17

nr 13­14 (401­402) | 29.07­15.08.2022

Zapiski wojenne

www.kuriergalicyjski.com

przed chwilą byli stloczeni na

Stara  część  miasta  jest

Dzikie Pola w czasach Kozaków,

peronie, gdzieś zniknęli i plac

w większości jednopiętrowa.

których od dawna nie ma poza

jest praktycznie pusty. Tylko

Jest tu cicho, co sprawia wra-

wyspą. Jest tu wiele endemitów,

kilku kierowców minibusów

żenie, że nie jesteś w stolicy

w lasach dużo zwierzyny. Nie-

stoi, trzymając w rękach duże

regionu, lecz w tym dawnym

zwykle ciekawe miejsce. Szko-

tablice z napisem ,,Berdiańsk".

prowincjonalnym mieście po-

da wyjeżdżać.

Tak, to okupowane miasto nad

wiatowym. Odczuwa się klimat

Już w centrum miasta na jed-

morzem Azowskim i jeżdżą tam

poludniowy: co drugi prywat-

nym z budynków widzę kil-

ludzie z Ukrainy. Prawdopo-

ny dom jest porośnięty wi-

ka dowcipnych antyrosyjskich

dobnie pozostali tam krewni,

nogronem, drzewa to glównie

plakatów poświęconych okupo-

rodzice, może dzieci. Obwód za-

akacje... Upal. Niektóre budowle

wanym miastom obwodu zapo-

poroski wraz z obwodem char-

mają dość ciekawą architektu-

roskiego. Autorom nie zabraklo

kowskim jest jedynym miej-

rę i jest tu coś do zobaczenia. Na

humoru i fantazji, a także arty-

scem, gdzie od czasu do czasu

jednym z nich wisi tablica glo-

zmu. Cudownie jest spotkać coś

otwierają się tak zwane ,,kory-

sząca: ,,Ponad 700 dzieci zginę-

takiego po pomniku czekistów.

tarze humanitarne" (tu z oku-

lo w tym miejscu w Domu sierot

Tym milej, że plakaty przycią-

powanej Wasyliwki) i ludzie,

podczas Wielkiego Glodu w la-

gają uwagę mlodych przechod-

którzy jeszcze cztery miesią-

tach 1932-1933". Nieco dalej na

niów, którzy zatrzymują się, by

ce temu spokojnie podróżowali

fasadzie Domu Kozaka widzę

lepiej przyjrzeć się i zrobić zdję-

z Zaporoża do Berdiańska i Me-

granitową tablicę z wizerun-

cia. To przyklad skutecznej pro-

litopola, teraz odważywszy się

kiem Bajdy Wiśniowieckiego.

pagandy, której wszyscy potrze-

na taką podróż, muszą przynaj-

To centrum wspólczesnych Ko-

bujemy do walki z klamstwami

mniej spisać testament, ponie-

zaków zaporoskich. Naprze-

Moskwy. Dodaj odrobinę humo-

waż można nie wrócić...

ciw znajduje się duży, okazaly

ru do patriotycznego przekazu,

Postanawiam  iść  pieszo

gmach w stylu eklektycznym.

jak na tych plakatach, i skutecz-

do centrum. Jest to okolo sze-

Jest to Muzeum krajoznawcze

ność jest gwarantowana.

ściu kilometrów, choć widzę,

w Zaporożu, w pobliżu którego

Postanawiam  zejść  nad

że centrum miasta rozciąga się

murów ustawione są kotwice

Dniepr. Slońce pali niemilo-

prawie do samej Chortycy, któ-

z XVII­XVIII wieku, prawdo-

siernie. Staram się chodzić

ra nie jest blisko. Po obu stro-

podobnie znalezione na dnie

w cieniu drzew. Po pewnym

nach alei Sobornej, najdluższej

Dniepru. Szkoda, że muzeum

rosyjską i już częściowo do-

należący do legendarnego księ-

czasie slyszę ludzkie glosy. Tuż

w Zaporożu, ciągną się ścia-

jest nieczynne, choć są to go-

puszczono do ruchu. Teraz bu-

cia Światoslawa, który zginąl

za zielenią znajduje się plaża.

ny niekończących się hal róż-

dziny pracy.

dowa zostala wstrzymana.

gdzieś tutaj w zasadzce Pieczy-

Idę po piasku, który natych-

nych fabryk. Nieco dalej widzę

Ciekawe, że w ciągu kil-

Jesteśmy przed murami re-

nigów. Wedlug kronik bizan-

miast wpycha mi się do bu-

duży napis ,,Auto-ZAZ". To tutaj

ku godzin, które już spędzilem

publiki kozackiej, którą byla

tyjskich książę mial na ogolo-

tów. Z jakiegoś powodu pamię-

montowano ladnego, lecz nie-

w mieście, nie slyszalem żad-

Sicz Zaporoska. Ze względu na

nej glowie czub, wąsy i kolczyk

tam o minach, choć Zaporoże

zbyt niezawodnego Zaporożca,

nych eksplozji, mimo iż front

sprawiedliwość  historyczną

w uchu. To on byl zalożycielem

nie bylo okupowane i nie ma

a obecnie ,,Tawrię" i ,,Daewo-

jest stąd stosunkowo blisko.

trzeba powiedzieć, że pierwsza

kozackiego stylu.

ostrzeżeń, ale instynkt naby-

o-Lanos". Nic dziwnego, że te

Moim celem jest dotarcie do

fortyfikacja zbudowana przez

Idziemy  wzdluż  pustego

ty w innych niebezpiecznych

fabryczne gmachy ciągną się

Chortycy, by zrobić zdjęcia zre-

Dmytra Bajdę Wiśniowieckie-

Majdanu Siczowego, pośrodku

miejscach aktywuje się. Praw-

w nieskończoność.

konstruowanej Siczy Zaporo-

go znajdowala się na malej wy-

którego stoi wspaniala drew-

dopodobnie nie prędko będę

Zwracam uwagę na sowiec-

skiej. Ta drewniana forteca jest

spie Bajda kolo Chortycy, ale

niana cerkiew Pokrowska. Jest

mógl spokojnie spacerować po

kie tablice i pomniki. Jeden

częścią Rezerwatu narodowe-

w późniejszych wiekach Koza-

czynna i nabożeństwa odby-

piasku beztroskiej plaży. Mi-

z nich przeraża mnie szczególnie.

go i w czasie stanu wojennego

cy mieli swoją bazę wlaśnie tu,

wają się tu zazwyczaj w święta.

ny-pulapki caly czas chodzą mi

Widnieje na nim napis w języ-

jest zamknięta. Tu chyba nie

gdzie teraz się znajdujemy.

Dziwne, że nie widać tu ludzi...

po glowie.

ku rosyjskim: ,,Czekistom-spa-

wystarczy mi akredytacja Sil

Skaly wznoszą się nad Dnie-

Slyszę pojedynczy wybuch.

A ludzie spokojnie tu kąpią

dochroniarzom, którzy zginęli

Zbrojnych. Poprzez znajomych

prem między wyspą a Dnie-

Mój przewodnik mówi, że do

się, piją piwo, opalają się. Do-

podczas misji bojowej za liniami

udaję się do dyrektora rezerwa-

progesem. Są to pozostalości

frontu jest stąd niecale 50 kilo-

tykam wody Dniepru. Rzeki,

wroga latem 1942 r."... Cholera!

tu. Okazuje się, że jest na froncie

ostatniego, dziewiątego pro-

metrów. Mówi też, że Zaporoże

którą zachwycam się od dzie-

W calym kraju burzone są so-

i że dziś na jeden dzień wrócil

gu o nazwie Wolny, który dziś

bylo kilkakrotnie ostrzeliwane

ciństwa. Szkoda, że komuniści

wieckie pomniki, w tym te po-

do domu. Nie mam oczywiście

jako jedyny jest widoczny nad

rakietami i że byly ofiary. Dużo

zalali te odwieczne kozackie

święcone II wojnie światowej,

prawa odrywać go od rodzi-

wodą. Wlaściwie to stąd pocho-

więc osób wyjechalo i trudno

progi, którymi uciekinierzy

a tu ­ czekiści. Cóż, to osobny

ny, ale uprzejmie wysyla mi do

dzi nazwa Zaporoże ­ za Proga-

teraz powiedzieć, ilu z tych 700

schodzili do Niżu, a sienkiewi-

temat, bo nie tylko w Poltawie

pomocy swego zastępcę, nawet

mi. Podobno Kozacy, skazywani

tys. mieszkańców pozostalo.

czowski Michal Wolodyjowski

mamy jeszcze pomnik ,,Zwycię-

z samochodem. Okazuje się, że

na śmierć, byli przywiązywani

Po zrobieniu zdjęcia wsia-

chadzal z poselstwem.

stwa w bitwie pod Poltawą 1709

na wyspę, bez jego eskorty, do-

do tych skal i tam pozostawia-

dam do samochodu. Wracamy,

Wracam na dworzec dlugi-

roku", nawet w Kijowie są rzeźby

tarlbym (chyba taksówką) tyl-

ni. Dno rzeki jest tu zaśmie-

i nagle widzę na drodze ogrom-

mi alejami. Dobrze, że po drodze

Szczorsa i Watutina (!). Hańba!

ko do pierwszego punktu kon-

cone wieloma pozostalościami

nego brązowo-zielonego węża.

trafilem na beczkę ze wspania-

Wydaje się, że na dekomunizację

trolnego, których jest tu wiele.

statków z różnych epok, w tym

To wąż sarmacki. Nie jest tru-

lym kwasem chlebowym, któ-

w Zaporożu wcale się nie zanosi.

Mijamy ogromny most Pre-

slynnymi czajkami kozackimi.

jący, krewny boa. Niestety nie

rego ostatnio z jakiegoś powo-

Znajduję się w pobliżu ba-

obrażeński przez Dniepr. W od-

Kilka z nich wydobyli archeolo-

mam czasu na fotografowanie.

du nie widuję w Kijowie, choć

zaru. Ludzie mówią glównie po

dali widać masyw Dnieproge-

dzy podwodni i obecnie znajdują

Na Chortycy jest kilka stref na-

kiedyś byl wszędzie. Piję ten

rosyjsku, ale slychać też surżyk

su, a także nowy most linowy

się w magazynach rezerwatu.

turalnych, a w niektórych miej-

ratujący życie plyn i myślę, że

(gwara, mieszanka rosyjskiego

z wysokim pylonem. Aktyw-

W 2011 roku podniesiono też

scach zachowal się prawdziwy

Zaporoże bardzo przypomina

i ukraińskiego ­ red.). Nie ma

nie budowano go przed inwazją

z dna miecz z X wieku, możliwie

step. Tak wlaśnie wyglądaly

mi kurort Koblewo nad morzem

już też niskiej wartości rosyj-

Czarnym, do którego moi rodzice

skiej popsy, jak to zwykle bywa

wysylali mnie z dziadkami, gdy

w takich miejscach ­ to już

bylem dzieckiem. To samo uczu-

spore osiągnięcie. Oto skwer,

cie spokojnego, gorącego, dusz-

pośrodku którego stoi pomnik

nego letniego dnia, kiedy nie

grupy szczęśliwych sowieckich

ma szkoly, kiedy idziesz poply-

pionierów z lat 50. Ale w pobli-

wać przed 11:00 i po 16:00, a po

żu widzę też bardzo stare domy,

obiedzie, po zjedzeniu arbuza, po

pochodzące z czasów carskich.

prostu śpisz, bo nie możesz robić

Zaczyna się stare miasto. Do

cokolwiek innego.

1921 r. nosilo nazwę Aleksan-

To jest ukraińskie poludnie.

drowsk, na cześć twierdzy o tej

Jego zakurzone, spalone, ste-

samej nazwie, która powsta-

powe piękno. Kto jest w sta-

la tu w 1770 r. Prawie do końca

nie je zrozumieć, zakocha się.

XIX wieku bylo to niewielkie

I nie do zniesienia jest myśl,

miasteczko powiatowe, które

że jak wcześniej z moją bab-

ożywialy jedynie kolonie nie-

cią, a później z córką, nie będę

mieckich emigrantów, spro-

mógl w najbliższym czasie po-

wadzonych tu przez Katarzy-

jechać na plaże naszego Morza

nę II i Żydów. Na początku XX

Czarnego. Przynajmniej w oba-

wieku większość handlu Alek-

wie przed zaminowanym wy-

sandrowska należala do tych

brzeżem. Przepędzimy wrogów

ostatnich. Ale wszystko zmie-

i zwolnimy wszystko! Trzeba

nilo się wraz z budową kolei, co

w to wierzyć, w przeciwnym

doprowadzilo do powstania du-

razie dalsze życie nie będzie

żych zakladów i fabryk.

możliwe w pelni.