16

nr 10 (398) | 31.05.­16.06.2022

Rozmowy Kuriera

www.kuriergalicyjski.com

Kurierowe rozmowy przy kawie

O ,,slodkim Lwowie" w Krakowie

Rozmowa jedenasta

ANNY GORDIJEWSKIEJ

z ANNĄ KOZLOWSKĄ-

RYŚ, historykiem sztuki,

filologiem, autorką

książek o Kresach. Tym

razem spotkalyśmy się

z moją rozmówczynią

w Krakowie. A dokąd

moglyśmy się udać?

Oczywiście na kolejne

pogaduszki przy kawie - to

tylko do kawiarni . Nam

nie tylko towarzyszyl, ale

uwiecznil na zdjęciach

ZA CHWILĘ BĘDZIEMY ROZMAWIAĆ PRZY KAWIE...

nasze spotkanie przemily

na opuszczenie Stanislawowa i wy-

i powabne tchnienie, choć nie pozba-

mąż pani Ani ­ pan Leszek

jazd do Krakowa. W 1909 roku sta-

wione powagi. Każde pomieszczenie

Ryś.

nislawowskie cukiernia i kawiarnia

mialo ­ i ma do dziś ­ swój wlasny

przeszly prawnie w ręce Krowickiego.

,,ton", choć wspólcześnie kolorystyka

Pani Aniu, czy po tylu wypi-

poszczególnych sal zostala zmienio-

tych wspólnie kawach i dlugich

I Noworolski od razu otworzyl

na. Pierwsze ­ licząc od najdalszych,

WIDOK Z WNĘTRZA KAWIARNI ,,U NOWOROLA" ­ 2022

rozmowach możemy przejść ,,na

cukiernię w Sukiennicach, tu

w glębi lokalu ­ zaprojektowano

ty"?

gdzie teraz jesteśmy?

w typie damskiego... buduaru, z prze-

tarnowianin ­ Ferdynand Turliń-

parterze, w kawiarni królowali mala-

Z przyjemnością.

Nie, początkowo, wszedlszy w spólkę

wagą bieli, zdobily ją polichromie

ski. 4 października 1879 r. w salach

rze, literaci, poeci, aktorzy... ,,Co wie-

z Adamem Kondolewiczem, prowadzil

o zoomorficznych motywach, ze sty-

na piętrze Sukiennicy wydano ban-

czora calą bandą ­ Chodźcie ludy do tej

Umówilyśmy się na spotkanie

cukiernię przy ul. Karmelickiej 50. Oj-

lizowanymi ptakami rajskimi.

kiet zorganizowany z okazji 50-lecia

budy, ­ Z chat-noirem i werandą, ­ Na

w tej kawiarni nie przypad-

ciec Adama, Wincenty Kondolewicz,

twórczości Ignacego Kraszewskie-

tę marną kawę czarną, ­ Którą daje

kowo ­ ,,U Noworola" to ka-

Jaka szkoda, że nie zachowa-

w tym czasie byl wlaścicielem cukier-

go. Wedlug wspomnień Ferdynanda

Don Fernando" ­ napisal Lucjan Rydel.

wiarnia nie tylko bardzo kra-

ly się! Wyobrażam sobie jak to

ni w Sukiennicach. Jak wiadomo, byla

Goetla, ,,oprawę kulinarną" bankietu

Jednak budynek, w którym mieścil się

kowska, ale i w jakimś stopniu

pięknie musialo wyglądać!

to cukiernia należąca od 1880 roku do

powierzono jego wujowi, ambitne-

lokal ,,U Turla", już nie istnieje, w jego

lwowska.

Stanislawa Rehmana i Romana Hen-

Byl to salon dla pań, w którym ­ co

mu restauratorowi Turlińskiemu. Ile

miejscu wzniesiono nową kamienicę.

I wyobraź sobie, że w dodatku siedzi-

dricha. Mawiano, że byla w Krako-

oczywiste ­ nie wolno bylo palić. Dru-

w tym prawdy trudno do końca orzec,

Pozostają tylko wspomnienia i sta-

my zapewne w sali, w której dramaturg

wie tym, czym w Wenecji cukiernia

gie, zwane salą Lustrzaną, utrzymano

inne źródla bowiem podają, że potra-

re fotografie. Turliński, jak wiadomo,

Karol Hubert Rostworowski umieścil

Florianiego: najmilszym miejscem

poza mahoniowymi meblami w gamie

wy przygotowano u Wentzla. Gościom

zbankrutowal, kredytując zbyt wielu

akcję pierwszego aktu swojego dra-

spotkań dla miejscowych bywalców

koloru lila, zaś trzecie ­ tzw. Palarnia

podano barszcz z uszkami, paszteciki,

mlodych artystów, i w bodajże 1903

matu ,,U mety". Tak jak bohaterowie

i najbardziej uczęszczanym ,,punk-

­ w tonie szaro-zielonym. W pomiesz-

sandacze, lososie w majonezie, sarny,

r. wyjechal do Lwowa. Przy ul. Trze-

utworu, możemy siedząc na kanapce

tem zbornym" przyjezdnych. Świetnie

czeniu czwartym a zarazem wejścio-

kuropatwy, bażanty, kaplony, kompo-

ciego Maja wydzierżawil restaurację

przy marmurowym stoliku spoglądać

usytuowana z pięknym widokiem za

wym, wprost spod arkad Sukiennic,

ty mieszane, lody, sery, owoce, czarną

w hotelu ,,Imperial". Goetel wspominal,

przez wielkie okno na fasadę kościo-

oknami. Cukiernię po śmierci Rehma-

znajdowal się sklep z secesyjnym

kawę. Zakupiono 366 butelek szam-

że w swoim pojęciu wuj czul się nieco

la Mariackiego, pomnik Adama Mic-

na i Hendricha sprzedano Lardemero-

bufetem z szeroką alabastrową ladą.

pana, 244 butelki wina Ofnera i 200

zdetronizowany, bowiem karmil teraz

kiewicza i Szarą Kamienicę, w której

wi, który jednak nie mając doświad-

Z tego pomieszczenia kręte, metalowe

butelek bialego wina węgierskiego.

i poil nie Mlodą Polskę, a zamożnych

mieszkali Noworolscy.

czenia w branży zawierzyl najętemu

schody prowadzily do piwnic, gdzie

Z Wiednia sprowadzono 150 kg ryb

mieszczuchów Lwowa i przybylych do

Ale po kolei: Wlaściciel tej jakże kra-

zarządcy, co zakończylo się upadkiem

mieścily się kuchnie i zaplecze ga-

i kupiono 900 bulek. Podziw zaś bu-

wesolego miasta Podolaków, wyna-

kowskiej kawiarni, Jan Noworolski ­

lokalu. Wtedy to, w 1907 r. lokal przejąl

stronomiczne. Jedyne, co brakowalo

dzil przyslany przez warszawskich

gradzal sobie ten ,,upadek" stosunka-

notabene, pochodzący z tzw. Kresów

Wincenty Kondolewicz, znany w Kra-

lokalowi, to... toalety, jednak Noworol-

cukierników olbrzymi, liczący ponad

mi z wysoko postawionymi osobisto-

Wschodnich, z Turki kolo Kolomyi

kowie wlaściciel cukierni. W trzy lata

ski podpisal z miastem umowę pozwa-

1,5 m średnicy tort biszkoptowy prze-

ściami. No a potem slynna kawiarnia

­ swoje szlify cukiernicze zdobywal

później zmarl, a stery przejąl Adam,

lającą gościom cukierni korzystać bez

lożony konfiturą, ozdobiony wykona-

,,Sztuka" przy ul. Teatralnej pod nu-

we Lwowie, w znanej pracowni cu-

zaś Jan Noworolski w niedlugim cza-

przeszkód z szaletu w Sukiennicach.

nym z cukru naturalnej wielkości po-

merem 10, gdzie Turliński próbowal

kierniczej Ferdynanda Grossa i Wla-

sie wykupil udzialy i tym sposobem

Jest jeszcze jedna ciekawostka lączą-

piersiem Kraszewskiego.

odtworzyć atmosferę krakowską. Nie

dyslawa Strusia przy ul. Hetmańskiej

w polowie 1911 roku odnowiona cu-

ca to miejsce ze Lwowem. Otóż Adam

byla to tylko kawiarnia, serwowano

Kawiarnia i restauracja Fer-

6. Po wyzwolinach w kwietniu 1889

kiernia, już pod szyldem ,,J. Noworol-

Kondolewicz ożenil się z panną Sta-

tam bowiem w odpowiednich porach

dynanda Turlińskiego mieści-

roku pracowal przez jakiś czas w Tar-

ski i S-ka" otworzyla swoje podwoje.

nislawą Wajdówną, siostrą slynnego

i obiad i kolację ­ jak zaznaczano, po-

la się obok Teatru Miejskiego

nopolu w cukierni Dąbrowskiego przy

Nawiasem mówiąc, w publikacjach

,,Szczepcia" ­ Kazimierza Wajdy.

silki smaczne, domowe i niezwykle

w Krakowie?

placu Sobieskiego, potem ponownie

podawane są różne daty otwarcia cu-

tanie.

Wiadomo, że byly i inne lokale

we Lwowie u Grossa i ponoć w spólce

kierni ­ raz 1910, raz 1912. Jedynie

Idąc tutaj przechodzilyśmy obok miej-

w Krakowie prowadzone przez

A inni?

z Karolem Czudżakiem prowadzil cu-

chyba Stanislaw Garlicki wskazal rok

sca, gdzie znajdowal się jego slawny

przybyszy ze Lwowa...

kiernię w Hotelu Francuskim. W 1900

1911.W krakowskich ,,Nowościach

,,Paon", niemal na wprost teatru przy

O, tu przede wszystkim należy wy-

r., wraz z mlodszym od siebie cukier-

Ilustrowanych" co miesiąc, począwszy

W wielu miejscach w Krakowie,

ul. Szpitalnej 38 ­ ulubionego miejsca

mienić Szwajcarów ­ Maurizio i Pol-

nikiem Wladyslawem Krowickim

od czerwca 1911 r., ukazywala się re-

a zwlaszcza na Rynku Glównym

spotkań krakowskich mlodopolskich

lo oraz ich krewnych Grossmannów.

otworzyl w Stanislawowie w kamie-

klama cukierni. Wnioskując z reklam

i w najbliższych jego okolicach mo-

artystów. Turliński otworzyl tu swój

Dawne ich lokale są kilka kroków od

nicy Banku Mieszczańskiego przy

prasowych spólka przestala istnieć

żesz się poczuć trochę jak we Lwo-

lokal w 1896 r. Kawiarnia mieścila się

Sukiennic. Być może jesteś zdziwio-

ówczesnej ulicy Niezależności cu-

pod koniec 1914 r. i odtąd Jan Nowo-

wie, w ,,slodkim" Lwowie, o którym

na parterze, a na piętrze restauracja.

na, że nie wymienilam jako pierw-

kiernię i fabrykę wyrobów cukier-

rolski byl wylącznym wlaścicielem

już nie raz rozmawialyśmy. A skoro

Codziennym gościem owej restaura-

szych Jana Michalika i Ludwika

niczych, czekolady i wypieków. Trzy

lokalu.

jesteśmy w Sukiennicach, to przy-

cji byl Adam Asnyk, jadający obiad

Zalewskiego. O tych dwóch pisano

lata później wspólnicy wzięli dodat-

Wnętrza są pokaźne, jest tu prze-

szla mi na myśl jeszcze jedna osoba

z ćwiartką wina. Ponoć zwykl byl za-

sporo, o wiele mniej, poza Parysem

kowo w dzierżawę kawiarnię ,,Union"

strzeń. I ten piękny widok na kościól

związana i z Krakowem i z Lwowem,

praszać mlodego Ferdynanda Goetla

Maurizio, o pozostalych.

przy ul. Sapieżyńskiej. Ich pracownia

Mariacki, niezmienny od tylu lat!

choć nie lwowianinem z urodzenia,

do stolu i częstować winkiem. A na

Parys Maurizio, z Vicosoprano, termi-

cukiernicza szybko zdobyla sobie re-

Lokal zostal gruntownie przerobiony

nowal w Krakowie u Gawla Wielanda.

nomę wśród obywateli miasta. ,,Kurier

i powiększony. Wiele serca wlożono

W ramach obowiązkowej wędrów-

Stanislawowski" pisal wielokrotnie

w odnowienie wnętrz. Do projektu

ki czeladniczej przyjechal w 1835 r.

o ich wybornych pod względem smaku

zatrudniono Eugeniusza Dąbrowę-

do Lwowa. Praktykowal u swoich

i doskonalych co do wykończenia wy-

-Dąbrowskiego, twórcę dekoracji

krewnych ­ Giovanniego Maurizio,

robach, podkreślając iż nie potrzeba

Teatru Starego, wnętrz sali posie-

Lorenzo Pollo i Spargnapaniego, pro-

już sprowadzać takich lakoci ze Lwo-

dzeń krakowskiego Towarzystwa

wadzących kawiarnię ,,Cafe di Mila-

wa czy Wiednia. Za artyzm na Wysta-

Technicznego, polichromii w sali

no" na lwowskim Rynku. Nie trwalo

wie Przemyslowo-Rolniczej Wyro-

restauracyjnej w krakowskim ho-

to dlugo, bowiem w dwa lata później

bów Krajowych w Buczaczu w 1905 r.

telu Saskim czy kaplicy arcyksięcia

wrócil do Krakowa, otrzymal papie-

zdobyli nawet zloty medal. Jednak Jan

Karola Stefana w Żywcu. Chwalo-

ry mistrzowskie i zostal przyjęty do

Noworolski po śmierci żony, Wlady-

no nowe wnętrza za to, że w miejsce

cechu. Pracę rozpocząl u Gaudenza

slawy Strusiówny ­ córki dawnego

,,wiedeńskiej monotonii" wpro-

Redolfiego, a niebawem zostal jego

patrona we Lwowie, zdecydowal się

wadzono nowe, świeże, oryginale

wspólnikiem. To byl świetny punkt

WEJŚCIE DO CUKIERNI J. NOWOROLSKIEGO ­ 1912 R.