22

nr 7 (395) | 15­28.04.2022

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Województwo stanislawowskie: doświadczenia historyczne

Tym razem opowiemy

innych narodowości należalo 2

o województwie

651 (45,4%). Ukraińcy najczę-

stanislawowskim, które

ściej prowadzili zaklady w sfe-

istnialo od 1921 do1939

rze budowlanej, obróbki drewna,

roku i bylo najgorszą

metalowej i obróbki skóry. Żydzi

jednostką administracyjną

natomiast ­ w tekstylnej i spo-

w międzywojennej Polsce. Nie

żywczej dziedzinach.

wszyscy wiedzą, że do woj.

Drobny handel calkowicie

stanislawowskiego wchodzily

zdominowany byl przez Żydów

najbliższe do niego tereny

i Ukraińców. Na 1565 zakla-

dzisiejszego obw. lwowskiego:

dów handlowych Stanislawo-

Stryj, Skole, Turka, Żydaczów

wa w 1934 roku 1384 (88,4%)

i Mikolajów. Do woj.

­ należalo do Żydów, 127 (8,1%)

lwowskiego weszly wówczas

­ do Polaków, a 54 (3,5%) ­ do

EDMUND JURYSTOWSKI, WOJEWODA

tereny, zamieszkane glównie

Ukraińców. Żydowscy kupcy

STANISLAWOWSKI 1921­1925

przez ludność polską, aby

byli monopolistami w handlu

na arenie międzynarodowej

zbożem, mąką, odzieżą, naf-

pokazać polski charakter

tą, spirytusem, skórą, sprzętem

Galicji Wschodniej i przylączyć

szewskim i materialami budow-

ALEKSANDER MORAWSKI, WOJEWODA STANISLAWOWSKI 1927­1928

ją do Polski

lanymi. Do nich należaly pral-

nauczycieli i lekarzy stano-

nie, laźnie, zaklady optyczne,

wili rzymscy katolicy (równo-

sklepy jubilerskie i z zegarkami.

ROMAN CZORNEŃKI

znaczne z Polakami). Skupia-

Ukraińcy i Polacy dominowa-

PETRO HAWRYLYSZYN

P

li się glównie w instytucjach

li w handlu produkcją mleczną.

o pierwszym rozbiorze

państwowych, gdzie najchęt-

Aby zdobyć zamówienia na swą

Rzeczypospolitej w 1772

niej przyjmowano ich do pra-

produkcję Żydzi posuwali się do

roku Stanislawów nale-

cy. Osobom nie-polskiego po-

oszustwa: zaniżali specjalnie

żal do cyrkulu galicyjskiego.

chodzenia dość trudno bylo

wartość swoich uslug na au-

W latach 1774­1782 wydzielono

znaleźć zatrudnienie w insty-

kcjach i tym wygrywali konku-

stanislawowski cyrkul w skla-

tucjach państwowych. Dzia-

rencję z polskimi firmami.

ALEKSANDER DES LOGES,

dzie guberni lwowskiej. Póź-

lalo tu prawo lojalności w sto-

Wśród przedstawicieli wol-

WOJEWODA STANISLAWOWSKI

niej w skladzie Królestwa Galicji

sunku do państwa. We Lwowie

nych zawodów w woj. stani-

1925­1926

i Lodomerii z centrum we Lwo-

i Stanislawowie dzialala nawet

slawowskim przeważali Żydzi.

wie, utworzono 12 dystryktów,

specjalna komisja, decydująca

W 1934 roku na 108 adwoka-

w tym i stanislawowski. Przez

o przyjęciu do pracy tej kate-

tów 86 bylo Żydami (79,6%),

lata 1853­1866 istnialo stani-

gorii mieszkańców. Dzialalność

14 ­ Ukraińców (13%) i 8 (7,4%)

slawowskie starostwo okręgo-

tej komisji ilustruje fakt, że

Polaków. Ukraińscy i żydow-

STEFAN WIKTOR PASLAWSKI,

we, wlączające stanislawowski,

w 1923 roku z 6 tys. pracowni-

scy adwokaci byli lepiej wy-

WOJEWODA STANISLAWOWSKI

bohorodczański, tlumacki i bu-

ków kolei i poczty, pochodzenia

nagradzani, co wiązalo się

1936­1939, WOJEWODA

czacki powiaty. W latach 1867­

żydowskiego, pozostalo jedynie

z narodowymi proporcjami

BIALOSTOCKI 1934-1936

1914 dolączono do nich kolejne:

670.

mieszkańców. Zresztą nawet

horodenkowski, doliniański, ży-

Na slużbę wojskową po doj-

W  miastach  przeważa-

Polacy często zwracali się do

daczowski, kaluski, kolomyjski,

ściu Pilsudskiego do wladzy

la ludność żydowska, a na wsi

żydowskich adwokatów.

kosowski, nadwórnianski, ro-

w 1926 roku przyjmowani byli

­ Ukraińcy. W Stanislawo-

Największym  problemem

hatyński i śniatyński. W okresie

żolnierze i oficerowie dawnej

wie ten podzial wyglądal tak:

rozwoju rzemiosla i handlu byla

rządów ZURL struktura admini-

armii Petlury. Wywolane to

24 823 (41,4%) Żydów, 22 312

dostępność do dlugotermino-

stracyjna się nie zmienila.

bylo przychylnością Marszalka

(37,2%) Polaków, 11 134 (18,6%)

wych i tanich kredytów. Kre-

Po ogloszeniu 13 listopada

do bylych sojuszników w walce

Ukraińców, 1691 (2,8%) przed-

dytodawcy wymagali od swoich

1918 roku powstania ZURL ze

z bolszewikami.

stawicieli innych narodowości.

klientów bardzo surowych gwa-

BRONISLAW NAKONIECZNIKOW-

stolicą we Lwowie i później-

W oświacie we lwowskim

Będąc mieszkańcem Stanisla-

rancji zwrotu pożyczki. Polacy

KLUKOWSKI, WOJEWODA

szym przeniesieniu do Stani-

okręgu szkolnym, do którego

wowa z tamtych lat znalibyście

byli w gorszej kondycji finan-

STANISLAWOWSKI 1925­1926

slawowa, to miasto w oficjal-

wchodzilo woj. stanislawow-

jak minimum trzy języki: pol-

sowej i nie zawsze mogli spro-

nych dokumentach figuruje jako

większych miast wojewódz-

skie, liczba nauczycieli Ukra-

ski, ukraiński i jidysz. Praw-

stać tym wymaganiom. Pozy-

stolica. Nic jednak nie zmienilo

twa byly Stanislawów (60 256

ińców zmniejszyla się o 20%,

dopodobnie znalibyście też

cja żydowskich i ukraińskich

prowincjonalnego charakteru

ludności), Kolomyja (33,8 tys.)

Polaków zaś wzrosla o 600%.

i niemiecki, bo Niemcy w Sta-

rzemieślników byla lepsza, bo

miasta. 25 maja 1919 roku mia-

i Stryj (60,5 tys.) ­ wedlug spisu

Po wprowadzeniu w 1924 roku

nislawowie mieli swoje gimna-

otrzymywali kredyty z kas wza-

sto wraca pod zarząd polskiej

ludności z 1931 roku.

,,ustawy Grabskiego" ukraiń-

zjum i kirchę protestancką.

jemnej pomocy. Tę sytuację Po-

administracji.

skich nauczycieli ze Wschod-

W okresie międzywojennym

lacy starali się zmienić, tworząc

W 1931 roku

II  Rzeczpospolita  tworzy

niej Galicji przenoszono na tere-

gospodarka Wschodniej Galicji

,,Chrześcijańskie kasy bezpro-

województwo liczylo

nowe okręgi administracyjne

ny województw zachodnich RP.

nastawiona byla glównie na pro-

centowe", do których należalo 1

­ powstaje województwo stani-

Aby utrzymać się na posadzie,

dukcję rolniczą. W woj. stanisla-

287 czlonków. W 1939 roku Kasa

1 480 285 mieszkańców

slawowskie. Województwo zaj-

najlepiej bylo przejść na wiarę

wowskim 11,1% ludności zatrud-

miala już 35 swoich filii. Takich

w tym: Ukraińców ­

mowalo poludniowo-wschod-

rzymskokatolicką czyli uznać

nionych bylo w przemyśle, 77%

kas wzajemnej pomocy w 1939

68,9%, Polaków ­ 22,4%,

nie  tereny  Rzeczypospolitej

się za Polaka. Tych, którzy ob-

­ w rolnictwie, 7% w handlu, 8%

roku w województwie bylo 42 ­

Żydów ­ 7,4%, Niemców

i wchodzilo do skladu Malopol-

stawali przy wierze greckoka-

­ w innych dziedzinach.

polskie, 40 żydowskich i 25 ­ in-

­ 1,1%, i 0,2% ­ innych

ski Wschodniej z województwa-

tolickiej lub mojżeszowej, zwal-

Okolo  2/3  pracowników

nych narodowości.

narodowości.

mi tarnopolskim i lwowskim. Na

niano z pracy.

umyslowych,

urzędników,

W szczególny sposób pań-

poludniu graniczylo z Czechoslo-

W 1923 roku we lwow-

stwo polskie dbalo o zapew-

wacją (od marca 1939 z Węgrami)

skim okręgu szkolnym bylo 14

nienie pracy weteranom woj-

i Rumunią.

294 nauczycieli i inspektorów

ny lat 1914­1920. W 1936 roku

Powolane prawnie 3 grud-

szkolnych, w tym 10 843 (76%)

w województwie pracowalo,

nia 1920 roku województwo

­ Polaków. W samym woj. sta-

jako państwowych urzędni-

faktycznie rozpoczęlo swoją

nislawowskim w szkolnictwie

ków, 67 weteranów. W 1937

dzialalność dopiero 1 września

pracowalo: 2 834 nauczycie-

roku weszla ustawa o zatrud-

1921 roku. Wówczas zajmowa-

li, w tym ­ 1 633 (57,6%) Po-

nieniu weteranów, gdzie na 33

lo powierzchnię 18 368 km kw.

laków, 1 096 (38,6%) Ukraiń-

pracowników musial być jeden

i zostalo podzielone na 16 po-

ców, 94 (3,3%) Żydów, 11 (0,3%)

weteran. Taką osobę skiero-

wiatów. Z czasem podczas reor-

Niemców.

wywal Wydzial zatrudnienia

ganizacji administracyjnej ilość

Natomiast przemysl, han-

i pracodawca nie mial prawa

powiatów zmniejszono do 12.

del i rzemioslo w wojewódz-

jej zwolnić. W razie nieupraw-

Największym terytorialnie (2

twie od okresu przedwojenne-

nionego pozbawienia jej pracy

472 km kw.) byl powiat nadwór-

go byly w rękach ukraińskich

pracodawca splacal karę 2 tys.

niański, a najmniejszym (533

i żydowskich. Polacy, nie mając

zlotych lub podlegal karze wię-

km kw.) ­ śniatyński.

dostatecznych funduszy, byli tu

zienia na 6 miesięcy.

Samo woj. stanislawowskie

poza konkurencją. W 1939 roku

Szkoda, że nie obowiązuje

SPOTKANIE NOMINOWANEGO WOJ. STANISLAWOWSKIEGO STEFANA

bylo jednym z najmniejszych

w województwie bylo 5 830

takie prawo dziś względem we-

PASLAWSKIEGO NA DWORCU W STANISLAWOWIE. WOJEWODA

w Rzeczypospolitej i liczylo

warsztatów rzemieślniczych,

teranów wojny na Wschodzie

ODBIERA RAPORT DOWÓDCY WARTY HONOROWEJ POLICJI

29 miast i 905 wiosek. Pośród

w tym do Żydów i wlaścicieli

Ukrainy.

PAŃSTWOWEJ KOM. KOZLOWSKIEGO, 1936 R.