14
nr 10 (398) | 31.05.16.06.2022
Okruchy historii
www.kuriergalicyjski.com
Jak Stanislawów zmieniano na miasto socjalistyczne
W naszych czasach, gdy każdy
kawalek przestrzeni miejskiej
jest potencjalnym terenem
pod zabudowę mieszkalną, gdy
z przestrzeni miejskiej jeden
po drugim znikają zaklady
przemyslowe, Czytelników
z pewnością interesowaloby,
jak rozwijalo się nasze miasto
po II wojnie światowej i jak
widzialy go nowe wladze.
W Państwowym Archiwum
obw. iwanofrankiwskiego
odszukano dokumenty,
odkrywające szczególy
podejmowanych decyzji
i omawiania planu rozwoju
Stanislawa (ówczesna nazwa
miasta do 1962 roku red.)
POMNIK STALINA UMIESZCZONO NA KLOMBIE PO PRAWEJ OD WEJŚCIA
WIDOK NA DWORZEC KOLEJOWY PO WYZWOLENIU PRZEZ ARMIĘ
w okresie powojennym
DO GMACHU PRAWORZĄDNOŚCI. PO LEWEJ STAL POMNIK LENINA
CZERWONĄ
Bystrzycą Nadwórniańską i wę-
i sferę socjalną wynosilaby 1,112
ROMAN CZORNEŃKI
zlem kolejowym lub na Zachód
tys. ha. W tym: strefy mieszkalne
PETRO HAWRYLYSZYN
S
od węzla kolejowego w oko-
700 ha; przemysl 15 ha; za-
licy ul. Dlugiej. Ten drugi wa-
traty gospodarcze Stani-
klady kultury i socjalne 115 ha;
slawowa podczas II woj-
riant byl wedlug niego najbar-
zieleń miejska 35 ha, ulice i pla-
ny światowej wyniosly
dziej optymalny, ponieważ przy
ce miasta 200 ha. Uwzględ-
ul. Dlugiej byly szerokie pla-
7 527 361 95 rubli radzieckich.
niając tereny ruchu transportu,
Zniszczono 2 tys. budynków
skie tereny z niewielkiej grubo-
przemyslu i socjalne, ogólna po-
mieszkalnych, co stanowilo
ści powierzchnią czarnoziemu,
wierzchnia miasta miala wyno-
okolo 25% ogólnej zabudowy, 6
a pod nią znaczne zaleganie
sić 1 312 ha.
mostów, 5 km dróg, 5 km kolei,
gliny. Z puntu widzenia unik-
Centrum
256 tys. m kw. bruku i 5 tys. m
nięcia zatopienia te tereny byly
Stanislawa, zgodnie
kw. chodników. Odnowienie
najbardziej sprzyjające zabudo-
infrastruktury miejskiej trwa-
wie. Pomiędzy potokiem Rud-
z planem generalnym
lo do początku lat 1950. Wladze
ka i Bystrzycą Solotwińską byl
pozostawalo
sowieckie dążyly do przemia-
dzial wodny, chroniący te te-
w historycznym
ny Stanislawa na drugie, co do
reny przed powodzią. Z infor-
centrum miasta.
wielkości, miasto przemyslowe
macji mieszkańców tych oko-
Rozbudowa prowadzona
na Zachodniej Ukrainie. W tym
lic, podczas wielkiej powodzi
byla w kierunku
celu opracowano generalny
w 1942 roku te tereny pozostaly
plan rozwoju miasta.
niezatopione. Wobec tych ar-
poludniowym,
POMNIK ŻOLNIERZY I OFICERÓW ARMII CZERWONEJ, POLEGLYCH
Miejski wydzial architek-
gumentów zaplanowano wy-
zachodnim i pólnocno-
PRZY WYZWOLENIU PRZYKARPACIA (OB. CMENTARZ KOLO DWORCA)
tury 14 października 1946
budować tu szereg zakladów
wschodnim. Zabudowa
roku podpisal umowę nr 278
przemyslowych: zaklad napra-
liczbę robotników w roku 1940
dostosowano wspomniany plan
wielopiętrowa
z Państwowym Ukraińskim
wy samochodów nr 63 komisa-
5 612, gdy największym za-
generalny.
przewidziana
Instytutem Projektów Miasta
riatu obrony, fabrykę traktorów,
kladem przemyslowym w mie-
Z tych danych I. Fejgin obliczyl
byla w kierunku
(DIProMisto) w Kijowie w celu
zaklad obslugi przemyslu, od-
ście byla fabryka naprawy lo-
powierzchnię miasta, opierając
poludniowo-zachodnim,
opracowania takiego planu.
lewnię i zaklady mechanicz-
komotyw, w której pracowalo
się na stanie realnej powierzch-
Prace te wykonywala 4. pra-
no-naprawcze. Dla wszystkich
2 tys. pracowników. Do więk-
ni mieszkalnej, na ilości terenów
jednak brak rozwiniętej
cownia planowania architek-
przedsiębiorstw planowano po-
szych przedsiębiorstw należa-
pod zabudowę, perspektywie
sieci kanalizacyjnej
tury kierowana przez I. Fejgina.
wierzchnię równą analogicznym
ly również: zaklady metalowe
budownictwa indywidualne-
czynila ten teren
Na opracowanie generalnego
zakladom na Donbasie.
256 pracowników; zaklady
go i tzw. ,,dacz" i ich rozwoju, na
przydatnym dopiero na
planu wyznaczono mu jedynie
W obrębie miasta pozosta-
spożywcze 886 pracowni-
wielkości powierzchni terenów
drugim etapie rozwoju
dwa miesiące, co bylo absolut-
waly następujące zaklady: pie-
ków; przemysl tekstylny 974
rezerwowych oraz specyfice fi-
miasta.
nie niewystarczające.
karnia, browar, fabryka droż-
pracowników; zaklady obuw-
nansowo-gospodarczych moż-
Projekt zostal omówiony już
dży, gorzelnia, mlyny nr 1 i 2.
nicze 550 pracowników; tar-
liwości rozwoju. Z jego obliczeń
Wedlug planu nie mialy per-
Natomiast nieczynny mlyn nr 3
6 grudnia 1946 roku na posie-
taki i zaklady budowlane 571
wynikalo, że w 1960 roku wie-
spektyw rozwoju tereny za to-
planowano zlikwidować. Tere-
dzeniu Wydzialu architektury
pracowników oraz inne drob-
lopiętrowa zabudowa miasta po-
rami kolejowymi trakt Wow-
ny magazynów I. Fejgin przy-
Obwodowego komitetu wyko-
niejsze zaklady 456 osób.
winna osiągnąć 79 ha z 31,5 tys.
czyniecki. Argumentowano
nawczego Stanislawa pod prze-
wiązal do projektu rozwoju wę-
Nowy plan generalny rozwo-
mieszkańców; niskopiętrowa
to tym, że jest dość terenów na
zla kolejowego. Przewidywal on
wodnictwem D. Hawrylowa.
ju miasta przewidywal dziala-
zabudowa odpowiednio 84 ha
budownictwo mieszkaniowe
stację towarową we wschodniej
Podstawa ideologiczna nowe-
nia na 15 lat, czyli do 1960 roku.
i 21 tys. mieszkańców; piętrowa
na zachód od węzla kolejowego
części węzla i powstanie przy
go planu zostala przygotowana
Liczba robotników w mieście
zabudowa i domy indywidualne
i nie ma sensu przesiedlać ludzi
niej terenów magazynowych,
zgodnie z wytycznymi miasto
miala wzrosnąć do 14 895. Pla-
328 ha i 26,250 tys. mieszkań-
z zabudowy indywidualnej na
w tym powierzchni rezerwo-
kapitalistyczne powinno prze-
nowano wzrost liczby pracow-
ców. Powierzchnię mieszkalną
wschód od niego.
wej pod przyszly ich rozwój.
ksztalcić się na miasto socjali-
ników fabryki naprawy loko-
Stanislawa stanowiącą 637 ha
Tereny przemyslowe I. Fej-
Kolo garbarni proponowano
styczne. Posiedzenie bylo oży-
motyw do 2,7 tys., a przemyslu
zamieszkiwaloby 164 osoby/ha.
gin umiejscowil w poludniowo-
wybudować zaklad obuwniczy.
wione i zakończylo się dlugo po
obróbki metalu do 4 tys. Oprócz
Ogólna powierzchnia Stanisla-
-wschodniej okolicy pomiędzy
Centrum handlowe targ, po-
pólnocy (zgodnie z zasadami
tych wytycznych miasto mia-
wa pod zabudowę mieszkalną
zostawiono na starym miejscu,
pracy ,,wielkiego wodza na-
ly tworzyć również rozwijają-
naprzeciwko palacu Potockich.
rodów" urzędowano bez ogra-
ce się przedsiębiorstwa: Stani-
Problemem dla Stanislawa
niczeń czasowych). Na tym
slawski węzel kolejowy 3 tys.
bylo tworzenie nowych tere-
posiedzeniu architektom sta-
pracowników; zaklady niemiej-
nów zielonych. Proponowano
nislawowskim udalo się uchro-
skiego znaczenia 2 tys. pra-
rozwój centralnego parku miej-
nić od calkowitego zniszczenia
cowników; przemysl budow-
skiego i parku pionierów przy
zabytki architektury i histo-
lany 2,4 tys. pracowników;
ul. Halickiej. I. Fejgin wypowie-
ryczne symbole miasta.
studenci i pracownicy nauki,
dzial jako pierwszy myśl o za-
Podstawy do opracowania
oprócz oświaty szkolnej 4,1
mknięciu miejskiego cmenta-
tego planu byly przygotowa-
tys. osób. Ogólem ustalono cy-
rza katolickiego przy ówczesnej
ne już w 1945 roku przez Sta-
frę na 27,4 tys. osób. Metodolo-
ul. Radzieckiej (ob. Niezależno-
nislawski Obwodowy wydzial
gia sowiecka wlączala również
ści) i zalożeniu na jego miejscu
planowania. W tamtych cza-
20% pracowników, zajętych
parku miejskiego. Proponowal
sach sowiecka statystyka za
w sferze obslugi mieszkańców.
przedlużyć przez cmentarz ulicę
podstawę opracowania planu
Uwzględniając wszystkie dane,
Lenina (ob. Lepkiego) do cegiel-
rozwojowego brala liczbę ro-
planowana liczba mieszkań-
ni (okolice ob. szkoly nr 21 przy
botników, zamieszkujących
ców miasta na rok 1960 wy-
ul. Sacharowa) i doprowadzić
miasto. Za podstawę wzięto
niosla 105 tys. osób. Do tej cyfry
RATUSZ, ZNISZCZONY PRZEZ DZIALANIA WOJENNE
