25

nr 12 (400) | 30.06.­28.07.2022

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Fatalny lot nad Lwowem

22 listopada 1919 roku

Rydwan w ksztalcie aeropla-

we Lwowie uroczyście

nu ze śmiglem byl zaprzężony

obchodzono pierwszą

w trzy pary roslych rumaków.

rocznicę zwycięstwa

Dwuplatowiec  towarzyszyl

w walkach polsko-ukraińskich

konduktowi żalobnemu od ko-

i przejścia miasta pod pelną

ściola do cmentarza. Na czele

kontrolę administracji

pochodu pogrzebowego kro-

polskiej. Sytuacja polityczna

czyli koledzy-lotnicy, orkie-

i wojenna pozostawala

stra 40 PP, przedstawiciele

nadal skomplikowaną,

Wojska Polskiego generalowie

w terenie trwaly jeszcze

Jędrzejewski, Nowotny, misja

dzialania wojenne. W Paryżu

wojskowa francuska na czele

kontynuowano pertraktacje

z generalami Champeaux`em

z ambasadorami Ententy

i Schneiderem, misja wojskowa

o przynależność Galicji

amerykańska, wiceprezydenci

Wschodniej. We Lwowie

Lwowa Stahl i Obirek z gronem

przebywaly misje wojskowe

radnych, pastorzy ewangelic-

Francji, Wielkiej Brytanii

cy, księża katoliccy, dr Dia-

i Stanów Zjednoczonych.

mand ­ przedstawiciel gminy

Dlatego uroczystości nie

żydowskiej.

tylko mialy zademonstrować

7 Eskadra lotnicza im. T. Ko-

polskość Lwowa, ale nabieraly

ściuszki brala aktywny udzial

też znaczenia politycznego.

w walkach z bolszewikami,

atakując z powietrza konnicę

Budionnego. Wykonali w sumie

JURIJ SMIRNOW

W

462 loty bojowe. Na szczęście,

tym dniu do mia-

straty lotników nie byly duże,

sta przybyli minister

choć nie zabraklo momentów

wojny  general-po-

dramatycznych. 26 lipca 1920

rucznik Józef Leśniewski, ge-

roku w czasie ataku nad dro-

neral Wladyslaw Jędrzejewski,

gą Luck ­ Klewań zginąl ka-

podpulkownik Izydor Model-

pitan Arthur H. Kelly. Kapitan

CMENTARZ ORLĄT LWOWSKICH. POMNIK NA GROBIE LOTNIKÓW AMERYKAŃSKICH

ski jako zastępca generala Jó-

T.V. McCallum odniósl kilka

zefa Hallera, general Piasecki,

do Polski i zostali przyjęci przez

11:15 wskutek kilkakrotnych

o defiladzie i generalach przy

ran w lotach bojowych, ale zgi-

pulkownik (późniejszy general)

Naczelnego Wodza Józefa Pil-

takich przedsięwzięć i nad-

pomniku Mickiewicza. Przy-

nąl 31 sierpnia 1920 roku we

Juliusz Malczewski jako przed-

sudskiego w Warszawie, a kilka

miernych ewolucji, aparat zo-

byla straż pożarna w liczbie 17

Lwowie podczas lotu nowym

stawiciel szefa sztabu general-

dni później byli już we Lwowie.

stal nadwyrężony i w chwili,

osób. Rozpoczęto akcję ratun-

samolotem nad Bloniami Ja-

nego. Wieczorem 21 listopada

Amerykanie przywieźli ze sobą

gdy porucznik Graves znajdo-

kową. Wezwano drugi pluton

nowskimi. Spadl na plac przed

przyjechal z Warszawy senator,

dwanaście nowych maszyn bo-

wal się na kilkusetmetrowej

strażaków, przybyla również

dworcem kolejowym. Obydwaj

arcybiskup ormiański lwowski

jowych. Jednym z lotników byl

wysokości w okolicy ul. Aka-

ochotnicza straż pożarna, zlo-

lotnicy zostali również pocho-

ks. Józef Teodorowicz i z nim

porucznik Edmund P. Graves,

demickiej, nagle liny lączące

żona z 30 osób, z komendantem

wani na Cmentarzu Orląt obok

kilku poslów na Sejm. Przyby-

uważany za znakomitego fa-

skrzydlo aparatu ulegly prze-

Falatowiczem na czele. Na po-

kolegi Gravesa. 30 maja 1925

li również ze swoich jednostek

chowca. W Stanach Zjednoczo-

rwaniu, wskutek czego oba

moc rzucili się znajdujący się

roku nad ich wspólnym grobem

liczni obrońcy Lwowa, uczest-

nych pracowal jako instruk-

prawe skrzydla dwuplaszczy-

na miejscu oficerowie i żolnie-

zostal ustawiony pomnik wy-

nicy listopadowych walk.

tor w Wyższej Szkole Pilotów

znowca oderwaly się i spadly na

rze. Nieco później przybyly od-

konany wedlug projektu J. Ró-

22 listopada o godzinie 9:00

i Akrobatyki Lotniczej w Bo-

dachy domów". Dalej wszystko

dzialy wojska i policji. Ale pożar

życkiego i J. Starzyńskiego. Na

rano odprawiono nabożeń-

stonie. Byl on doświadczonym

dzialo się jak w koszmarnym

szerzyl się gwaltownie i objąl

uroczystościach poświęcenia

stwa we wszystkich kościolach

kombatantem wojennym, wal-

śnie. Samolot stracil równo-

caly dach olbrzymiego gmachu.

pomnika obecni byli ambasa-

lwowskich, a o 10:00 arcybi-

czyl w wojsku amerykańskim

wagę i pilot nie mógl utrzymać

W godzinę po wybuchu poża-

dor USA w Warszawie Pear-

skup Józef Bilczewski odprawil

i angielskim, byl odznaczony

go na bezpiecznej wysokości.

ru poczęly eksplodować nabo-

son, generalowie Thullie, Lin-

mszę św. w katedrze lwowskiej.

licznymi nagrodami.

Aparat zacząl spadać w stronę

je karabinów maszynowych

de, Jędrzejewski, Malczewski,

O godzinie 11.00 wszyscy do-

Eskadra lotnicza otrzyma-

ulicy Kopernika. Nad pasażem

umieszczonych na samolocie.

Zagórski. Pomnik na tle ścia-

stojnicy mieli uczestniczyć

la od dowództwa rozkaz ,,szy-

Mikolascha Graves zdecydowal

Z górnej części palacu Po-

ny przedstawia figurę skrzy-

w zlożeniu wieńców pod po-

bowania nad centrum mia-

się wyskoczyć z samolotu i pró-

tockich pozostaly tylko komi-

dlatego pilota w kombinezonie

mnikiem Adama Mickiewicza

sta na wysokości 500 metrów,

bowal ratować się przy pomocy

ny i zgliszcza. Prasa donosila,

z tarczą w ręku. Na ścianie na-

i odebrać defiladę wojsk gar-

z poleceniem zaniechania ja-

spadochronu, jednak, z powodu

że ,,prawie caly palac Potoc-

pis w językach polskim i an-

nizonu lwowskiego. Dalej pro-

kichkolwiek ewolucji". Przed

zbyt malej wysokości, bez żad-

kich, wybudowany i urządzony

gielskim: ,,Amerykanom pole-

gram uroczystości przewidy-

pomnikiem

Mickiewicza

nego skutku. Prąd powietrza

kosztownie, zostal wskutek po-

glym w obronie Polski w latach

wal o godzinie 16:00 zlożenie

i na centralnych ulicach zgro-

podchwycil pilota i rzucil go

żaru zniszczony". Woda zalala

1919­1920".

wieńców przy grobach obroń-

madzily się tlumy lwowian,

na dziedziniec palacu Potoc-

kilkadziesiąt pokoi i zniszczy-

U schylku lat czterdzie-

ców Lwowa, o godz. 17:00 ze-

chętnych zobaczyć defiladę

kich. W wyniku licznych obra-

la meble i cenne wyposażenie.

stych XX wieku pomnik zostal

brania i przyjęcia we lwowskim

wojskową, loty nowych amery-

żeń i rozbitej czaszki porucznik

Szkodę obliczono na przeszlo

zniszczony na rozkaz nowych

magistracie, Kasynie oficer-

kańskich samolotów i znanych

Graves zmarl na miejscu.

1.000.000 koron. Odbudowa

wladz radzieckich. Co się sta-

skim i w salach Strzelnicy.

generalów z Warszawy. Jednak

Samolot bez pilota spadl na

palacu trwala do 1930 roku.

lo ze szczątkami pilotów, rów-

Uroczystość mial uświet-

wszystko potoczylo się wbrew

lewe skrzydlo palacu, wbijając

25 listopada 1919 roku od-

nież nikt na pewno nie wie.

nić przelot nad centrum mia-

planom i rozkazom. Lotnicy

się w wysoki dach. Nastąpila

byl się pogrzeb amerykańskie-

W 2005 roku ustawiono repli-

sta samolotów 7 Eskadry im.

nie dostosowali się do wskazó-

eksplozja benzyny, której bylo

go lotnika. W pochodzie żalob-

kę pomnika, wykonaną wedlug

T. Kościuszki. Eskadra zosta-

wek podanych w rozkazie i nie

okolo 100 litrów, i wybuchl

nym z kościola ewangelickiego

projektu prof. Janusza Smazy

la zorganizowana przez ame-

liczyli się z tym, że samoloty

potężny pożar. Ze wszystkich

przy ul. Zielonej na Cmentarz

z Warszawskiej ASP w zakla-

rykańskich oficerów-ochot-

byly nowe i niedokladnie jesz-

stron poczęly naplywać tlu-

Obrońców Lwowa uczestniczy-

dzie kamieniarskim Krzysztofa

ników, kombatantów I wojny

cze wypróbowane.

my ludzi, którzy zapomnieli

ly tysięczne tlumy lwowian.

Furmanka pod Kielcami. Napis

światowej. W lipcu 1919 roku

Prasa lwowska podala do-

zostal nieco zmieniony: ,,Ame-

przyszly dowódca eskadry ma-

kladny opis tych lotów i ich tra-

rykanom poleglym w walce

o Polskę w latach 1919­1920".

jor Cedric Fauntleroy z Chica-

gicznych skutków. W pokazach

Wkrótce po ustawieniu nowego

go i kapitan Merian C. Cooper

lotniczych wzięly udzial dwie

pomnika zapadla decyzja o usu-

zglosili się w Paryżu do pol-

eskadry. Samoloty przez pe-

nięciu napisu w języku an-

skiego premiera Ignacego Pa-

wien czas krążyly grupami nad

gielskim. Pozostal tylko napis

derewskiego i generala Tade-

centrum Lwowa i dokonywaly

polski. Tak bylo do 2016 roku,

usza Rozwadowskiego z prośbą

śmialych ewolucji w powie-

kiedy podczas kolejnej konser-

o zezwolenie im i innym lotni-

trzu. Szczególną uwagę zwra-

wacji pomnika napis angielski

kom amerykańskim na wzię-

cal na siebie porucznik Edmund

ponownie zaistnial. Tajemnice

cie udzialu po stronie polskiej

P. Graves, który ,,wzbijając się

w dziejach napisu nie do końca

w walkach w Galicji Wschod-

do znacznej wysokości opusz-

są wyjaśnione. Gdzie i dlaczego

niej. Już w październiku 1919

czal się gwaltownie w dól nie-

uchwalono takie decyzje, moż-

roku siedmiu pierwszych pi-

mal dotykając aparatem wierz-

na jedynie się domyślać.

lotów amerykańskich przybyli

cholków domów. Okolo godziny

PALAC POTOCKICH PO KATASTROFIE LOTNICZEJ