17

nr 6 (394) | 31.03.­13.04.2022

Rozmowy Kuriera

www.kuriergalicyjski.com

wiadomo Nike to grecka bogini zwy-

cięstwa. A więc powinna być bardzo

zdecydowana, bezwzględna, ,,ka-

mienna", zachęcać do walki, prowa-

dzić do zwycięstwa. Nagradzać wy-

lącznie tych, którzy odnoszą sukcesy.

Tymczasem w wierszu Herberta ty-

tulowa postać jest pelna sprzecznych

uczuć, wlaśnie waha się, bo z jed-

nej strony chce zagrzewać do walki

(,,prawa ręka piękna jak rozkaz"), ale

jednak z drugiej ­ jej ,,skrzydla drżą",

co symbolizuje wzruszenie i bardzo

silne emocje. Obserwuje bowiem mlo-

dego żolnierza, który podąża przez

jalowy krajobraz na pole walki. Wie,

że wkrótce zginie. Jest jednak pelna

ogromnego wspólczucia. Pragnie do

niego podejść i go ucalować, ale nie

chce oslabiać jego woli walki, wiec

pozostaje na miejscu. Często zwy-

cięstwo, niestety, wymaga najwięk-

szych poświęceń. Najtragiczniejsze

jest to, że dotyczy ono najczęściej

mlodych mężczyzn, przed którymi ­

trzeba dać

mogloby się zdawać ­ jest cale, dlugie

stanu wojennego na terenie cale-

Polonia z ujęciami przed kościolem św.

24 grudnia w 1924 roku. Później,

świadectwo

życie. ,,Najpiękniejsza bogini któ-

go kraju przez komunistyczną ekipę

Antoniego przy ulicy Lyczakowskiej

w okresie szkolnym, byl w niej mi-

bądź odważny gdy rozum zawodzi

ra się waha" pisze poeta i jest w tym

gen. Wojciecha Jaruzelskiego w nocy

we Lwowie, gdzie zostaly zabezpie-

nistrantem, mial podobno szczegól-

bądź odważny

utworze odzwierciedlona cala jego

z 13 na 14 grudnia 1981 roku, wiersze

czone przed możliwym zniszczeniem

ny kult dla św. Antoniego. Jego szkola

w ostatecznym rachunku tylko to

postawa, twórcy rozumiejącego glę-

z tomu ,,Pan Cogito" często przepisy-

przez barbarzyństwo Rosjan rzeźby

podstawowa znajdowala się w budyn-

się liczy

boko dramat wojny, a także poświę-

wano na maszynie, powielano w kon-

slynnego Sebastiana Fesingera m.in.

ku po drugiej stronie ulicy, naprzeciw

a Gniew twój bezsilny niech będzie

cenia się jednostki w imię dobra ogó-

spiracyjnych drukarniach, a kończąca

rzeźba św. Antoni Padewski przy ko-

świątyni. Po latach zresztą wspomi-

jak morze

lu. A zarazem wskazującego, że trzeba

tytulowy wiersz fraza stala się haslem

ściele św. Antoniego. To już widoczne

nal z humorem i sentymentem swoje

ilekroć uslyszysz glos poniżonych

­ mimo wszystko ­ być niezlomnym.

opozycji.

przygotowania do wojny, próba oslony

w niej dokonania, w utworze ,,Pan Co-

i bitych

Należy też wspomnieć, że jednym ze

znakomitych dziel sztuki. Barokowy

gito Lekcja kaligrafii".

niech nie opuszcza cię twoja siostra

Czy wspomniany przez Pana

stalych motywów jego twórczości

ten kościól, o wystroju rokokowym,

(...)

Pogarda

w klasie pierwszej

motyw rodzinnego Lwowa roz-

jest zarówno walka o prawdę jak też

pelen wspanialych dziel sztuki sa-

dla szpiclów katów i tchórzy (...)

szkoly podstawowej

wijal Herbert także w swych

zachowanie pamięci o zaginionych

kralnej, to jedna z czynnych świątyń

Bądź wierny

świętego Antoniego

dalszych tomach?

i poleglych. Jak wiadomo systemy

katolickich we Lwowie. We wnętrzu

Idź (...)

siedemdziesiąt lat temu

totalitarne staraly się ukryć swe

Tak, ten motyw Herbert ubogacal

znajduje się, między innymi, pamiąt-

we Lwowie

zbrodnie, jak na przyklad hitlerow-

w wielu utworach, bardzo różnorodnie

kowa tablica poświęcona Zbigniewo-

konkurs kaligrafii

cy przed końcem II wojny światowej

Ten ostatni wers byl jakby haslem wy-

i ciekawie. Mówiliśmy już kiedyś tro-

wi Herbertowi, którą ongiś odslaniala

Pan Cogito pobija rekord

usilowali zatrzeć prawdę o obozach

wolawczym, zachętą do zachowania

chę na ten temat w jednej z poprzed-

pani Halina Herbert-Żebrowska, sio-

najpiękniej napisal

koncentracyjnych. Z kolei sowie-

postawy oporu dla wielu, szczególnie

nich rozmów, później zresztą prze-

stra poety wraz z synem Rafalem oraz

literę b

ci kryli przez dziesiątki lat prawdę

dla mlodych. Pamiętam jak tom ,,Pan

drukowanej w ,,Kresowej Balagulce".

J.E. ks. Marianem kard. Jaworskim,

osiągnąl zaslużone laury Petrarki

o swoich gulagach ­ w których zgi-

Cogito" czytaliśmy poza zajęciami

Ale w kontekście obecnych rozważań

metropolitą lwowskim na uroczysto-

literę b

nęlo jeszcze więcej niewinnych ludzi

z przejęciem na Katolickim Uniwer-

chcialbym jednak wspomnieć jesz-

ściach, których bylem pomyslodawcą

niż w hitlerowskich obozach kon-

sytecie Lubelskim, gdzie zaczynalem

cze raz o jego wybitnej książce ,,Ra-

i wspólorganizatorem. Państwo Her-

centracyjnych. W PRL-u z kolei za-

wówczas studia na filologii klasycz-

port z oblężonego Miasta", która po

bertowie przed wojną mieszkali bo-

Tak tam zaczynal, ale później, już jako

falszowywano szczególnie starannie

nej. Stal się on później ważnym za-

raz pierwszy ukazala się w 1983 roku

wiem w pobliżu tego kościola, w ka-

dojrzaly i znany w świecie twórca,

prawdę o sowieckiej zbrodni katyń-

wolaniem dla bardzo wielu dzialaczy

w Paryżu, a rok później zostala prze-

mienicy przy ulicy Lyczakowska 55,

byl piewcą zasad, które są podstawą

skiej, także prawdę o postawie i bo-

niepodleglościowych, także skupio-

drukowana przez podziemne wy-

o czym też mówi pamiątkowa tabli-

wartości tworzących europejski ka-

haterstwie żolnierzy Armii Krajo-

nych w potężnym, wielomilionowym

dawnictwo w kraju. Ostatnio ogląda-

ca, a przyszly poeta Zbigniew zostal

non myślenia, takich jak: wolność,

wej i o ,,żolnierzach wyklętych", tych

NSZZ ,,Solidarność". Po wprowadzeniu

lem Pani reportaż ze Lwowa dla TVP

ochrzczony w kościele św. Antoniego

tolerancja, honor, wspomniana pa-

którzy podejmowali nadaremną ­ jak

mięć o poleglych oraz wierność raz

by się zdawalo ­ walkę zbrojną z reżi-

przyjętym zasadom do końca. W jego

mem komunistycznym w Polsce, już

poezji wlaśnie Lwów stal się sym-

po oficjalnym zakończeniu dzia-

bolem calej europejskiej cywilizacji

lań wojennych II wojny światowej.

i wspomnianych wartości. Jego naj-

W jednym ze swych wierszy zaty-

slynniejszy wiersz nosi tytul ,,Raport

tulowanym ,,Trzy wiersze z pamięci"

z oblężonego Miasta", a więc tak jak

z debiutanckiego tomu Herbert pisze

cala książka. Jest on zmetaforyzowa-

krótko, ale wymownie: ,,nie dajmy

nym opisem obrony tych wszystkich

zginąć poleglym". Jakże aktualne to

wartości, ale także wizyjnym obra-

także teraz, gdy w Ukrainie pod gru-

zem obrony realnej twierdzy. Wedlug

zami domów, szkól, szpitali, teatrów,

Herberta Miasta tego trzeba bronić

świątyń, giną nie tylko żolnierze, ale

­ nawet gdy będzie to bardzo, bardzo

cywile, zwykli mieszkańcy. To wola-

trudne. W utworze tym pisal, między

nie o pamięć Zbigniewa Herberta ­

innymi:

Wieczorem lubię wędrować

jest oczywiście ponadczasowe.

po rubieżach Miasta

wzdluż granic naszej niepewnej

Bardzo jasny przekaz co do po-

wolności patrzę

stawy, jaką należy zająć wobec

z góry na mrowie wojsk ich światla

przemocy znajdujemy też w jego

slucham halasu bębnów

glośnym w swoim czasie wier-

barbarzyńskich wrzasków.

szu ,,Przeslanie Pana Cogito".

Tak, to rzeczywiście wielokrotnie

przedrukowywany i często czytany

Byl przekonany że Miasto to należy

utwór kończący tom ,, Pan Cogito",

bronić bohatersko i z wielkim po-

który ukazal się w 1974 roku, a więc

święceniem, aż do końca. W zakoń-

jeszcze wtedy, gdy komunistycz-

czeniu pisal:

I jeśli Miasto padnie a ocaleje jeden

ny system totalitarny i ateistyczny

on będzie Miasto niósl w sobie (...)

w Polsce i w calej wschodniej Europie

byl ­ jak się zdawalo ­ nie do poko-

nania. W wierszu tym Herbert za-

To przeslanie skierowane jest nie

proponowal heroiczną postawę bez-

tylko do mieszkańców Lwowa, ale ma

względnego oporu, wbrew wszystkim

charakter uniwersalny. A dziś jest

okolicznościom. Pisal:

szczególnie aktualne.

(...)

ocalaleś nie po to aby żyć

Bardzo dziękuję za rozmowę.

masz malo czasu

Ja również.