14

nr 13­14 (401­402) | 29.07­15.08.2022

www.kuriergalicyjski.com

Śladami gluchych lwowiaków

Rozmowa

pod szyldem innej narodowości. Pro-

ANNY GORDIJEWSKIEJ

szę sobie wyobrazić, że miano naj-

z TOMASZEM ADAMEM

lepszej szkoly uzyskal on dopiero w II

ŚWIDERSKIM ­ nieslyszącym

polowie XIX wieku, kiedy kierow-

od urodzenia absolwentem

nikiem zostal pochodzący z Czech

historii na Katolickim

Tomasz Chocholoušek, który wpro-

Uniwersytecie Lubelskim

wadzil język polski w nauce. Jakże

i surdopedagogiki w Wyższej

ten czlowiek byl oddany edukacji

Szkole Pedagogicznej w Lodzi,

gluchych!

prezesem i zalożycielem

Apogeum rozwoju

fundacji Instytut Historii

zaklad przeżywal,

Gluchych ,,Surdus

Historicus", nauczycielem

kiedy przybyli do

historii w Ośrodku Szkolno-

niego z Instytutu

Wychowawczym dla Gluchych

Gluchoniemych

im. J. Siestrzyńskiego

w Warszawie

w Warszawie. Jest on autorem

rodzeństwo Ewelina

wielu artykulów dotyczących

i Antoni Mejbaumowie.

przeszlości środowiska

nieslyszących oraz publikacji,

Wprowadzili oni w nim

m.in. z zakresu historii

szereg dobrych metod

Gluchych, w tym: ,,Przewodnik

WIZYTA AUTORA WE LWOWIE W 2009 ROKU

nauczania.

po Gluchej Warszawie", ,,Maria

z Lopieńskich Rogowska

ciężarówek, które pojechaly w niezna-

Musimy pamiętać, że to byla placów-

1873­1957. Jej życie i oddanie

nym kierunku. Ale jakie to byly rze-

ka prywatna borykająca się z proble-

środowisku nieslyszących",

czy?! Świadek, który mi to opowiadal,

mami finansowymi, a wynagrodze-

,,Olgierd Bialynia Cholodecki.

byl wówczas malym dzieckiem i zapa-

nia nauczycieli byly wręcz skromne

Gluchy żolnierz, technik

miętal jedynie mundury uczniowskie

i niezachęcające do podejmowania

dentystyczny i dzialacz".

i przedmioty o charakterze religijnym;

tej pracy. Na tle tych problemów na-

trudno wymagać od niego, by potrafil

leży się ogromny uklon nauczycie-

W ubieglym roku ukazala się

rozpoznać szczególy. Być może wśród

lom, którzy mimo takich warunków

nowa książka Pana autorstwa

nich byly jakieś archiwalia? Zresztą

podejmowali pracę z takim poświę-

,,Gluchy Lwów". Dlaczego tym

ostatni polski dyrektor tego zakladu,

ceniem, wręcz misją. Efekty ich

razem wybral Pan Lwów?

Mieczyslaw Kempa, wedlug opowieści

dzialalności byly widoczne wśród

zdążyl wywieźć dokumenty do Polski,

Lwów zawsze byl dla mnie tajemni-

uczniów z tamtego okresu ­ poslu-

jednak jego rodzina o niczym takim

czym miastem, a ja od malego lubi-

giwali się oni bogatą polszczyzną

nie slyszala i moje śledztwa w Kurato-

lem odkrywać i rozwiklywać róż-

i mialo to wplyw na barwę języka mi-

rium Oświaty we Wroclawiu i Ośrod-

ne zagadki historyczne. Zresztą od

gowego. To wszystko przynioslo sla-

ku Szkolno-Wychowawczym dla Glu-

dzieciństwa miewalem styczność

wę tej szkole jako najlepszej. Na tyle,

chych we Wroclawiu nie przyniosly

z nieslyszącymi lwowiakami, powo-

że wypowiedź gluchych starszego

rezultatów. Co się stalo z wewnętrzny-

jennymi ekspatriantami, którzy wy-

pokolenia ,,a bo ja się uczylem we

mi archiwami tego zakladu? Nikt tego

różniali się bardzo dobrą znajomością

Lwowie" nie wymagala wyjaśnienia;

nie wie, możemy tylko mieć nadzieję,

języka polskiego pisanego i barwnym

bylo czymś oczywistym, że uczyli się

że w przyszlości historia zdradzi tę

językiem migowym. I oczywiście

w najlepszej szkole. Więc taką opinię

tajemnicę.

wsluchiwalem się w różne historie

szkola miala nie tylko w zaborze au-

Wielu ekspatriantów gluchych ze

z życia codziennego, niedostępne dla

striackim, ale też w calej Polsce.

Lwowa przekazalo materialy do Izby

osób nieznających języka migowego

Czy może Pan opowiedzieć

Pamięci w Polskim Związku Glu-

(bariera komunikacyjna utrudniala

sylwetki osób, dzięki którym

o kilku postaciach, często za-

chych Oddziale Dolnośląskim we

Dopiero fundacja Instytut Historii

slyszącym odbiorcom poznanie pięk-

dzialala jedna z najlepszych in-

pomnianych. A przecież wie-

Wroclawiu; podobno bylo ich tak

Gluchych ,,Surdus Historicus" urato-

nych opowieści o ich życiu). Aż szko-

stytucji dla osób nieslyszących

lu z nich jest pochowanych na

wiele, że zajmowaly ,,niepotrzebnie"

wala resztki materialów; część z nich

da mi bylo nie podzielić się nimi ze

w skali zaboru austriackiego.

Cmentarzu Lyczakowskim.

miejsce i zostaly przeniesione do

jest prezentowana obecnie na wy-

spoleczeństwem slyszących. Ogrom-

piwnicy. Karę za tę decyzję wymie-

stawie ,,Glusza" w Muzeum Śląskim

Lyczakowska byla, jest i będzie waż-

ną motywacją byla dla mnie książ-

Chcialoby się opowiedzieć o wszyst-

rzyla Matka Natura podczas powodzi

w Katowicach,i oczywiście przed-

ną ulicą w historii środowiska nie-

ka ,,Ostatnie lata polskiego Lwowa"

kich! Ale jeśli mialbym wybrać kilka

stulecia w 1997 roku. To byla tragedia

stawiona w najnowszej książce mo-

slyszących. W XIX wieku i pierwszej

­ zawiera ona wiele pięknych histo-

postaci, to na pierwszym miejscu bym

dla historii naszego środowiska!

jego autorstwa.

polowie XX wieku bardzo często nią

rii i ciekawych anegdot, ale za to ani

wymienil nieslyszącego urzędnika

Po śmierci ostatnich gluchych lwo-

chadzaly osoby nieslyszące, nie tylko

slowa o gluchych ludziach! Przecież

Galicyjskiego Namiestnictwa Juliu-

Mieszkam niedaleko szkoly,

wiaków najczęściej ich potomkowie

dzieci jako uczniowie, ale też dorośli

oni żyli wśród spoleczeństwa, też

sza Zellingera (1828­1913), inicjatora

dawnego Zakladu dla Glucho-

niemający świadomości wartości

dzialacze środowiskowi, rzemieślni-

miewali sukcesy, porażki! Po zakoń-

utworzenia pierwszego na ziemiach

niemych we Lwowie przy ulicy

historycznej wyrzucali ,,stare nie-

cy czy fotografowie. Niezwykle waż-

czeniu delektowania się tą pozycją

polskich pod zaborami stowarzy-

Lyczakowskiej. Gdy czytamy

potrzebne pamiątki" na śmietnik.

ny byl wlaśnie Zaklad dla Glucho-

powiedzialem sobie ,,muszę napisać

szenia zrzeszającego nieslyszących,

o historii tej placówki, przed

Można sobie wyobrazić, jak niewiele

niemych znajdujący się na tej ulicy,

coś podobnego o gluchych we Lwo-

czyli I Galicyjskiego Stowarzyszenia

nami  ,,ożywają"  niezwykle

archiwaliów się zachowalo.

istniejący do czasów obecnych, choć

wie"! Trzeba tu zaznaczyć, że moja

Gluchoniemych ,,Nadzieja" w 1876

najnowsza książka zostala bardzo

roku. Jego dzialalność byla inspiracją

pozytywnie odebrana przez środo-

do powstania późniejszych podob-

wisko nieslyszących; nieraz slyszę

nych stowarzyszeń na ziemiach pol-

opinie takie jak: ,,w końcu historia

skich, np. Warszawskiego Towarzy-

o gluchych lwowiakach zostanie za-

stwa Gluchoniemych w 1883 roku.

pamiętana na zawsze!".

Byl to czlowiek na tyle oddany swo-

im wspólbraciom, że na lożu śmierci

Jakie są powojenne losy archi-

prosil swego zięcia Ernesta Langa,

waliów dotyczących śladów

by nadal wspieral stowarzyszenia.

przedwojennego  środowiska

Jego slysząca córka Wincenta z Zel-

nieslyszących we Lwowie?

lingerów Lang byla profesorką kon-

Tajemnicą owiana jest historia archi-

serwatorium muzycznego we Lwo-

waliów ówczesnego Zakladu dla Glu-

wie, natomiast druga córka Karolina

choniemych we Lwowie. Na początku

z Zellingerów Pierożyńska byla mat-

lat 60. XX wieku jeden z uczniów ba-

ką Anny Ludwiki Czerny, polskiej ro-

wiących się w chowanego zauważyl

manistki, poetki i powieściopisarki.

jakby lekko zerwany sufit, z którego

Zellinger jest pochowany wlaśnie na

coś wystawalo. Okazalo się, że polski

cmentarzu Lyczakowskim (pole nr 7).

personel zamurowal różne materia-

Kolejną osobą, na grobie której czul-

ly i ich ciężar spowodowal zerwanie

bym się zobowiązany zlożyć zni-

tynku po dlugim czasie. Niestety we-

cze, jest wspomniany wcześniej To-

zwano NKWD i przy pomocy uczniów

masz Chocholoušek (1826­1900),

spakowano wszelkie rzeczy do

pierwszy kierownik Zakladu dla

UCZNIOWIE ZAKLADU NA UROCZYSTOŚCI