23

nr 11 (399) | 17­30.06.2022

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

rozstrzelano ostatnich tysiąc

powstrzymywać gestapo od

przewinęlo się okolo 40-50

Byla to pierwsza partia Żydów

grupie udalo się nocą uciec

tys. Żydów. Świadczy o tym

z transportu. W czasie tej

Żydów z Kolomyi. Od 1 lute-

ich bestialstwa i odwlec śmierć

z Kolomyi, która zginęla w tej

niektórych rodaków. Horowitz

pamiątkowy znak przy szosie

,,fabryce śmierci".

ucieczki zastrzelono 15 Żydów.

go 1943 roku Kolomyja zostala

ogloszona ,,Judenfrei" ­ ,,mia-

odczuwając prawdopodobnie

kolo miejscowości Szeparow-

Wedlug przybliżonych sza-

Część Żydów-fachowców prze-

swoją bezsilność w sytuacji,

ce. Ustawiono go w 1993 roku

cunków, w czerwcu 1942 roku

siedlono z Kolomyi do Stanisla-

stem wolnym od Żydów".

Na 1 marca 1943 roku ­ we-

która miala miejsce w getcie,

na koszt Izraelskiego Towa-

w kolomyjskim getcie przeby-

wowa i getto nr 2 w listopadzie

popelnil samobójstwo, strzela-

rzystwa Uchodźców z Kolomyi

dlug sprawozdań niemieckich

walo do 11 tys. Żydów z miasta

zlikwidowano. Ocalalych jego

­ w okręgu pozostalo przy ży-

jąc sobie w skroń.

z okazji 50 rocznicy Szeparow-

i okolo 5 tys. z okolic. W okre-

mieszkańców przeniesiono do

ciu 15 Żydów, w Kolomyi ­ 7.

Zdarzaly się jednak przypad-

skiej tragedii. Jak podkreśla

getta nr 1 ­ przeważnie do sy-

ślonym czasie zebrano 5300

polski politolog Kazimierz Wój-

ki, gdy Żydom udawalo się prze-

osób i jeszcze 600 osób z oto-

nagogi lub szpitala.

Oprócz kilku lekarzy, którzy

żyć w tych skrajnie trudnych

cicki, ,,wina za Holokaust ciąży

czonego getta, ale z nich jedy-

W getcie nr 1 w polowie

skończyli życie samobójstwem,

warunkach. Pośród ocalalych

nad niemiecką Trzecią Rzeszą,

grudnia 1942 roku pozostawalo

rozstrzelano ich na cmentarzu

nie 1000 wybrano jako silę ro-

w marcu 1943 roku.

byl na przyklad 57-letni mlynarz

jak i odpowiedzialność za pa-

boczą. Resztę spędzono po 100

okolo 1,5-2 tys. osób. Na prze-

Przewodniczący Judenra-

Lejzor Kersten. Zostal ranny pod-

mięć o tej tragedii jeszcze dlugo

osób do wagonów, które zabito

lomie 1942-1943 roku egzeku-

leżeć będzie na Niemcach. Ale

czas egzekucji i nocą udalo mu się

gwoździami,  zaplombowano

cje mialy miejsce na cmenta-

tu Mordechaj Horowitz zro-

wspólodpowiedzialność ciąży

bil wszystko możliwe w tych

wydostać spod zwalów trupów,

i odeslano do Belżca. Zgodnie

rzu żydowskim w Kolomyi. 20

też nad innymi".

wrócić do getta i wykraść swoją

stycznia 1943 roku wynisz-

warunkach, aby nadać pomoc

z relacją niemieckich orga-

mieszkańcom getta. Udalo mu

rodzinę. Do końca okupacji prze-

Kolomyja utracila na zawsze

nów ,,przesiedlono 4769 Żydów,

czono ostatnich mieszkań-

ców getta, których spędzono

się organizować jadlodajnię

chowywali się u Ukraińca Olek-

swój żydowski świat. Nigdy

zaś 300 chorych, oslabionych

sy Onufrejczuka w wiosce My-

więcej ludzkość nie powinna

dla osób potrzebujących i sie-

i nieprzydatnych do trans-

do gmachów przy ul. Walowej.

dopuścić do czegoś podobne-

rot. Za walutę, zloto, koniaki,

szyn pod Kolomyją.

portowania" rozstrzelano na

Nocą z 31 stycznia na 1 lutego

go, ale aby tak się stalo, należy

herbatę angielską, francuskie

Uważa się, że przez Ko-

miejscu. Okolo 200 osób zmar-

przeprowadzono ostateczną li-

wiedzieć i pamiętać.

kwidację getta, podczas której

wina i czekoladę udalo mu się

lomyję w latach Holokaustu

lo w wagonach, a niewielkiej

,,Lwowski Tesla", który nie podbil świata

,,Lwowskim Teslą" nazywają

Liczne doświadczenia wyka-

inżyniera Franciszka

zaly jednak, że tajemniczą ma-

Dionizego de Velehrad

terię w ksztalcie zielonkawych

Rychnowskiego (1850­1929),

kulek Rychnowski naprawdę

czlowieka, który byl pewien,

umial wyprodukować na swo-

że odkryl jedną z tajemnic

ich urządzeniach. Ale konstruk-

wszechświata, opracowal

cja tych maszyn byla znana

teorię życia wiecznego i metodę

tylko jemu. Są pogloski, że jed-

przedlużenia mlodości.

na amerykańska firma propo-

On też próbowal podważyć

nowala mu 4,5 mln dolarów, ale

FRANCISZEK RYCHNOWSKI

teorię grawitacji samego

wynalazca odmówil. Dlaczego?

Izaaka Newtona. To wszystko

wynalazcy", czy też ,,Franci-

Pozostaje to sekretem. Czy tylko

wytworzylo mu reputację

szek Rychnowski ­ lwowianin",

z powodów patriotycznych?

dziwaka, pomylonego, otoczylo

który ,,zmaterializowal elek-

Uczony sformulowal 20 punk-

jego imię skandalicznymi

tryczność". Opinię o nim za ży-

tów  zastosowania  ,,eteroidu"

LABORATORIUM RYCHNOWSKIEGO

wydarzeniami, a także stale

cia, w chwili śmierci i obecnie

w medycynie dla leczenia róż-

przysparzalo mu nowych

są często sprzeczne ze sobą.

zawodową dzięki projektowaniu

w Towarzystwie Politechnicz-

nych chorób. Skonstruowal ma-

wrogów. Pod koniec swego

O tym pisala jeszcze w 1929

i wykonaniu oświetlenia nowe-

nym i nie tylko, gdzie wyglaszal

szynę i przeprowadzil ekspery-

dlugiego życia byl bardziej

roku ,,Gazeta Poranna": ,,Rych-

go gmachu Sejmu Galicyjskiego.

menty w Szpitalu Powszechnym

daleko idące idee i teorie, które

podobny do ,,mnicha z góry

nowski cieszyl się w pewnych

Z sukcesem wykonywal liczne

we Lwowie. W 1922 roku otrzy-

podważaly jego autorytet i nawet

Atos" i pacjenta zakladu

kolach niezwyklą popularno-

zamówienia z zakresu elektro-

mal nawet koncesję rządową od

byly powodem skandali nauko-

kulparkowskiego jednocześnie.

ścią i uznaniem. Inne natomiast

techniki oraz wentylacji i cie-

Ministerstwa Zdrowia Publicz-

wych i przysporzyly mu nowych

Dziwnie wyglądal w tlumie

kola występowaly wobec niego

plownictwa. Zarobil duże pie-

wrogów. Z czasem uksztaltowala

nego do prowadzenia legalnego

ludzi na lwowskiej ulicy.

bardzo krytycznie".

niądze, kupil kamienicę przy ul.

się o nim opinia dziwaka, a na-

punktu leczniczego dla naświe-

Kimże byl ów ,,lwowski Tesla",

Chorążczyzna 15. We Lwowie

tlenia pacjentów ,,eteroidami".

wet alchemika...

czlowiek pelen sekretów i tajem-

osiągnąl ,,renomeé i zaufanie

Wśród różnych efektów naświe-

Byla jednak najważniejsza

JURIJ SMIRNOW

W

nic, niesamowitych wynalaz-

publicznych odbiorców". Otrzy-

ideé fixe, której Rychnowski

tlania Rychnowski wymienil

nekrologach na jego

ków i idei? Najlepiej o tym opo-

mal też 10 austriackich, 10 wę-

poświęcil kilka ostatnich dzie-

,,aktywizację powietrza atmos-

śmierć czasopisma ga-

wiada życiorys spisany przez

gierskich i 1 niemiecki paten-

sięcioleci swego życia. Chodzi-

ferycznego", ,,otrzymanie potęgi

licyjskie pisaly o nim

niego wlasnoręcznie w 1929

tów. Król rumuński Karol I zlecil

życiowej i odporności organizmu

lo o tajemniczy i niezbadany do

jako o postaci oryginalnej, po-

roku niedlugo przed śmiercią.

Rychnowskiemu  wykonanie

przez osoby starszego wieku",

dziś ,,eteroid". Sposób pozyska-

pularnej w pewnych kolach,

Urodzil się na Morawach w pol-

ogrzewania i oświetlenia elek-

nia ,,eteroidu" wynalazca przez

,,wyleczenie z gruźlicy", a nawet

zaslużonym inżynierze i wy-

skiej rodzinie szlacheckiej. Byl

trycznego w zamku królewskim

cale życie utrzymywal w ścislej

skuteczne leczenie nowotworów.

nalazcy. ,,Slowo Polskie" na-

absolwentem Politechniki Wie-

Peleş w Sinaia. Król odznaczyl go

tajemnicy, nigdy go nie opaten-

Leczenie metodą Rychnowskie-

zwalo go ,,nestorem lwowskich

deńskiej, otrzymal wyksztalce-

zlotym medalem zaslugi Servi-

go nie bylo mitem. U niego leczyl

towal. Rychnowskiemu udalo

inżynierów, który życie swoje

nie w dziedzinie elektrotechniki,

ciu Credinciosu.

się m.in. Henryk Sienkiewicz

się zbudować urządzenia i wy-

poświęcil wynalazkom, z któ-

kalorymetrii, mechaniki. Pasjo-

We  Lwowie  Rychnowski

konać szereg doświadczeń, ,,któ-

i namiestnik Galicji ks. Eusta-

rych ostatni fluid zaintereso-

nowala go również fototechnika.

wstąpil do renomowanego To-

chy Sanguszko. W latach 20. XX

re wykazaly, że ma się do czy-

wal świat lekarski".

W 1876 roku przyjechal po raz

warzystwa Politechnicznego, ale

nienia z dziwaczną, nadzwyczaj

wieku powstalo Towarzystwo dla

Inne czasopismo charak-

pierwszy do Lwowa ,,z poczu-

odmówil objęcia posady profe-

subtelną materią, którą można

Badania i Eksploatacji Wynalaz-

teryzowalo go jako czlowie-

ciem i odwagą pioniera prze-

sora na Politechnice Lwowskiej.

do naczyń uzbierać i przecho-

ków inż. Rychnowskiego. Zalo-

ka cichego, pracowitego, któ-

myslu i wiedzy". Zalożyl firmę

W calości zaglębil się w konstru-

życielami byly znane we Lwowie

wywać". Materia ta byla natury

ry dni i noce spędzal w swej

do robót mechanicznych i elek-

owanie nowych maszyn i eks-

i Polsce osoby: Stanislaw baron

metalicznej, zielonkawego kolo-

pracowni, zajęty rozmaitymi

trotechnicznych. Ogromne wra-

perymenty z elektrycznością.

ru, podobna do ,,żywego srebra".

Heydel, inż. Edmund Libański,

eksperymentami, które jednak

żenie zrobila na nim światowa

Również wynajduje sposób uzy-

Doszedl do hipotezy, że ,,eteroid"

inż. Eugeniusz Porębski, czy też dr

nie doczekaly się praktyczne-

wystawa w Paryżu. Od tego cza-

skania kolorowych fotografii

jest podstawową formą mate-

Jan Rozwadowski, dyrektor ban-

go zastosowania. Ten czlowiek

su zajmowal się wylącznie elek-

w barwach naturalnych. Byla to

ku, czy Wladyslaw Serwatow-

rii i energii, jest ,,podstawą nie

przez cale życie trzymal w ści-

trotechniką. Jeszcze w drodze

technika nieznana w Europie.

tylko elektryczności, lecz tak-

ski, wlaściciel dóbr. Rychnowski

slej tajemnicy swoje najważ-

z Paryża do Lwowa sporządzil

Zrobil kilkaset fotografii Lwowa

bardzo szybko rozczarowal się

że światla dziennego, że jest też

niejsze wynalazki. Nic dziw-

szkice i rysunki do zbudowa-

z przelomu stuleci. Część fotogra-

zasadniczą podstawą chemi-

w dzialaniu tego Towarzystwa,

nego, że ,,Gazeta Lwowska" już

nia dużej dynamo-elektrycznej

fii do teraz znajduje się w zbio-

zmu... Cala żywa dynamika, tak

które myślalo tylko o zyskach,

w dzień jego pogrzebu pytala:

maszyny i oddal je w Krakowie

rach Muzeum Historycznego.

ziemska, jak też wszechświa-

a nie o badaniach naukowych.

,,czy spadkobiorcy śp. Rych-

do fabryki Petersteina. Na wy-

Niestety w 1918 roku podczas

Uczony przegral też proces sądo-

towa uzasadnia się w istnieniu

nowskiego znają tajniki jego

stawie w Paryżu przedstawil

walk o Lwów żolnierze ukraiń-

i czynności tej cudownej mate-

wy tej ,,spólki naukowej" i wyco-

wynalazków?". Niedlugo potem

też swoje wynalazki, za któ-

scy rzucili do jego laboratorium

rii...". Tak fantastyczny opis nie

fal się z dalszej wspólpracy.

okazalo się, że nie znają i pro-

re otrzymal nagrodę ­ wielki

kilka granatów ręcznych i znisz-

Zmarl we Lwowie 4 lipca

mógl przychylić do niego uczo-

wadzone, a nawet opisane przez

srebrny medal wystawy i zlo-

czyli sprzęty do fotografowania.

1929 roku. Liczne tajemnice

nych z Krakowskiej Akademii

niego eksperymenty nikt nie

ty medal francuskiej Akademie

Wszystkie  te  osiągnięcia

i sekrety swoich wynalazków

Umiejętności i Akademii Nauk

może powtórzyć po dzień dzi-

Nationale, a także nagrodę od

byly niepodważalne, a nagrody

w Petersburgu, Rzymie, Sztok-

zabral ze sobą do grobu. Czym

siejszy. W tytulach innych ar-

austriackiego c.k. Ministerstwa

jak najbardziej zaslużone. Ina-

byl tajemniczy ,,eteroid" nikt na

holmie, Filadelfii, do których

tykulów o nim czytamy: ,,Sen-

Przemyslu i Handlu. We Lwo-

czej wyglądala sprawa z liczny-

wyslal zawiadomienie o swoim

pewno nie może powiedzieć po

sacyjna tajemnica lwowskiego

wie osiągnąl wysoką pozycję

mi odczytami Rychnowskiego

odkryciu.

dzień dzisiejszy.