23

nr 12 (400) | 30.06.­28.07.2022

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

wyposażonego kościola i kole-

Na pierwszym piętrze byly

i przypominaly ,,raczej dom

gium. 17 marca 1783 roku oglo-

prywatne mieszkania profeso-

zajezdny niż szkolę, na którego

szono dekret cesarza Józefa II,

rów oraz 20 sal wykladowych,

dziedzińcu odbywaly się eg-

kasujący zupelnie zakon ojców

gabinet historii naturalnej,

zekucje wojskowe i ciągnię-

trynitarzy w Austrii. W tym

kancelaria uniwersytetu i sala

nia loterii liczbowej". Dlatego

czasie w klasztorze lwowskim

posiedzeń senatu. Na drugim

w latach 1825-1828 gmachy

znajdowalo się 37 zakonni-

wreszcie piętrze gimnazjum

klasztorne i kościól zostaly od-

ków. Za czas swej dzialalności

sale wykladowe prawnicze, la-

restaurowane i przerobione.

ojcowie zorganizowali 18 re-

boratorium fizyczne itd.".

Do roku 1848 korzystal z nich

dempcji i wykupili z niewo-

W kościele urządzono bi-

tzw. Uniwersytet Franciszkań-

li muzulmańskiej ponad 400

bliotekę uniwersytecką. Byl to

ski, powolany dekretem cesa-

chrześcijan. Dla wykonania

calkiem pokaźny i cenny zbiór

rza Franciszka I 7 sierpnia 1817

dekretów cesarskich do Lwo-

manuskryptów, książek, map

roku. 2 listopada 1848 roku ar-

wa przybyl komisarz Ksawery

­ pozostalość po dawnej biblio-

tyleria austriacka pod dowódz-

Krugluger i objąl w charakterze

tece akademii Jezuickiej, po-

twem generala Hammersteina

kustosza zarząd potrynitar-

mnożony o zbiory zniesionych

zbombardowala miasto. ,,Od ra-

skich klasztorów. Przy kon-

klasztorów. W 1848 roku liczba

kiet ognistych" stanęly w plo-

fiskacie  mienia  kościolów

jego stanowila 51.082 tomy.

mieniach m.in. gmachy uni-

i klasztorów mial być spisany

21 października 1784 roku

wersyteckie, razem z biblioteką

inwentarz, ale wspólczesnym

cesarz Józef II podpisal Dyplom

i cennymi zbiorami.

naukowcom nie udalo się go

fundacyjny nowego uniwer-

Budynek klasztoru potryni-

odszukać.

sytetu. Uroczysty akt inau-

tarskiego byl zupelnie znisz-

Gmach klasztorny odwie-

guracji nowego uniwersytetu

czony, tym bardziej, gdy ,,nad-

dzil w tymże 1783 roku osobi-

,,odbyl się w sali bibliotecznej,

werężone mury" upadly 20

ście cesarz Józef II i przeznaczyl

przerobionej naprędce z nawy

listopada 1848 roku. Ruiny od-

go na Uniwersytet lwowski. Na

kościola trynitarzy, a obecnie

dano spoleczności ukraińskiej

rozkaz cesarski pospiesznie

przyozdobionej adamaszkowy-

pod budowę cerkwi i tzw. Na-

przerobiono gmach na potrze-

mi kotarami, portretem Józefa

rodnego Domu. Projekt cerkwi

by uczelni wyższej. Profesoro-

II i malowidlami, przedstawia-

pw. Przemienienia Pańskiego

wie nie byli zachwyceni sta-

jącymi odznaki uniwersytec-

opracowal architekt Sylwe-

nem technicznym budynków.

kie nadane dyplomem funda-

ster Hawryszkewycz, któremu

Historyk lwowski Franciszek

cyjnym". Z tego opisu dobrze

udalo się zachować i wykorzy-

CERKIEW PRZEMIENIENIA PAŃSKIEGO

Jaworski pisal m.in.: ,,Budynek

widać, że zniklo cale bogate

stać ,,najcenniejsze ocalale ele-

nieksztaltny, ponury nieco, od

wyposażenie kościelne, praw-

glównego kościola św. Marci-

w Muzeum J. J. Pinsla we Lwo-

menty zniszczonego kościola

ulicy Krakowskiej w gląb cof-

dopodobnie sprzedane przez

na we Lwowie. Udowodniono,

wie, ale dwie figury ­ św. Piotra

Trójcy Przenajświętszej". Bu-

nięty [...] wówczas nie przypo-

Fundusz religijny do innych

że cztery duże figury świętych

i św. Pawla ­ w latach powojen-

dowa trwala od 1875 do 1898

minal wcale siedziby muz. Cele

świątyń, często na dalekiej

(św. Piotr, św. Pawel, św. Barba-

nych zniknęly i dopiero w 2005

roku. Po starym trynitarskim

klasztorne, zlączone po kilka

prowincji. Brak dokumentów

ra i nieokreślona święta) i dwie

roku ,,pojawily się w handlu

kościele najlepiej zachowala

razem, stanowily sale wykla-

i inwentarzy nie pozwala usta-

nieco mniejsze (św. Joachim

antykwarskim w rosyjskim

się elewacja glówna z dwiema

dowe. W parterze wilgotnym

lić losów cennych rzeźb i ol-

i św. Jan Nepomucen) pochodzą

Petersburgu".

wieżami-dzwonnicami i wej-

i ciemnym mieścily się miesz-

tarzy. Dlatego tak intrygującą

wlaśnie z kościola trynitarzy

W latach 20. XIX wie-

ściem dekorowanym dwiema

kania slużby, laboratoria me-

okazala się nowa interpreta-

i są dzielem Jana Jerzego Pinsla

ku zabudowania potrynitar-

parami kolumn. Obecnie w tej

dyczne i chemiczne, sala sek-

cja pochodzenia zespolu póź-

i Jana Jerzego Gertnera. Obecnie

skie znajdowaly się w sta-

świątyni funkcjonuje cerkiew

cyjna i teatrum anatomiczne.

nobarokowych rzeźb oltarza

cztery z tych figur znajdują się

nie ,,zupelnego zaniedbania"

greckokatolicka.

Nasza przedwojenna Ojczyzna

zachcianek, czy mrzonek, ale twardą ko-

niecznością życiową w rozbudowie naszych

Rozkochani w odzyskanej Polsce

spraw morskich, naszego bezpośredniego

obrotu zamorskiego, naszej zdolności eks-

portowo-importowej w konkurencji z por-

Gdy chlopiec zakocha

tami niemieckimi ­ są wyrazem znaczenia,

się w dziewczynie, widzi

jakie odgrywa morze w naszym życiu go-

w niej same zalety i jest nią

spodarczym, znaczenia, które staje się coraz

zachwycony. Podobne wrażenie

bardziej dominujące". I dalej czytamy, że ,,Li-

można odnieść czytając

nia ta zwana jest także magistralą węglową,

artykuly przedwojennych

albowiem glównym towarem, na niej prze-

polskich publicystów. Oni

wożonym, będzie wlaśnie węgiel, w który

wyraźnie byli zakochani

zaopatrujemy obecnie kraje skandynawskie".

w odzyskanej, niepodleglej

W prasie z tamtych czasów wiele slów

Inne osiągnięcie opisuje artykul w ,,Mo-

Polsce i za wszelką cenę chcieli,

poświęcono też innym osiągnięciom gospo-

rzu" (nr 10/1934) pt. ,,Zwycięstwo polskich

by byla znana, podziwiana

skrzydel nad Atlantykiem", rozpoczynający

darczym, gdyż Polaków przed wojną inte-

i wzbudzala zachwyt na calym

resowaly i zachwycaly wszystkie sukcesy

się od slów: ,,Nowe wspaniale zwycięstwo

świecie.

uzyskiwane po 123 latach niewoli i uciemię-

polskie w przestworzach. W pierwszym

żenia przez obce mocarstwa. Stanowilo to

polskim przelocie nad Atlantykiem nie tylko

odpowiedź na twierdzenia Niemców, że Polacy

triumfalne zdystansowanie cudzoziemskich

BOHDAN LYP

poprzedników, lecz także dokonanie pierw-

są nacją nie potrafiącą stanąć do wspólzawod-

Obserwowalam z przyjemnością radosne

Wyczyny dokonane na samolotach

nictwa z nimi. Uważali, że mieliśmy przyjąć do

szego lotu transatlantyckiego wpisanego na

twarze przybylych dygnitarzy, jak i robocia-

RWD-6 przez pilotów: F. Żwirkę i S. Wigurę

Za przyklad może slużyć zamieszczony

wiadomości, iż możemy najwyżej pracować

rzy i mlodzieży. Wszystkie bez wyjątku roz-

oraz RWD- 9 przez J. Bajana i jego mecha-

listę rekordów światowych. Wielki ten czyn

w miesięczniku ,,Morze" (nr 10/1934), frag-

fizycznie pod nadzorem majstrów niemiec-

nika G. Pokrzywkę po latach upamiętniono

zawdzięczamy kapitanowi Stanislawowi

pierala duma poczucia wlasnej narodowej

ment artykulu Marii Wardasówny, pisarki

kich. Osiągnięcia polskie opisywane w wyżej

Skarżyńskiemu (1899­1942 pilot wojskowy,

wydaniem znaczków i bloku przedstawia-

i znanej pilotki (1907­1986), stanowiący re-

sily i potęgi. Wiedzieli oni wszyscy, że przy-

przywolanych czterech artykulach, podob-

zginąl w obronie Anglii), bohaterskiemu lot-

lację z przylotu Jerzego Bajana (1901­1967

czynili się do uświetnienia tej chwili i w ogó-

jącego trasy przelotów tych samolotów

nie jak w wielu innych, tchnęly silną potrzebą

nikowi, okrytemu już slawą" . Dalej w arty-

le do potęgi polskiego lotnictwa. Zdawali

w roku 1932 i w roku 1934.

pilot sportowy i wojskowy) z zawodów

wypowiedzenia, że nie jesteśmy najgorsi, że

sobie sprawę z tego, że z tych skromnych

Inny przyklad to artykul Henryka

kule czytamy: ,,Wylądowanie nastąpilo dnia

Challange, będących sprawdzianem tech-

Polak, gdy ma możliwość, potrafi dorównać

Tetzlaffa (1900­1986 dziennikarz i po-

8 maja. Ogólem polski zwycięzca Atlantyku

miesięcznych skladek czlonkowskich LOPP,

nicznym dla ówczesnych samolotów.

innym narodom. Z poczucia potrzeby odczu-

przelecial w ciągu 19 godzin 30 minut odle-

myslodawca corocznego Święta Morza)

Pisze ona: ,,Cala Polska z niezwyklym

z tych zlotówek i pięćdziesięciogroszówek

wanej przez naród, przystąpiliśmy do wspól-

glość 1950 mil angielskich. Obecnie bohater-

w tym samym miesięczniku (nr 1/1934),

zainteresowaniem śledzila przebieg lotu

zostaly wybudowane śliczne zwycięskie

zawodnictwa z otaczającymi nas państwami.

skiego lotnika pozdrawiają z entuzjazmem

,,Erwudziaki". I znowu w drugim, po zwy-

gdzie czytamy, że ,,Gdynia jest już portem

okrężnego, zaś w dniu zakończenia Chal-

To Polaków pasjonowalo i dopingowalo do

nasi rodacy na drugiej pólkuli. Wielką ich

cięstwie śp. Żwirki i Wigury Challenge'u,

wlaściwie od lat dziewięciu. Wyrósl ten

lange'u w ostatniej próbie ,,szybkości mak-

wyścigu na każdym odcinku, gdzie bylo moż-

port na dawnym pustkowiu. Dziś port jest

radość dzieli cala Polska i wszyscy Polacy,

Polska, osiągając wspaniale zwycięstwo,

symalnej" niezliczone tlumy przybyly na

liwe. Przedwojenne polskie spoleczeństwo

gdziekolwiek się znajdują".

wykazala przed calym światem, jakie po-

gotowy... Slowa pana ministra Przemyslu

lotnisko mokotowskie. Nie silę się na opis

z troską i zapalem pracowalo nad rozwojem

Gdyby Czytelnikowi sukcesów bylo

i Handlu brzmialy twardo i wyraźnie. Dziś

żywiolowej radości rozentuzjazmowanych

siada lotnictwo i lotników ­ gotowych każ-

kraju i wzmocnieniem go w każdej dziedzinie.

zbyt malo, to w tym samym miesięczniku

dej chwili bronić jej granic, gdy tego zażąda

symbolicznym aktem poświęcenia ogla-

tlumów ­ żywym murem oblegających lotni-

Jednak okazalo się, że teraz w XXI stuleciu, nie-

(nr 4/1933) dowiadujemy się o otwarciu ma-

Ojczyzna od swych synów. Silni w powietrzu

szamy Polsce i światu calemu, że mimo

sko na widok pojawiającego się na horyzon-

którym publicystom oczytanym w literaturze

gistrali kolejowej Śląsk ­ Gdynia, w którym

biedy i szalejącego kryzysu byliśmy zmu-

i na morzu sprostamy wszystkim niebezpie-

cie pierwszego polskiego samolotu R.W.D.9

przesyconej bolszewicką propagandą, wydaje

szeni zbudować port czysto ­ polski z po-

Franciszek Lyp (1888­1971 publicysta) pisze,

czeństwom!". Ileż w tym fragmencie artyku-

kapitana Bajana, a następnie drugiego Po-

się do dziś, iż przed wojną wszystko bylo ro-

że ,,Kilkuletnie wysilki, inwestycja 270 milio-

budek gospodarczych. Gdynia stala się już

laka ­ Plonczyńskiego. Widzialam u wraż-

lu jest entuzjazmu i optymizmu oraz zaufa-

bione bezmyślnie lub celowo źle. Smutne to, ale

nów zlotych wylożonych w czasach kryzysu

symbolem wielkości Państwa Polskiego,

nia do wysokiej jakości polskich samolotów,

liwych splywające lzy radości po twarzy,

prawdziwe, że w podświadomości ludzi wroga

w budowę 552 km magistrali Śląsk ­ Gdy-

a także wiary w gotowość naszych pilotów

w przyszlości stanie się symbolem dobro-

u innych dziwne skurcze mięśni twarzy

propaganda zawsze utrzymuje się najdlużej.

nia nie są przejawem jakiejś ambicji, jakichś

do obrony Ojczyzny.

bytu gospodarczego tegoż Państwa".

powstale na skutek radosnego bicia serca.