco skorygowal owe plany.

Balkanach, gdzie austro-

podczas kwesty w rosyjskich

międzypaństwową.

roku wyrokiem sądu wszyscy

W latach 1914­1915 pod-

-węgierska monarchia miala

klasztorach  prawoslawnych.

Nic dziwnego, że w atmos-

oskarżeni zostali uniewinnie-

czas okupacji Lwowa i Galicji

swoje poważne interesy, spowo-

W ten sposób przekazano na bu-

ferze kryzysu balkańskiego

ni. Rosja nie szczędzila pienię-

Wschodniej przez wojska rosyj-

dowaly nasilenie dzialalności

downictwo cerkwi we Lwowie

i szykowania państw europej-

dzy na dzialalność szpiegow-

skie Galicyjsko-Rosyjskie To-

szpiegów w strefach przygra-

ponad 50.000 guldenów, czyli

skich do wielkiej wojny, doszlo

ską i propagandową. Tylko na

warzystwo aktywnie dążylo do

nicznych. W latach 1910­1914

polowę wszystkich wydatków

we Lwowie do aresztowania

wydatki związane z procesem

jak najszybszego rozpowszech-

Austro-Węgry wysylaly co raz

na budowę.

przez wladze austriackie kilku

,,Bendasiuka  i  towarzyszy"

nienia prawoslawia rosyjskiego

nowych agentów przez granicę,

Otóż w latach 1897­1901

aktywnych dzialaczy moskalo-

Dobroczynne Galicyjsko-Ru-

i przejścia Ukraińców w Galicji

zaś konsulat rosyjski we Lwowie

nowa świątynia stanęla przy ul.

filów i oskarżenia ich o dzialal-

skie Towarzystwo otrzymalo

z obrządku greckokatolickiego

werbowal szpiegów na miejscu,

Franciszkańskiej i zostala uro-

ność szpiegowską na rzecz Rosji

ze skarbu państwa rosyjskiego

na prawoslawie. Wśród akty-

wśród urzędników i oficerów

czyście poświęcona. Parafia

oraz zdradę stanu. Wśród oskar-

30.000 rubli.

wistów tego ruchu byl i S. Ben-

armii austrowęgierskiej.

obejmowala calą Galicję i liczyla

żonych byl Semen Bendasiuk,

Lwowska i wiedeńska pra-

dasiuk. Na przyklad 14 września

Za ,,króla szpiegów" owe-

przeszlo 3000 ludzi, wśród nich

aresztowany w marcu 1912

sa komentowaly wyniki procesu

1914 roku wystąpil on na posie-

go czasu uważano pulkowni-

większość miejscowych galicyj-

roku, również student Uniwer-

bardzo aktywnie. Z jednej strony

dzeniu  Galicyjsko-Russkiego

ka Alfreda Redla, urodzonego

skich Ukraińców, konwertytów

sytetu lwowskiego Wasyl Kol-

,,nie bylo jednoznacznych dowo-

Towarzystwa, omawiając ,,po-

we Lwowie w 1864 roku, który

stulaty religijnego zjednoczenia

z obrządku greckokatolickie-

dra, organizator moskalofilskich

dów na to, że oskarżeni prowa-

w latach 1905­1911 pelnil funk-

Rusi Ujarzmionej z Rusią Pań-

go. Wlaśnie w nich państwo-

czytelni, i dwóch duchownych

dzili dzialalność szpiegowską,

cję zastępcy Szefa Biura Ewi-

stwową" i ,,nakreślil drogi do re-

we czynniki rosyjskie widzialy

prawoslawnych (dawniej księ-

natomiast w calym przygoto-

dencyjnego Sztabu Generalnego

ligijnego zjednoczenia okupowa-

agentów wplywów rosyjskich

ży greckokatolickich) Maksym

waniu procesu dostrzegalne bylo

armii austriackiej (austriackie-

nych terenów z Rosją". (prof. Wl.

i prawoslawnych na Ukraiń-

Sandowicz i Ignacy Hudyma.

tendencyjne podejście w trakto-

go kontrwywiadu) i byl uważa-

Osadczy ,,Święta Ruś"). W rezo-

ców galicyjskich. W Petersbur-

Proces odbyl się we Lwowie

waniu wydarzeń przez przedsta-

ny za specjalistę od spraw armii

lucji Galicyjsko-Russkie Towa-

gu powstalo Dobroczynne To-

w dniach 9 marca ­ 6 czerw-

wicieli sztabu generalnego" (czyli

rosyjskiej i walki z rosyjskimi

rzystwo proponowalo rosyjskim

warzystwo Galicyjsko-Ruskie

ca 1914 roku. Byl to już dale-

austriackiego kontrwywiadu).

szpiegami. Wlaśnie we Lwowie

wladzom okupacyjnym pod-

na czele z hrabią Wladimirem

ko nie pierwszy proces sądowy

Oskarżeni oczywiście byli agen-

Alfred Redl byl zawerbowany

trzymywać ruchy prawoslaw-

Bobrinskim. Sprawami galicyj-

w sprawie szpiegostwa na rzecz

tami wplywu nie tylko rosyj-

do wspólpracy z rosyjskim wy-

ne, wysylać do Galicji rosyjskich

skimi aktywnie zajmowal się

Rosji, ale tym razem chodzilo

skiego prawoslawia, ale Rosji car-

wiadem. Wedlug jednej z wersji

księży prawoslawnych, zabierać

Święty Synod Rosyjskiej Cerkwi

w pierwszej kolejności o spra-

skiej, i w przededniu wojny, kiedy

zwerbowal go rosyjski konsul

cerkwie unitom, usunąć z ka-

prawoslawnej. Do Lwowa re-

wy polityczne, propagandowe.

już przygotowano plany przylą-

we Lwowie Konstantin Pustosz-

tedr metropolitę A. Szeptyckiego

gularnie przyjeżdżaly delegacje

Do Lwowa przybyli przedsta-

czenia Galicji do Imperium Ro-

kin, który na dlugo osiadl we

i biskupa stanislawowskiego G.

Dobroczynnego Towarzystwa

wiciele rosyjskiego parlamen-

syjskiego, można bylo traktować

Lwowie i utworzyl w Galicji calą

Chomyszyna, skasować zakon

i Synodu, również duchow-

tu ­ Dumy, korespondenci licz-

ich dzialalność jako ,,zdradę sta-

sieć szpiegowską werbując wie-

jezuicki i reformowanych bazy-

ni z Lawry Poczajowskiej, która

nych gazet rosyjskich. Na różne

nu". Ale, z drugiej strony, nie byla

lu agentów wplywu. Szczególną

lianów oraz wiele innych podob-

w owych czasach byla twier-

sposoby komentowano lwowski

to dzialalność pospolitych szpie-

nych dzialań.

uwagę zwrócil konsulat rosyj-

dzą moskiewskiego prawosla-

proces w parlamencie austriac-

gów, nikt z oskarżonych nie zbie-

Nawet rosyjska wojenna ad-

ski na nieliczną lwowską parafię

wia na ziemiach ukraińskich.

kim oraz w rosyjskiej Dumie.

ral planów obiektów wojennych

ministracja okupacyjna nie po-

prawoslawną. Nieliczna parafia

Galicyjskich  prawoslawnych

Żaden proces szpiegowski we

czy manewrów jednostek armii

pierala większości tych planów,

prawoslawna istniala we Lwo-

zaproszono do Rosji, szukano

Lwowie i calej Galicji nie mial

austriackiej. Dla takiej dzialal-

ale propagowaly je aktywnie

wie jeszcze z XVIII wieku, byli to

wśród galicyjskiej mlodzieży

takiego rozglosu. Jak uważa pro-

ności werbowano setki innych,

niektórzy dzialacze miejsco-

przybysze z Bukowiny i innych

chętnych do studiów w rosyj-

fesor KUL Wlodzimierz Osadczy,

często bardzo prymitywnych

wej inteligencji moskalofilskiej.

krajów prawoslawnych. W dru-

skich prawoslawnych semina-

,,mimo, że w trakcie przeslu-

szpiegów. W tej dzialalności pra-

Tenże S. Bendasiuk w paź-

giej polowie XIX wieku na pra-

riach duchownych. Informacja

chań ujawnilo się powiązanie

sa lwowska bez dyplomatycznych

dzierniku 1914 roku w gaze-

woslawną parafię zwrócili uwa-

okoliczności oskarżala rosyjski

cie ,,Прикарпатская Русь"

gę miejscowi moskalofile, a w ich

konsulat i rosyjską ambasadę

umieścil orędzie ,,wzywające

ślady i konsulat rosyjski. Konsul

w Wiedniu o werbunek agentów

inteligencję do porzucenia sta-

K. Pustoszkin aktywnie ingero-

w Galicji i na Bukowinie wśród

nowiska wyczekującego i przez

wal w wewnętrzne życie poli-

ludności miejscowej. Na przyklad

przejście na rosyjskie ,,wyzna-

tyczne w Galicji, podtrzymywal

lwowski ,,Goniec" we wrześniu

nie panujące" zamanifestowa-

prorosyjskie partie polityczne,

1911 roku pisal: ,,Szpiegostwo

nie zjednoczenia się z Rosją".

tendencje prawoslawne w cer-

w Galicji. Szpieg Piechociński,

Wlaśnie przez taką dzialal-

kwi greckokatolickiej, przejście

który operowal w Wiedniu i Ga-

ność ujawnily się prawdziwe

na prawoslawie poszczególnych

licji, a utrzymywal stosunki ze

cele i prawdziwa twarz dziala-

osób (również księży grecko-

znanym attaché wojskowym

czy galicyjskiego prawoslawia

katolickich), formowanie wśród

rosyjskim pulkownikiem Mar-

moskalofilskiego ukierunko-

galicjan sympatii filorosyjskich.

czenką i konsulem rosyjskim we

wania. Wlaśnie na takich lu-

Parafia tylko z pomocą finanso-

Lwowie Pustoszkinym, byl zaan-

dzi i na taką dzialalność hojnie

wą konsulatu rosyjskiego zbu-

gażowany przez niego do slużby

wydawal przed wielką wojną

dowala we Lwowie prawoslaw-

szpiegowskiej (...)".

pieniądze konsul Konstantin

ną cerkiew pw. św. Georgija.

Co do uczestników proce-

Pustoszkin i carska Ochrana.

Osobiście konsul K. Pustoszkin

su, to Bendasiuk i Koldra po

BUDYNEK ROSYJSKIEGO CESARSKIEGO KONSULATU