20

nr 11 (399) | 17­30.06.2022

Zapiski wojenne

www.kuriergalicyjski.com

Wojna

przekraczalem tylko przez (zbombardo-

wany) most do Hostomela. Ale najpierw

udaję się do Horenycz, gdzie dzięki życz-

(część 7)

liwość wolontariuszki O. przekazuję dla

leciwej pani Niny i jej męża leki. Niesienie

pomocy ludziom mieszkającym pośród

ruin to szczególne uczucie. W takich chwi-

i autobusy z pomocą humanitarną. Wydaje

TEKST I ZDJĘCIA

lach wiesz, że nie marnujesz czasu i robisz

się, że to jedyna droga z Ukrainy do Czerni-

DMYTRO ANTONIUK

coś dobrego. Do Moszczuna, jak i ostatnim

howa i na pólnoc regionu. Widzialem jako

Czernihów: trudna droga

razem, nie wpuszczają: prawdopodobnie

kierowca wiele okropnych ukraińskich

14 kwietnia 2022 r.

dużo min. Więc jadę do Buczy.

dróg, ale ta z pewnością znajdzie się w wa-

Czas odwiedzić Czernihów. Wiem, że

Wiem, gdzie jest nowa cerkiew, na

runkowej Top-3.

glówny most nad Desną na drodze E95

której terenie pochowano wiele ofiar mo-

W końcu jesteśmy na normalnym as-

zostal zniszczony, ale wiem też, że na ob-

skiewskich okupantów. Po drodze poje-

falcie. Slawutycz pozostaje po lewej stro-

wodnicy tego miasta jest drugi, a o jego

dyncze zniszczone domy, ale nie tak dużo

nie. Mieszka tam wielu moich znajomych

zniszczeniu nic nie slyszalem. Z nadzieją,

jak sobie wyobrażalem. Francuscy krymi-

ze strefy czarnobylskiej. Dwa tygodnie

że tam przejadę, wybieram się zwyklą

nalisci pracują na miejscu, aby nam pomóc.

temu w mieście byly orki. Powiedziano mi,

drogą, którą kilkadziesiąt razy jeździlem

Wlaśnie zakończyli kolejny etap ekshuma-

że moskale zabili kilku żolnierzy z obrony

do ulubionego Czernihowa. Podróż trwala

cji. Kolejna ilość cial zostala już wywiezio-

terytorialnej, zajmując nasze punkty kon-

zwykle maksymalnie dwie godziny.

na. Widzę tylko pusty dól. Mimo to widok

trolne na wyjazdach z miasta. W samym

Browary na pólnoc od Kijowa, pod

jest wciąż przerażający.

Slawutyczu ludzie protestowali prze-

sklep sprzedający przed wojną świetne

Dwie miny zniszczyly mieszkania w sąsied-

którymi toczyly się walki, dzięki Bogu, nie

Na ulicy Wokzalnej, gdzie znajdowa-

ciwko okupacji, więc otworzyli do nich

lokalne piwo. Jest spalony, a im dalej ­

nim pięciopiętrowym budynku. Ich wnętrze

zostaly zniszczone. Ale im dalej na pólnoc,

ly się piękne, zadbane domy prywatne

ogień. Kilku zostalo rannych, niektórzy

tym większe zniszczenia. Ogień wroga

zieje dziurami wyrwanymi w ścianie. Są-

tym więcej spalonych domów. Szczególnie

­ same ruiny. W lutym zniszczono tu ko-

zginęli. Mówi się, że wśród okupantów

skoncentrowany byl na wieżowcach. Oto

siednie okna są już zabite sklejką.

źle w Zalesiu. Wróg dotarl tu z sumskiego

lumnę sprzętu kadyrowców i zginąl tam

byli nie tylko moskale, ale także Bialoru-

spalony supermarket materialów budow-

Mam szczęście, że byl ze mną przy-

obwodu. Na początku lutego zakończono

jeden z ich dowódców. Spalony sprzęt

sini. Granica z Bialorusią jest stąd na rzut

lanych Epicenter (zobaczę taki sam jutro

jaciel. Jechalem do Czernihowa zamiast

budowę przejścia podziemnego pod au-

wroga zostal już usunięty, ale na chodni-

beretem, akcent naszych pólnocno-za-

w Buczy). Prawie nie ma ludzi, wiatr wieje

zwyklych dwóch godzin ­ cztery i w do-

tostradą, lecz teraz zostalo wysadzone

kach wciąż leżą części rosyjskiego mundu-

chodnich sąsiadów jest znany wszystkim.

wśród zgliszcz. Wydaje się, że dalej w są-

datku straszną drogą, więc nieco mniej

w powietrze. Musimy ominąć asfalt polną

ru, szewrony. Czuję obrzydzenie na samą

Mówi się, że żolnierze ci nie mieli znaków

siedztwie nie ma ani jednego calego okna.

czasu na powrót. Teraz zmienil mnie za

drogą. Tego się boję, bo jest już wiele do-

myśl dotknięcia czegoś takiego.

rozpoznawczych.

Wracamy do centrum.

kierownicą. Podjeżdzamy do Lebiediówki,

niesień, że to wlaśnie w tych miejscach

Pobity przez pociski most, za którym

Do Czernihowa zbliżamy się od zacho-

Pod zniszczonym kinem przy placu

która znajduje się nad tzw. morzem kijow-

miejscowi trafiali na miny. Jednak kilka sa-

od razu Irpiń. Walki mialy tu miejsce na

du. Po przekroczeniu obwodnicy trafiamy

Czerwonym spotykamy parę: mężczy-

skim. Przed nami ukazuje się lagodne lu-

mochodów wjechalo przed nami na polną

początku marca. Wygląda na to, że znisz-

na pole bitwy: okopy po obu stronach dro-

znę i kobietę. Podobnie jak my, patrzą na

stro wodne, nad którym zachodzi slońce.

drogę i ja też skręcam, starając się nadą-

czeniu ulegly prawie wszystkie budynki

gi, leje po wybuchach, spalone i rozwalone

okaleczony budynek. Mówią, że caly czas

Wysiadamy z samochodu. Po dzisiejszych

żyć w ślad za nimi.

­ prywatne i apartamentowce. Nieco dalej

domy prywatne, wycięte wielkie drzewa,

byli w Czernihowie. Teraz bardzo czekają

okropnościach jest to pod każdym wzglę-

Znowu jesteśmy na autostradzie. Kilka

­ dom kultury i stadion zostaly calkowicie

zniszczony sprzęt. Wydaje się, że nasza

na ponowne doprowadzenie prądu, gazu

dem powiew świeżego powietrza, po-

kilometrów dalej skręt do miejsca, w któ-

zniszczone.

armia bronila tutaj miasta. W samym

i wody. Jak dotąd nic nie dziala. Mówią, że

wiew piękna, które wciąż jest obecne. Po

rym znajduje się dacza rodziców mojej

Irpiń zawsze byl moim ulubionym mia-

Czernihowie widzimy zniszczone warsz-

w sklepach, które są czynne, nie ma zbyt

przeciwnej stronie zbiornika znajduje się

żony. Nie odważą się tam jeździć, choć bar-

stem pod Kijowem. Idę do jednego z jego

taty fabryki, zniszczony wieżowiec. Ale im

wielu produktów, więc wszyscy chodzą na

domek letniskowy rodziców mojej bylej

dzo za nią tęsknią, bo znowu ­ mogą być

parków, który rok temu tak bardzo lubi-

dlej do centrum ­ tym mniej zniszczeń. Je-

bazar, jak za dawnych czasów. Znów stal

żony. Chodziliśmy tam z córką poplywać,

miny. Orkowie zostawiają granaty zwy-

lem. Jest mniej lub bardziej nienaruszony,

steśmy mile zaskoczeni: w wiadomościach

się sercem miasta.

wpatrywaliśmy się w wodę. Gdzieś tutaj

klym ludziom w pralkach, w szufladach,

ale wszystko wokól jest roztrzaskane.

podawano, że miasto zostalo zniszczone

Spacerujemy wzdluż Dytyńca, gdzie

mój ojciec spotykal wschód slońca po

nawet w pianinie pewnej dziewczyny,

W pobliżu stoi wypalony blok calkiem no-

w 70%, ale na szczęście tak nie jest.

znajdują się najstarsze cerkwie z czasów

balu maturalnym, kiedy wlaśnie powstalo

która przed wojną zdobywala nagrody na

wej kamienicy. Mój przyjaciel i ja widzieli-

Jedziemy najpierw na stadion. Znajdo-

Rusi Kijowskiej. Bez zniszczeń. Na szczę-

to kijowskie ,,morze". Wodoloty lataly tą

konkursach muzycznych. Najważniejszym

śmy już coś podobnego w Hostomelu.

wal się tam piękny neogotycki budynek

ście. Natomiast odlamki min porysowaly

drogą wodną, transportując kijowian do

zadaniem dla nas wszystkich jest teraz

Skala zniszczeń przeraża szczególnie

Biblioteki dla Mlodzieży. Zostal zbudowa-

ściany kościola św. Katarzyny, który za-

Czarnobyla, Prypeci i Czernihowa. Ale 24

przetrwanie.

w Irpiniu. Wydaje się, że nie ma ulicy, na

ny w XIX wieku przez ukraińskiego wlaści-

wsze byl pierwszym widzianym w drodze

lutego nad tą powierzchnią nasi żolnierze

Naprawdę kocham Czernihowszczy-

której nie byloby ruin. A do lutego miesz-

ciela ziemskiego i wielbiciela kozackiej hi-

z Kijowa. Ale mieszkańcy Czernihowa już

zestrzelili dwa wrogie helikoptery, które

znę, jej wyjątkową atmosferę, jej historię

kalo tu ponad sto tysięcy osób.

storii Wasyla Tarnawskiego jako pierwsze

spokojnie siedzą na lawkach obok świą-

lecialy na lotnisko w Hostomelu. I znowu

i wiele zabytków, które przetrwaly po-

Jestem w centrum. Razem z żoną prze-

muzeum starożytności. Zarówno stadion,

tyni, patrząc na most dla pieszych nad

jest cicho.

mimo bolszewików, dlatego cieszę się, że

skakiwaliśmy fontannę na tym placu,

jak biblioteka zostaly w marcu zbombar-

Desną, a wokól nich z ziemi, jeszcze nie-

Bucza, Irpiń: de profundis

ponownie mogę zobaczyć barokową świą-

z której nagle tryskaly strumienie wody.

dowane przez rosyjskie samoloty. Elewa-

śmialo, ale obficie przebijają się posadzone

15­16 kwietnia 2022 r.

tynię Narodzenia NMP w Kozelce i kościól

Wokól biegaly wtedy mokre i wesole

cja budynku wydaje się nienaruszona, ale

jesienią kwiaty. Życie powraca.

Dziś wreszcie dotarlem do Buczy

Świętej Trójcy architekta Hryhorowycza-

dzieci, ich rodzice jedli lody, grala muzy-

od tylu nie ma ścian ani dachów. W pobliżu

Odlamki uszkodzily również stare mury

i Irpinia. Wcześniej, by tu dotrzeć,

-Barskiego w Lemeszach. Orkowie tu nie

ka. Teraz panuje niezwykla, straszliwa

znajduje się ogromny lej. Uszkodzone rega-

obronne klasztoru Jeleckiego z XII wieku.

dotarli. Chyba nie mieli czasu. Wrzucili

cisza. Oprócz mnie na dużym placu jest

ly z książkami i pozostalości starych su-

wszystkie swoje sily na okrążenie Kijowa

tylko jeden staruszek, który powoli idzie

fitów można zobaczyć przez rozbite okna.

i Czernihowa. Dlatego wszystko wydaje

w moim kierunku. Podchodząc, mówi na-

Bardzo mi przykro z powodu tego budyn-

się być takie samo jak przed 24 lutego.

gle: ,,Hello". Nie spodziewając się spotkać

ku. Zawsze lubilem na niego patrzeć, gdy

Jednak nasza zwykla droga kończy się

tu obcokrajowca, odpowiadam po ukraiń-

bylem w Czernihowie.

w Kiptiach. W punkcie kontrolnym wojsko

sku ,,Dzień dobry". Zamyślony staruszek

Na środku boiska stadionowego ­ gi-

pyta nas (znowu mój przyjaciel M. jest ze

rusza dalej. Slychać tylko skrzypienie

gantyczny dól ­ spadla tu jedna z bomb

mną), dokąd jedziemy. Kiedy slyszą, że

ramy wybitego okna w jednym z uszko-

lotniczych. Kolejna trafila na trybunę, któ-

do Czernihowa, każą zawrócić ­ zniszczo-

dzonych okolicznych domów...

rej już nie ma. Jej ruiny są już rozbierane

no również drugi most na Desnie. Trzeba

Następnego dnia znów jestem w Buczy

przez koparki. Przeczytalem gdzieś, że

mocno nadlożyć drogi z powrotem do Ko-

i Irpiniu. Z Krakowa przybyla pomoc hu-

jeden z portugalskich klubów pilkarskich

manitarna, której większość otrzymaly

zelca i dalej, przez Osterz, by wyjechać na

obiecal po zwycięstwie calkowicie odbu-

organizacje wolontariackie w Kijowie i ma

starą szosę czernihowską. Jest stara pod

dować stadion.

każdym względem. Latki asfaltowe na

być przekazana dalej. My zaś, razem z rad-

Udajemy się na wschodnią stronę

nym krakowskim Lukaszem Wantuchem

niekończących się dolach, zerwane teraz

miasta. Widzimy zrujnowany firmowy

i jego towarzyszami, jedziemy do tych

przez ciężarówki powodują, że szybka jaz-

miasteczek, które w ostatnim czasie staly

da tutaj jest bardzo niebezpieczna. Rząd

się symbolem grozy. Zostalem po prostu

planowal już w tym roku remont drogi, ale

poproszony o pokazanie, co i jak.

na razie nie wiadomo kiedy to będzie moż-

W cerkwi w Buczy spotykamy du-

liwe. Doly są po prostu okropne i czasami

chownego prawoslawnego ­ ojca Andrze-

wleczemy się z prędkością 20­30 kilome-

ja. Opowiada, jak ciala torturowanych

trów na godzinę.

i zabitych leżaly tygodniami na ulicach

W Smolynie znowu nie wpuszczono

miasta; ludzie na wlasne ryzyko brali wóz-

nas bezpośrednio do Czernihowa, chociaż

ki w zbombardowanym supermarkecie

przekroczyliśmy już Desnę pod Ostrzem.

Epicenter i zabierali je na teren cerkiewny,

Dalej kolejny, mniejszy, ale też zniszczony

grzebiąc zwloki w dwóch dużych dolach.

most. Musimy zrobić jeszcze większy hak

W tej chwili trwa ekshumacja. Pod-

w kierunku Slawutycza, ku pólnocy. Szlak

chodzimy blisko dolu i widzimy w oddali

biegnie przez las i nie mogę nazwać go

biale worki. Część na ziemi, część na cię-

drogą. W latach 60. zapewne wojsko ukla-

żarówce. Samych cial nie widzimy, ale już

dalo tu plyty betonowe, niedbale je dopa-

bardzo wyraźnie czujemy, że to one ­ ten

sowując; na manewry jeździly tędy czolgi.

slodki odór trupi nie pomyli się z żadnym

Jazda samochodem osobowym po tych

innym. Ojciec stoi obok nas z odkrytą

dolach, z których wystają zbrojenia, to

glową w strugach deszczu i opowiada te

pewna śmierć. Poruszamy się jeszcze wol-

straszne historie. W jego oczach widzę

niej. Przed nami i za nami liczne ciężarówki