17

nr 12 (400) | 30.06.­28.07.2022

Rozmowy Kuriera

www.kuriergalicyjski.com

zniszczonych obiektów sakralnych

wzorów kolegiów jezuickich przez

,,Ogród pieśni nabożnych" znajdujemy

ma charakter zabytkowy i unikato-

metropolitę Piotra Mohylę ­ refor-

ciekawe metafory, alegorie. Widać,

wy. Zarówno jeśli chodzi o same bu-

matora organizacji Cerkwi w I Rze-

że umiejętnie i z talentem poslugiwal

dowle jak i ich wyposażenie. Znisz-

czypospolitej. W uczelni tej ksztal-

się środkami stylistycznymi, nie byl

czenie ich to wielka, niepowetowana

cila się przede wszystkim polityczna

twórcą ludowym, choć czerpal obficie

strata dla kultury nie tylko Ukrainy.

i duchowna elita ukraińska, choć nie

z folkloru ukraińskiego. To zbliża go ­

Wspomnę tu choćby męski mona-

brakowalo studentów z innych kra-

jak sądzę ­ do późniejszej ,,ukraińskiej

styr, znany też pod nazwą Lawra Za-

jów, między innymi Wolochów, Mol-

szkoly romantycznej" w literaturze

śnięcia Bogurodzicy, ważne centrum

dawian, Rosjan.

polskiej, której najwybitniejszym

prawoslawia na Ukrainie. Należy on

przedstawicielem jest wlaśnie Juliusz

Warto podkreślić,

do Ukraińskiej Cerkwi Prawoslaw-

Slowacki. Tom ,,Ogród pieśni naboż-

że językami

nej Patriarchatu Moskiewskiego.

nych" ten, który powstawal przez

Budynki ośrodka zostaly zniszczone.

trzydzieści lat, jakże różnorodny, za-

wykladowymi

Oprócz ofiar śmiertelnych, rannych

wiera liryki, ody, pieśni historyczne,

w Akademii byly:

zostalo trzech duchownych. Doklad-

utwory patriotyczne i okolicznościo-

lacina, ruski i polski,

na liczba poszkodowanych cywilów,

we. Warto podkreślić, że w dużej mie-

a więc Skoworoda znal

którzy schronili się w pieczarach

rze jest to twórczość religijna, przepo-

CERKIEW

z pewnością też język

tego monastyru nie jest dotychczas

jona duchem Biblii. Napisal też slynny

polski. Studiowal tam

O jakie wystąpienie chodzi

przemija, ale u kresu wszystkiego

znana. Nawet najbardziej racjonalnie

cykl bajek prozą, pod tytulem ,,Bajki

i gdzie zostalo ono wygloszone?

pozostaje milość. Wszystko przemi-

myślący czlowiek, musi przyznać że

charkowskie", a także cykl przypo-

z przerwami w latach

Chodzi o spotkanie Jana Pawla II

ja, ale nie Bóg i milość". Tylko czlo-

jest w atakach na te wszystkie obiek-

wieści ,,Wdzięczny herod".

1734­1753 lacinę, grekę,

w Kijowie w dniu 23 czerwca 2001

wiek do glębi przeniknięty duchem

ty jakaś mroczna, bardzo ciemna sila.

hebrajski, niemiecki,

Jakie byly jego dokonania na-

w Palacu Maryńskim z ponad stu in-

chrześcijańskim mógl mieć taką in-

teologię, poetykę,

W tej trudnej sytuacji dla kultu-

ukowe i filozoficzne?

telektualistami i przedstawicielami

tuicję. W jego slowach slychać echo

matematykę, nauki

Pisal traktaty filozoficzne Dialog czyli

ry ukraińskiej Polska udzielila

ukraińskich elit rządzących. Zapro-

Pierwszego Listu św. Jana: ,,Bóg jest

przyrodnicze i historię ­

rozmowa o starożytnym świecie, Roz-

pomocy w sferze zabezpieczenia

szenie w tamtym czasie Jana Pawla II

milością: kto trwa w milości, trwa

a więc szeroki wachlarz

mowa pięciu podróżników o prawdzi-

dziedzictwa kulturowego.

bylo ze strony Ukrainy aktem odwa-

w Bogu, a Bóg trwa w nim" (4, 16)".

wym szczęściu w życiu, Narcyz, czyli

gi, znakiem, że kraj ten pragnie po-

W innym miejscu swego wystąpie-

Tak, ta szybka i konkretna pomoc

zagadnień ­ choć

rozmowa na temat: poznaj samego

wrócić do korzeni chrześcijańskich

nia Ojciec Święty Jan Pawel II mówil

byla bardzo ważna, szereg ukraiń-

uczelni nie ukończyl.

siebie. Tlumaczyl też z laciny dziela

po latach ateistycznego komunizmu,

odnosząc się do Konstytucji Ukra-

skich muzeów i innych obiektów

Swą wiedzę o świecie

a także być niezależnym wobec Rosji.

iny: ,,Jako pasterz Kościola katolic-

kultury zostalo na czas wojny dopo-

filozofów starożytnych, m.in. Cyce-

poglębil także podczas

Pielgrzymka ta niezwykle ważna ze

kiego pragnę ze szczerym uznaniem

sażonych przez polskie muzea i inne

rona dialog O starości, traktat Plu-

wędrówek po Europie.

względów religijnych po raz pierw-

podkreślić, że preambula Konstytu-

instytucje o charakterze narodo-

tarcha O spokoju serca. W antologii

szy zwracala oczy calego świata ­ po-

cji Ukrainy przypomina obywate-

wym w niezbędny sprzęt, jak choć-

,,Od Ilariona do Skorowody. Antologia

przez codzienne relacje setek mediów

lom o ich ,,odpowiedzialności przed

by skrzynie do przechowywania

W  latach  1745­1750  przeby-

poezji ukraińskiej XI­XVIII w." Wlo-

na calym globie ­ na Ukrainę, jako

Bogiem". Ten sam punkt widzenia

eksponatów, gaśnice, koce i inne,

wal na Węgrzech, później przez

dzimierz Mokry pisal o nim między

nowopowstale państwo, pragną-

przyjmowal z pewnością wasz rodak

różnorodne materialy. Glównie do

trzy lata wędrowal po polu-

innymi: ,,Byl też Skoworoda twórcą

ce żyć w pokoju i wolności. A zatem

Hryhorij Skoworoda, gdy wzywal

Kijowa jak i do Lwowa trafilo kilka-

dniowych  Niemczech,  byl  też

oryginalnego systemu filozoficzne-

umacniala mlodą państwowość w jej

swoich wspólczesnych, aby za pod-

dziesiąt transportów z pomocą w tym

w Austrii, w Wiedniu, przypuszczal-

go, którego podstawę tworzy teoria

istnieniu. Byla to oczywiście piel-

stawowe zadanie uważali zawsze

zakresie, a w Warszawie w Minister-

nieodwiedzilteżKrakówiBratyslawę.

o wspólistnieniu trzech światów:

grzymka pokoju, nadziei i milości.

,,zrozumienie czlowieka", poszukując

stwie Kultury i Dziedzictwa Naro-

Przede wszystkim zaś znal Ukrainę,

mikro- i makrokosmosów oraz świa-

W swym dalekowzrocznym jeśli cho-

dróg zdolnych wyprowadzić go raz

dowego zostal powolany specjalny

bo wędrowal po niej wiele lat pieszo

ta symbolicznego, zawartego w Biblii.

dzi o wskazania przeslaniu Jan Pawel

na zawsze ze ślepych zaulków nie-

zespól koordynujący tę pomoc. Nasi

­ a w ten sposób jak wiadomo najle-

W centrum systemu filozoficznego

II zwracal uwagę na moralne, ducho-

przejednania i nienawiści". Myślę, że

muzealnicy i konserwatorzy zabyt-

piej i najdokladniej poznaje się kraj

Skoworody znajdują się dwa symbole:

we i kulturowe korzenie tego kraju.

w ten sposób Ojciec Święty Jan Pawel

ków podzielili się swymi doświad-

i ludzi ­ zatrzymując się na jakiś czas

ziarno i kolo, ewokujące przekonanie

,,Wartości Ewangelii ­ powiedzial do

II ­ sam przecież genialny myśliciel

czeniami w sferze zabezpieczenia

w wielu miejscowościach u swoich

o wieczności materii i ustawicznie

zebranych w Palacu Maryńskim ­

i filozof, wybitny mistrz slowa, po-

zbiorów z ukraińskimi kolegami,

licznych przyjaciól.

zmieniającej się przyrody, która żyje

stanowiące część waszej tożsamości

eta i dramaturg ­ wyrazil dobitnie

wyznaczono schrony do przemiesz-

Byl postacią barwną, wolnomyśli-

i rozwija się tworząc zamknięty krąg.

narodowej, pomogą wam zbudować

i pięknie uznanie dla niezwyklego

czania obiektów, zintensyfikowano

cielem. Wprawdzie jakiś czas wykla-

A oto kilka myśli Skoworody: ,,Jeśli

spoleczeństwo otwarte i solidarne,

wkladu Skoworody w rozwój kultury

ochronę przeciwpożarową. Zresztą

dal poetykę w Perejaslawiu, a później

czlowiek ma radosną duszę, spokojne

w którym każdy może wnosić wlasny

chrześcijańskiej i ukraińskiej.

trzeba przypomnieć, że od lat istnie-

filozofię moralną w Charkowie, ale za

myśli i zgodne serce, wtedy wszystko

wklad we wspólne dobro, znajdując

je owocna wspólpraca między kon-

swe poglądy zostal zwolniony. Dziś

jest jasne, szczęśliwe, blogoslawione".

Wymieniając

zniszczenia

w nim zarazem niezbędną pomoc, aby

serwatorami polskimi i ukraiński-

Uniwersytet Pedagogiczny w Char-

To wlaśnie jest filozofia. ,,Za późno

w sferze kultury na Ukrainie

jak najlepiej rozwijać wlasne talen-

mi, między instytucjami obu krajów,

kowie, jedna z najlepszych uczelni na

będzie żyć jutro, żyj dziś".

wspomnial Pan o wielu zburzo-

ty. W Kijowie zaś przypomnial wla-

między muzealnikami oraz intelek-

Ukrainie, nosi wlaśnie jego imię.

Trzeba też

nych świątyniach...

śnie postać i twórczość Skoworody

tualistami. Sam tego przez wiele lat

przypomnieć, że

Dlaczego Skoworoda ma ta-

jako jednego z najwybitniejszych

To  wyjątkowe  barbarzyństwo.

doświadczalem i doświadczam. Hi-

kie duże znaczenie dla kultury

twórców kultury ukraińskiej. I to aż

Niszczone są przez wojska Putina

storyczna byla wizyta wicepremiera

w czasie swej pamiętnej

ukraińskiej?  Przypomnijmy

dwukrotnie w krótkim wystąpie-

systematycznie cerkwie zarów-

rządu RP i zarazem ministra Kultury

pielgrzymki na Ukrainę

może pokrótce najpierw jego

niu. Mówil: ,,Tak, drodzy Ukraińcy, to

no patriarchatu moskiewskiego, jak

I Dziedzictwa Narodowego RP Piotra

w czerwcu 2001 roku

dokonania artystyczne.

chrześcijaństwo inspirowalo najwy-

i ukraińskiego, kościoly katolickie

Glińskiego w Kijowie i podpisanie

Jan Pawel II wspominal

bitniejszych twórców waszej kultury

i protestanckie, synagogi i meczety.

To byl bardzo znakomity poeta, a także

w dniu 22 kwietnia z ministrem Kul-

postać Skoworody

i sztuki i to ono obficie zrosilo ko-

Jest to zatem zaciekla wojna nie tyl-

glęboki myśliciel chrześcijański. Ma

tury Ukrainy Oleksandrem Tkaczen-

w jednym ze swych

rzenie moralne, duchowe i spoleczne

ko z narodem ukraińskim, ale z wie-

też zaslugi dla kultury ukraińskiej

ką umowy w sprawie pomocy przez

waszego kraju. Pragnę przypomnieć

loma kościolami i obrządkami reli-

jako tlumacz. Ostatnio powstala cie-

Polskę w ochronie dziedzictwa kul-

najważniejszych

tu slowa waszego rodaka, filozofa

gijnymi dzialającymi na terenie tego

turowego. Uważam, że wsparcie w tej

kawa rozprawa naukowa napisana na

wystąpień.

Hryhorija Skoworody: ,,Wszystko

państwa i w calym świecie. Wiele ze

sferze Polski bylo równie istotne jak

Papieskim Wydziale Teologicznym we

pomoc wojskowa i humanitarna.

Wroclawiu przez o. Michala Tadeusza

Ogromnie istotna jest praca nad di-

Handzela OSPPE na temat: ,,Hryhorija

gitalizacją zabytków piśmiennictwa

Sawycza Skoworody (1722­1794) teo-

i innych na Ukrainie, którą Polska od

ria poznania samego siebie". Po wy-

lat wspiera, a teraz zapewne trzeba ją

rzuceniu ze wspomnianych uczelni

zintensyfikować. Nie da się wszyst-

Skoworoda wybral trudny los wędru-

kiego zabezpieczyć, nie wszystko

jącego filozofa i moralisty, nauczycie-

można przewidzieć w czasach wojny,

la ludu. W zwyklym stroju wędrowal

co się stanie, gdzie spadną pociski

po wsiach i miasteczkach jak dziad,

i bomby, wybuchną pożary. A więc

prosty kobziarz-bandurzysta. Bywal

digitalizacja archiwów i zbiorów,

na jarmarkach, odwiedzal przycer-

poza ich ukryciem, nie zawsze moż-

kiewne place, gdzie nauczal i śpiewal.

liwym, jest przedsięwzięciem nie-

Nosil przy sobie zawsze hebrajską

zwykle ważnym i pilnym. Oczywi-

Biblię i flet. Mial przy sobie zeszyt

ście tematów dotyczących wsparcia

z zapisanymi myślami i wierszami.

i różnorodnych dzialań w dziedzinie

Do swych utworów ukladal melodie,

budowania i poszerzenia wspólpracy

często inspirując się i czerpiąc z bo-

w sferze kultury między obu kraja-

gatej ludowej kultury muzycznej Rusi,

mi jest bardzo wiele. Ale może pozo-

ze slynnych dum, o jakich też pięknie

stawmy te zagadnienia na przyszlą

pisal później Juliusz Slowacki. Wę-

naszą rozmowę.

drując i nauczając zarazem tworzyl.

Jego wiersze krążyly w odpisach, nie

W takim razie bardzo dziękuję.

byly za życia drukowane. W tomie

Ja również.

wierszy, wydanym po jego śmierci

ZNISZCZONY TEATR W MARIUPOLU