29

nr 10 (398) | 31.05.­16.06.2022

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

na podszepty nikczemnego

organizacji, jak to Komuni-

których postawiono przed są-

szatana".

styczna  Partia  Zachodniej

dem doraźnym. Innych wcze-

W następnych dniach mialy

Ukrainy i Ukraińska Organiza-

śniej aresztowanych zwolnio-

miejsce dalsze groźne wyda-

cja Wojskowa (UWO). Rewizję

no i oni wystąpili na procesie

rzenia. 21 lipca policja wykry-

przeprowadzono w ukraińskim

jako świadkowie. Ten podzial

la magazyn amunicji w miesz-

Domu Akademickim, w ukra-

zdziwil część prasy lwowskiej

kaniu Samuela Bomse przy

ińskiej bursie rzemieślniczej,

i opinię publiczną, zaś policja

ul. Piastów 2.23 lipca na ulicy

również w mieszkaniu księ-

tlumaczyla, że zwolniono kil-

Slodowej okolo godziny drugiej

dza greckokatolickiego Tur-

ka osób ,,w myśl ustawy dy-

patrolujący tam posterunkowy

kiewicza. Aresztowano dwie

namitowej", ponieważ wspól-

Policji Państwowej zatrzymal

jego córki-studentki. Lwow-

pracowali z policją i zapobiegli

jakiegoś mężczyznę, w któ-

ska ,,Chwila" pisala, iż ,,ze sfer

katastrofie ,,czynnym żalem".

rym rozpoznal Gierowskiego,

miarodajnych warszawskich

Prasa też przypominala, że

glównego sprawcę i organiza-

dziennikarze dowiadują się, że

sądy doraźne zostaly wprowa-

tora zamachu na prochownię.

niewątpliwie zamachy te są ak-

dzone w Polsce ustawą z dnia

Gierowski momentalnie wy-

tem demonstracyjnym ze stro-

22 września 1922 roku. Wedlug

dobyl browning i strzelil do po-

ny UWO. Centrala organizacji

pomyslu mialyby być wprowa-

licjanta ­ na szczęście jednak

w Pradze i Berlinie wyslala do

dzone w czasie wyjątkowym,

chybil. Następnie począl ucie-

Polski nowych emisariuszy,

ale w 1924 roku w kraju dawno

kać w górną część ulicy Ly-

którzy dla zadokumentowania

panowal spokój, a sądy doraź-

czakowskiej odstrzeliwując się

egzystencji postanowili doko-

ne pozostaly. Wedlug statystyk

gęsto. Posterunkowy ścigal go

nać zamachów bombowych".

za cztery lata skazano na karę

strzelając za nim, ale Gierowski

Ale liczne rewizje i prze-

śmierci 680 osób.

znikl mu z oczu wśród drzew

sluchania aresztowanych nie

Ówczesna prasa donosila,

na Cmentarzu Lyczakowskim.

udowodnily ich uczestnictwa

że zainteresowanie rozprawą

24 lipca o godzinie 22.30 trzej

w zamachu. We Lwowie daleko

w calym mieście bylo olbrzy-

osobnicy zaatakowali war-

nie wszyscy uwierzyli w wer-

mie. Już o godzinie 8 rano ze-

townika pilnującego maga-

sję policji. Z powodu areszto-

braly się przed gmachem sądu

zynu amunicji na Cytadeli; po

wań u starosty grodzkiego in-

karnego przy ul. Batorego wiel-

wszczęciu przez żolnierza alar-

terweniowal posel na Sejm od

kie tlumy ciekawskich, które

mu zamachowcy oddali kilka

UNDO Leszczyński. W spra-

nie tylko wypelnily calą ulicę,

WIEZIENIE ,,BRYGIDKI"

strzalów i zbiegli w stronę uli-

wie aresztowanych studentów

ale i plac Halicki. U wejścia do

cy Pelczyńskiej. Pościg nie dal

ukraińskich  interweniowal

sądu znajdowal się solny od-

Komisarz policji Leon Kajdan

telegraficznie do prezydenta RP

rezultatu. W mieście zapano-

prorektor Uniwersytetu Jana

dzial policji z kilkoma komisa-

i wywiadowca Wlodzimierz

z prośbą o ulaskawienie, ale bez

wala nerwowa atmosfera ­ lu-

Kazimierza rzymskokatolicki

rzami na czele. Wstęp na salę

Gryszczak przedstawili przed

skutku ­ prezydent odmówil.

dzie wierzyli, że dookola znaj-

ksiądz Adam Gerstmann. Już 10

byl ściśle za okazaniem biletów.

sądem caly zbrodniczy plan

Skazanych  przewieziono

dują się setki komunistycznych

grudnia wobec ,,braku konkret-

Na samej sali ogromny ścisk.

wysadzenia prochowni lwow-

policyjnym wozem do ,,Brygi-

agentów, którzy podkladają

nych poszlak" policja zwolni-

Wszystkie przejścia i lawki sil-

skiej. Otóż, wedlug wersji poli-

dek". Tlumy ludzi ruszyly spod

bomby i strzelają z rewolwerów.

la wszystkich aresztowanych.

nie zatarasowane publiczno-

cji nieustalony osobnik wręczyl

gmachu sądu na Batorego przez

Byly też inne pogloski. We

Śledztwo zakończylo się bez

ścią. Przeważają kobiety, które

Soloneńce puszkę z materialem

centrum miasta na ulicę Kazi-

wszystkich tych wydarzenia

żadnego rezultatu. Glośna spra-

zdolaly zdobyć pierwsze lawki.

wybuchowym na ulicy Miko-

mierzowską pod gmach ,,Bry-

byla jakaś tajemnica. Ale więk-

wa do dziś pozostaje tajemnicą.

Porządku pilnowali żolnierze

laja. Dietrich przechowywal

gidek". ,,Wiek Nowy" donosil:

sza część prasy o tym nawet

Nie ma winnych, nie ustalono,

w helmach stalowych z bagne-

,,piekielną maszynę" u siebie

,,Ulica Kazimierzowska zala-

nie wspominala. Tylko ukra-

kto zamówil i zorganizowal za-

tami, którzy też wprowadzili na

w mieszkaniu. W przeddzień

na byla podnieconym tlumem.

ińskie ,,Dilo" pisalo, że ,,po mie-

mach bombowy i nie ma odpo-

salę oskarżonych.

zamachu Soloneńko i Dietrich

Glosów wspólczucia wcale nie

ście krążą różne pogloski. Jedna

wiedzi na pytanie, czy nie byla

Pierwszy z oskarżonych,

przekazali bombę Tadeuszo-

slyszano. Środowisko potę-

z nich nawet taka, że wszystko

to prowokacja policyjna.

Józef  Dietrich,  urodzil  się

wi Smalce i Marianowi Ci-

pia ich potworne i w skutkach

to jest prowokacją, zamówio-

Prawie dwa lata później

w Czerniowcach w 1879 roku,

chowskiemu, którzy praco-

straszne zamiary i uznaje spra-

ną przez nieznane czynniki

w lipcu 1924 roku kolejna pro-

wyznania rzymskokatolickie-

wali w magazynach amunicji.

wiedliwość wyroku. Dietrich

w nieznanym bliżej celu". ,,Dilo"

wokacja policyjna zakończyla

go, żonaty, ojciec trojga dzie-

Smalko swego czasu pracowal

spowiadal się i serdecznie po-

donosilo również, że Cichow-

się dwoma wyrokami śmierci.

ci, z zawodu ślusarz kolejowy,

na kolei, gdzie poznal Solo-

żegnal się z żoną i z dziećmi.

ski i Smalko, i nawet Soloneń-

W niedzielę 5 lipca 1924 roku

ukończyl 6 lat szkoly normal-

neńkę i Dietricha, prowadzil

Z braku kata zamieniono wyrok

ko byli agentami policji, zaś

Lwów obleciala groźna poglo-

nej. Drugi oskarżony, Miko-

z nimi rozmowy o komuni-

na rozstrzelanie. Na ponurym

,,piekielną maszynę" przekazali

ska ­ w magazynach amuni-

laj Soloneńko, również ślusarz

zmie. Schadzki często odbywa-

podwórzu gmachu więziennego

zamachowcom nie komuniści,

cji wojskowej (prochowni) na

kolejowy, urodzil się w 1883

ly się na cmentarzu. W czwar-

otoczonego ze wszystkich stron

ale ,,z niektórych sfer" (czyżby

przedmieściu Janowskim poli-

roku w Mszanie Dolnej nie-

tek sprawcy otrzymali bombę

wysokimi murami zgromadzi-

z policji?). Jednak wszystko to

cja wykryla i usunęla ,,maszynę

daleko Lwowa, Ukrainiec, żo-

z zegarem, zaś w niedzielę rano

la się niewielka garstka osób

pozostalo poza uwagą publicz-

piekielną". Eksperci policyjni

naty, ojciec czworga dzieci.

mieli wnieść ten mechanizm

dopuszczonych do egzekucji.

ności i trybunalu.

i wojskowi sugerowali, że eks-

Lwowska ,,Chwila" pisala, że

na teren prochowni. Przed

Przewodniczący  trybunalu

Tajemnica zamachu na ma-

plozja moglaby zniszczyć calą

,,Dietrich siedzi bardzo smutny,

tym jednak uprzedzili o zama-

odczytal wyrok. W tej chwi-

gazyny amunicji wojskowej zo-

dzielnicę miasta. Jeden z eks-

zaś Soloneńko, silnie zarośnię-

chu bombowym agenta policji

li dal się slyszeć za mura-

stala odkryta wiele lat później.

pertów, kapitan Karasiński,

ty, przedstawia typ bardziej

Gryszczaka. Smalko nastawil

mi więzienia mrożący krew

W 2012 roku wnikliwa badacz-

oświadczyl, że ,,byl użyty naj-

zbrodniczy,

niespokojnym,

zegar na godzinę 16 popoludniu

w żylach placz żony i dzieci

ka historii Lwowa Agnieszka

silniejszy material wybuchowy

nerwowym względem ogląda

i przybiegl z krzykiem do piro-

Dietricha. Skazany pocalowal

Biedrzycka wydala ,,Kalenda-

­ trotyl. Rozmiary katastrofy,

obecnych na sali... Jest to czlo-

technika Mariana Langiewi-

podany przez kaplana krzyż

rium Lwowa 1918­1939", nad

jaka miala spotkać Lwów, byly-

wiek o niesympatycznym wy-

cza, który ,,bez pośpiechu zabral

i stal wprost pod murem. Od-

którym pracowala przez wie-

by straszne. Wybuchy amunicji

glądzie, w odzieży brudnej i za-

,,piekielną maszynę", natych-

dzial zlożony z ośmiu żolnierzy

le lat. Zebrane materialy ar-

moglyby trwać przez caly ty-

niedbanej, nieuczesany".

miast wyjąl z niej zegar, po-

dal salwę... Następnie wprowa-

chiwalne pozwolily jej odkryć

dzień, jeden po drugim. W pro-

Wedlug  wersji  śledztwa

tem schowal ją pod bluzę i wy-

dzono Soloneńkę. Postępowal

najważniejszą tajemnicę opi-

mieniu pól kilometra ulegloby

oskarżeni od kilku lat prowa-

szedl w pole. W polu maszynę

krokiem chwiejnym, odmówil

sanych wyżej wydarzeń i zro-

zniszczeniu wszystko, a poje-

dzili dzialalność komunistycz-

rozebral".

modlitwę, ucalowal krzyż. Oczu

bić jednoznaczny sensacyjny

dyncze pociski rozlecialyby się

ną, wykonywali drobne zadania

Policja zaś rozpoczęla aresz-

zawiązywać nie pozwolil. Pa-

wniosek, mianowicie: ,,poważ-

do 3 kilometrów".

podziemia. Sprawcami kiero-

ty komunistów. Niektórzy jed-

dla salwa i skazaniec upadl, ale

nie wyglądająca próba zama-

Lwowska ,,Chwila" straszy-

wala ,,ukryta ręka", mianowi-

nak uciekli. Aresztowano tylko

dawal jeszcze znaki życia. Ofi-

chu na lwowskie magazyny

la swoich czytelników infor-

cie Anna Gierowska z domu

Soloneńkę i Dietricha.

cer dobil jego trzema strzalami

z rewolweru".

amunicyjne w 1924 roku [...]

macją, że policja udaremnila

Mulak, kuzynka oskarżonego

Podczas  sądu  obydwaj

Inne dzienniki pisaly, że pro-

zakończona procesem i dwo-

zamach, który w razie, gdyby

Dietricha, zamieszkala stale na

twierdzili, że są niewinni.

ces pokazal obraz roboty bolsze-

ma wyrokami śmierci, oka-

się udal, bylby olbrzymią kata-

Bukowinie. To ona razem z mę-

Obrońcy zażądali wydania ak-

wickiej i że za sprawcami stoi

zala się prowokacją policyj-

strofą dla kilku dzielnic miasta,

żem swoim dawala zlecenia, do-

tów śledztwa, ale trybunal im

ukryta ręka komunistycznej

ną". Wszystko od pierwszej do

co pociągnęloby za sobą tysiące

starczala narzędzia do bomby

odmówil. Natomiast publicz-

organizacji. ,,Chwila" wyrazila

ostatniej chwili bylo zareżyse-

ofiar.

i wynagradzala. Za wysadze-

ności ,,pokazano ten zlowrogi

zadowolenie, że ,,ręka sprawie-

rowane przez policję w celu mo-

Policja oglosila o areszto-

nie magazynów amunicji mieli

aparat. Widok wywolal u nie-

dliwości dosięgla wykonaw-

bilizacji spoleczeństwa prze-

waniu podejrzanych o próbę

sprawcy dostać po 200 dola-

których osób dreszcze". Roz-

ców straszliwych zamiarów.

ciw  dzialaniom  podziemia

zamachu na prochownię. We-

rów amerykańskich. Gierowski

prawa trwala tylko jeden dzień

Ale inicjatorzy potwornych

komunistycznego.

dlug śledztwa ślady prowadzi-

obiecal wywieźć ich do Rosji

i trybunal oglosil wyrok: ,,obaj

zamyslów siedzą spokojnie da-

Pozostaje tylko sekretem,

ly do nielegalnej organizacji

Sowieckiej, gdzie dostaliby dal-

oskarżeni uznani zostali jedno-

leko i w szatański sposób pod-

czy sędzia trybunalu i przed-

komunistycznej. Już 14 lipca

sze wynagrodzenie i stopnie ka-

glośnie winni zbrodni i skazani

suwać będą dalej innym ju-

stawiciele lwowskiej prasy też

sprawę przekazano do trybu-

pitanów w armii radzieckiej.

na śmierć przez powieszenie".

daszowe srebrniki. Oby krew,

byli wciągnięci w tę prowoka-

nalu. Oskarżono dwie oso-

Obecni na sali rozpraw

Wyrok mial być wykonany po

która splynęla wczoraj, otrzeź-

cję, czy też uwierzyli każdemu

by, mianowicie Józefa Dietri-

z ochotą uwierzyli w te fan-

uplywie dwu godzin. Obroń-

wila slabych i nieodpornych

policyjnemu slowu?

cha i Mikolaja Soloneńkę,

tastyczne opowieści policji.

cy oskarżonych zwrócili się