28

nr 6 (394) | 31.03.­13.04.2022

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Plemiona Galicji wedlug ,,Bawarskiego geografa"

Poprzednie odcinki

Kijowowi w okresie panowania

opracowania Borysa Jawira

Olgi. W 10 wieku Lendzian lo-

,,Ludność Galicji wedlug

kalizowano na terenach Ziemi

Bawarskiego geografa"

Lubelsko-Sandomierskiej.

i ,,Średniowieczne szlaki

Z Lendzianami sąsiadowali

handlowe wedlug Bawarskiego

Thafnezi (257 grodów), Prissani

geografa" publikowaliśmy na

­ w dorzeczu Sanu, Uelunzani ­

lamach Kuriera Galicyjskiego

na terenach Wolynia.

w nr 3­4 i 5 w roku 2021.

Grupa 4

Obecnie proponujemy kolejny

odcinek opracowania tego

Najbardziej wschodnią grupą

autora.

plemion byli Caziri -- Chazarzy,

którzy w 4-11 wiekach podbi-

li Siwerian, Polan, Wiatyczów

BORYS JAWIR

N

i Radymiczów i stworzyli Cha-

a przelomie XX i XXI wie-

nat Chazarski, broniący tej części

ków znacznie wzroslo za-

Europy od najazdu arabskiego.

interesowanie tematyką

Posiadali oni 100 grodów. Na-

stępnym plemieniem byli Ruzzi

procesów etnicznych w Galicji

­ Rusowie, którzy na początku

w pierwszym tysiącleciu naszej

ery. Jest to zrozumiale, bowiem

860 roku zajęli Kijów wędrując

temat ten nie byl badany z wie-

z Ladogi i poludniowego Baltyku.

Obok Rusów mieszkali Serauici,

lu powodów. Celem moich badań

stalo się przede wszystkim po-

wedlug niektórych historyków

MAPA PRAWDOPODOBNEGO USYTUOWANIA PLEMION WEDLUG ,,OPISU..." (WEDLUG BORYSA JAWIRA)

szukiwanie, zebranie i analiza

uważani za Siwerian. W dorzeczu

GRUPA 1: 1) NORTABTREZI, 2) UILCI, 3) LINAA, 4) BETHENICI, 5) SMELDINGON, 6) MORIZANI, 7)

Dniepru zamieszkiwali Lucolane,

materialów i wiadomości o lud-

HEHFELDI, 8) SORBI, 9) TALAMINZI, 10) BEHEIMARE, 11) MARHARII, 12) UULGARII, 13) MERCHANOS,

ności Galicji zawartych w ,,Opi-

a na poludniowych stepach nad

GRUPA 2: 14) OSTERABTREZI, 15) MILOXI, 16) PHESNUZI, 17) THADESI, 18) GLOPEANI, 19) ZUIREANI,

sie grodów na pólnoc od Dunaju"

Dnieprem i na stepach przyczar-

20) BUSANI, 21) SITTICI, 22) STADICI, 23) SEBBIROZI, 24) UNLIZI, 25) NERIUANI, 26) ATTOROZI.

(Descriptio civitatum et regio-

nomorskich ­ Ungare ­ plemiona

27) EPTARADICI, 28) UUILLEROZI, 29) ZABROZI, 30) ZNETALICI, 31) ATUREZANI, 32) CHOZIROZI.

num ad septentrionalem plagam

węgierskie. Przybyli tu z okolic

GRUPA 3: 33) LENDIZI, 34) THAFNEZI, 35) ZERIUANI, 36) PRISSANI, 37) UELUNZANI, 38) BRUZI,

Danubi). Dość dokladną anali-

rzeki Kamy i przez jakiś czas byli

39) UUIZUNBEIRE. GRUPA 4: 40) CAZIRI, 41) RUZZI, FORSDEREN. LIUDI. FRESITI. 42) SERAUICI. 43)

zę tekstu przeprowadzilo wielu

pod wladzą Chazarów i Bulgarów.

LUCOLANE. 44) UNGARE. GRUPA 5: 45) VUISLANE, 46) SLEENZANE, 47) LUNSIZI, 48) DADOSESANI, 49)

historyków, podając najbardziej

W 896 roku pod wodzą Arpa-

MILZANE, 50) BESUNZANE. 51) UERIZANE. 52) FRAGANEO. 53) LUPIGLAA. 54) OPOLINI (ОПОЛЯНИ).

prawdopodobną lokalizację kolej-

da przeprawili się przez Karpaty

55) GOLENSIZI.

nych plemion. Niestety, w wielu

(przez jakiś czas wódz stacjono-

dzisiejszego Drezna). Tereny na

przypadkach potraktowali temat

odczytywać jako Czerwianie

już tereny na wschód od Mio-

wal w Haliczu) i osiedli na tere-

poludnie od nich zajmowali Be-

ogólnikowo. W tym artykule zaj-

i stąd ich grody nazywani Gro-

doborów, ich zaś nazwa pocho-

nach Równiny Węgierskiej ­ ich

heimare (15 grodów) i sąsiadowali

miemy się przede wszystkim ple-

dami Czerwieńskimi, wspo-

dzi od slowiańskiego ,,za ba-

Ziemi Obiecanej ­ Pannonii.

na szlaku handlowym z Marharii

mionami Galicji w górnym biegu

mnianymi w Spisie Ipatijewskim

gnem". Z tych bagnistych ziem

Grupa 5

(40 grodów).

Dniestru i Bugu, które są waż-

w 981 roku. Od nich prawdopo-

wyplywa rzeka Zbrucz, która

W czasie powstania ,,Opisu..."

ną lokalizacją plemion slowiań-

dobnie pochodzi toponim Czer-

dawniej nazywala się Seborucz,

To grupa plemion, zamieszku-

tereny te wchodzily w sklad pań-

skich. Przy analizie danych ,,Opi-

lany w obw. lwowskim. Plemię

a Zbaraż ­ Sbaras.

jących tereny Wielkich Moraw.

stwa Wielkomorawskiego. A da-

su..." mialo się wrażenie, że autor

to zamieszkuje tereny na wschód

Dalsze ziemie na wschód

Prawdopodobnie autor ,,Opisu..."

należaly do Unlizi i byly to

lej na wschód sąsiadowaly z nimi

nie przestrzegal dokladnie loka-

od Polan i sąsiaduje z plemiona-

rozpocząl swoją wędrówkę z Kra-

plemiona balkańskie: Uulgarii

kowa, od Vuislane ­ Wiślan, za-

lizacji kolejnych plemion i mógl

mi, znanymi z kronik ruskich.

już tereny dolnego Dniepru,

(5 grodów), a także wspominane

zamieniać miejsca ich osiedle-

Historyk W. Laska uważa, że

Bohu i brzegi Morza Czarnego.

mieszkujących tereny Malopol-

przez innych autorów Mercha-

nia. Możliwe też, że wymienia-

centrum Czerwian byla dolina

Z ,,Opisu..." wynika, że byl to

ski od VII wieku. Na ich ziemiach

nos (30 grodów), uważanych za

jąc poszczególne plemiona autor

rzeki Huczwa. ,,Opis..." przypi-

liczny lud i mial 318 grodów.

glównymi miastami byly Kraków,

balkańskich Morawów.

suje im 325 grodów. Wzmianka

podaje też inne, jako wchodzące

W ,,Opisie..." wymienione są

Sandomierz i Stradów. W roku

o nich podaje również, że ,,jed-

w ich sklad. Np. autor najpierw

też inne sąsiednie plemiona:

855 wlączeni zostali do Wiel-

Grupa 2

Neriuani lub Nauari (78 gro-

no jest ich królestwo, od które-

opisal Obodryczów, a następnie

kich Moraw i państwo Boleslawa

go wszystkie plemiona Slowian,

I ciągnęlo się wówczas ,,od miasta

Grupę tę stanowią plemiona

dów), którzy wraz z Uliczami

wymienil plemiona, z których

jak twierdzą oni, pochodzą i ród

Fraga do miasta Krakowa". Na za-

zamieszkujące tereny od gra-

emigrowali na tereny środko-

się skladali: Beteniczów, Glinian

chód od Wiślan mieszkali Sleen-

swój wiodą". Podobne określe-

nicy Franków od rzeki Noteć

i Smeldyngów. Uwzględniając

wego Dniestru i dolnego Zbrucza

(toponim Niwerka); Attorozi czy

zane ­ Ślązacy, od Dolnego Śląska

po Wislę i dalej wzdluż szla-

nie zawiera tekst arabskiego

dane historyczne i prawdopodob-

Aturezani (148 grodów) i zajmo-

ku bursztynowego po Dniestr

historyka Abu L. Hasana Ali Al.

ną zasadę lokalizacji w ,,Opisie..."

po Wroclaw. Mieli 15 większych

i Morze Czarne. I tak z Nortab-

Masudi ,,Zlote kopalnie i zloża

wali ziemie pomiędzy Karpata-

plemion na szlakach handlowych

grodów. Ziemie dalej na zachód

trezi sąsiadowali Osterabtre-

zajmowali Lunsizi ­ Lużyczanie

drogich kamieni" z roku 947.

mi i Dunajem: lud Torreccade ­

można przypuścić, że skladaly się

zi (100 grodów), przez krót-

i obok nich Dadosesani ­ pomię-

Dotyczy ono również plemion

tereny dzisiejszej Tawrii.

z pięciu grup.

Natomiast  lud  Eptaradici

ki okres w historii określani

zamieszkujących Wolyń.

dzy dolnym Bobrem i Odrą.

Grupa 1

jako Meklemburscy Slowia-

Na poludnie od Czerwian

(243 grody) kronikarze uważa-

Na poludnie od Lużan zamiesz-

mieszkali Busani (Bużanie). Za-

kiwali Milzane, którzy tworzyli

Odnosimy do niej ludy, za-

nie, wspominani już w kroni-

li za ,,siedem ludów" ­ zjedno-

mieszkujące pogranicze Impe-

kach frankońskich w 824 roku.

mieszkiwali górny bieg Bugu

czenie plemion slowiańskich,

związek z Sorbami, Dalemincami,

rium Franków na szlaku od po-

Na wschód od Odry mieszka-

i glównym ich grodem byl Bu-

które w 602 roku w polączeniu

Lużycami i innymi. W okolicach

li prawdopodobnie Miloxi (67

ludniowego Baltyku po Dunaj.

żesk (obecny Busk). Posiadali 231

z Bulgarami staly się podstawą

obecnego Zgorzelca tereny nale-

grodów. Ich sąsiadami byli Sittici,

żaly do Besunzani. Pomiędzy ple-

Ujściu Laby (wspólczesny Me-

grodów). Ich ziemie obejmowaly

Pierwszego Królestwa Bulgar-

o których ,,Opis..." twierdzi, że ,,ludu

brzegi rzeki Mogielnica, doply-

klemburg, wschód Schlezwiku-

skiego i zajmowalo tereny po-

mionami lużyckimi i czeskimi

umiejscowili się Uerizane (10 gro-

i grodów mieli bez liku". Historycy

wu Warty. Dalej wzdluż Noteci

-Holsztyna i pólnoc Dolnej Sak-

między dolnym Dunajem a Mo-

zlokalizowali się Phesnuzi (70

sonii) zamieszkane byla przez

i autor opracowania lokują to ple-

rzem Czarnym. Okolice pomiędzy

dów). Do rodziny plemion czeskich

Obodryczów (Pólnocnych) ­ Nor-

należeli też Fraganeo (Ibrahim ibn

grodów). Ich nazwę lączą uczeni

mię nad górnym Dniestrem z miej-

dolnym Dniestrem i Dunajem za-

tabtrezi. Znani są oni także, jako

mieszkiwali: Uuillerozi (180 gro-

z piaskiem, zamieszkiwali bo-

scowościami Stylsko, Zwenihorod,

Jakub al Turtuzi określa tak miasto

dów), Zabrozi (212 grodów), Zne-

wiem piaszczyste tereny Paluki.

Waryni, Warni, Wagry czy Wa-

Solońsko, Rohatyn i inne.

Pragę). Na pólnoc od nich miesz-

talici (74 grody), Aturezani (104

kali Lupiglaa. Na wschód od nich

W okolicach jeziora Goplo zasie-

riagowie. Z ,,Opisu..." wynika, ze

Na mapie Ptolomeusza z II w.

dlili się Glopeani (400 lub więcej

grody) i Chozirozi (250 grodów).

­ Opolini, zamieszkujący tere-

posiadali 53 grody i należaly do

na wschód od dorzecza Wisly do

nich plemiona: Smeldingon, Linaa

grodów). Polscy historycy wią-

Miodoborów zamieszkiwal lud

ny górnej Odry. Ziemie pomiędzy

Grupa 3

i Bethenici. Bliżej do ujścia Odry

Arsiete, a na wschód od nich Sta-

żą ich z większymi plemionami,

źródlami Odry i Wisly należaly do

dici. Wedlug ,,Opisu..." mieli oni

Golensizi.

nazywanymi Polanami, które

mieszkali Uilci. Wedlug ,,Opisu..."

W tej grupie wymienione są

516 grodów i ,,niezliczoną licz-

daly nazwę państwu polskiemu.

posiadali 95 grodów i podlegali

plemiona, zamieszkujące te-

Oprócz

wymienionych

im Morizani (11 grodów). Bardziej

bę ludzi". Tereny Stadyczów to

Z  Polanami  sąsiadowali

reny od Wielkich Moraw do

w ,,Opisie..." wskazano plemię

Thadesi (200 grodów). Ich na-

Sueui, określone jako ,,pólna-

na poludnie od Laby zamieszki-

prawdopodobnie tereny wspól-

Baltyku wzdluż odnogi Szlaku

wali Hehfeldi (8 grodów). Jeszcze

ród". Prawdopodobnie chodzi tu

zwa pochodzi od rzeki Tanwa,

czesnej Galicji. Byly to grody

Bursztunowego.

bardziej na poludnie zamieszki-

doplywu Sanu. Na wschód od

Trembowla, Halicz, Mikulińce

Z ,,Opisu..." wynika, że na

o nazwę zbiorczą polączonych

nich zamieszkiwali Zuireani

wali Sorbi (50 grodów). Plemię to

i inne. Świadczą o tym również

wschodzie od Moraw w dorzeczu

plemion wschodnich Niemiec.

lub Zeriuani. Prawdopodobnie

Wisly zamieszkiwali Lendizi ­

w II polowie I tysiąclecia posia-

takie nazwy na tych terenach,

W granicach imperium Franków

dalo tereny poludniowe od Gór

ta nazwa, pojawiająca się dwu-

jak Stadniki czy Stadna, które

Lendzianie, Lachy, posiadający

sąsiadując z Wielkimi Morawa-

mi mieszkali Beire ­ Bawarowie.

Rudnych pomiędzy rzekami Za-

krotnie w ,,Opisie..." odnosi się do

zachowaly się do dziś.

98 grodów. W materialach źró-

ale i Mulda. W sojuszu z nimi byli

tego samego plemienia. I. Kry-

Tereny wschodnie zajmowa-

dlowych zapisane jest, że ple-

Byli częścią zgermanizowanego

Talaminzi (13 grodów w okolicy

plemienia Gallów ­ Boii.

li Sebbirozi (90 grodów), byly to

piakewycz proponuje ich nazwę

mię Lendzian splacalo daninę