19

nr 13­14 (401­402) | 29.07­15.08.2022

Zapomniane nazwiska

www.kuriergalicyjski.com

m n.p.m. skladala się z pokladów

pierwszorzędnej gliny, nadają-

cej się do produkcji cegly. Kilku

lat wymagala organizacja od-

powiedniego przedsiębiorstwa:

wydobycie gliny, piasku, bu-

dowa cegielni. Ale już na Wy-

stawie przemyslowo-rolniczej

w 1877 roku firma z powodze-

niem demonstrowala swe wy-

roby: różnorodne cegly o różnym

przeznaczeniu i kafle piecowe

wlasnej produkcji. W ciągu roku

zaklad produkowal okolo 5 mln

sztuk cegly o wspanialej jakości,

więc chętnych nie brakowalo

i nie brakowalo dochodu.

NAROŻNA KAMIENICA BALLABANÓW PRZY UL. HALICKIEJ

Biorąc pod uwagę początek

I WALOWEJ, WYBUDOWANA W MIEJSCU KAMIENICY STILLERA,

BUDYNEK JANA WIECZYŃSKIEGO PRZY PL. MARIACKIM 10, GDZIE

okresu samorządu miejskiego

ZDJĘCIE Z POCZ. XX W.

BYL PIERWSZY SKLEP STILLERA, ZDJĘCIE OK. 1880 R.

(od 1871 roku), gdy charakte-

rystyczną stala się rozbudowa

­ ,,Bonifacy", na cześć samego

wreszcie potwierdzić unikal-

miasta, można przypuszczać, że

Stillera. Kolejnym bylo źródlo

ność kurortu.

,,Bronislaw" (wedlug imienia dr

większość budynków mieszkal-

W 1882 roku Stiller podal

nych i administracyjnych z tego

Radziszewskiego). Z czasem po-

ogloszenie do lokalnej prasy

okresu budowana byla z cegly

wstaly źródla ,,Matki Boskiej",

z propozycją wydzierżawie-

ze Stillerówki. Po śmierci Bo-

,,Adam" (na cześć Adama Czyże-

nia folwarku w Morszynie (278

nifacego Stillera specjalizacja

wicza), ,,Alfred" (na cześć Alfre-

morgów z zabudowaniami). Nie

da Biesiadeckiego), ,,Franciszek"

zakladu poszerzyla się o pro-

mając spadkobierców, Stiller

dukcję innych wyrobów z wy-

(na cześć Franciszka Smolki).

przekazal w testamencie Mor-

palanej gliny: makutr, dzbanów,

Przy kolejnych badaniach okolic

szyn Galicyjskiemu Towarzy-

figurek dekoracyjnych, popiel-

odkryto kilka porzuconych ko-

stwu Lekarskiemu ,,na korzyść

niczek itd. Produkowano rów-

palni soli. Przy dokladnej ana-

wdów i sierot zmarlych leka-

lizie jej skladu, okazalo się, że

nież inne rzeczy potrzebne na

rzy", a caly swój majątek po-

budowach. Na początku lat 1890.

okolice Morszyna są nadzwy-

dzielil po 5 tys. zl na takie cele

otwarto fabrykę kafli piecowych

czaj bogate w poklady gorzkich

dobroczynne: Zaklad Ochronek,

i kuchennych.

soli ­ glauberowych. Ustawilo to

Zaklad ociemnialych dziew-

BUDYNEK PRZY UL. KAROLA LUDWIKA 1 W OKRESIE, GDY MIEŚCIL

Wróćmy jednak do nasze-

miejscowość w jednym rzędzie

cząt, Zaklad gluchoniemych,

SIĘ TU SKLEP Z BRONIĄ B. STILLERA, ZDJĘCIE OK. 1880 R.

z takimi kurortami jak Karlsbad

go bohatera. Dzięki potężnym

Zaklad  ubogich  mieszczan

wody zostaly uznane za

dochodom z cegielni Bonifacy

i podróży" ­ przyznajcie, nazwa

czy Francesbad (obecnie są to

u św. Lazarza, szpital św. Zo-

lecznicze.

przydluga, ale glośna!

Stiller mial możliwość realizacji

uzdrowiska  Karlowe  Wary

fii dla biednych dzieci. Utwo-

swoich dalszych planów. Mal-

i Frantiskowe Lazne).

rzyl dwa stypendia po 200

Idąc za radą dr.

Mając wniosek Komisji wo-

żonka Magdalena byla chorowita

Od tej chwili w Morszynie

florenów ,,Magdaleny i Boni-

Piaseckiego,

dolecznictwa  Krakowskie-

prowadzi się lecznictwo wodą

i w celu wypoczynku poza Lwo-

facego Stillerów" oraz stypen-

go Towarzystwa Lekarskiego,

wem Bonifacy Stiller postanawia

mineralną solankową, zawie-

dia dla uczennic seminarium

postanowiono otworzyć

profesora chemii Uniwersytetu

zakupić zamiejską posiadlość.

rającą znaczny zestaw soli mi-

nauczycielskiego we Lwowie.

w Morszynie zaklad

Lwowskiego Bronislawa Radzi-

W 1876 roku za cenę 39 tys. zl.

neralnych: do 230 gr. na litr;

Należy podkreślić, że podob-

wodoleczniczy.

szewskiego, dr. Adama Czyże-

kupuje od Franciszka Smolki jego

stosuje się oklady borowino-

nymi dobroczyńcami byli też

Jednak z powodu

wicza, oraz promedyka Alfreda

we i z gorzkiej soli. Otwierając

posiadlość ­ Morszyn, sprzeda-

inni przedsiębiorcy we Lwo-

choroby malżonki i jej

Biesiadeckiego, Stiller otrzymal

waną akurat na aukcji.

uzdrowisko, które szybko stalo

wie, którzy swoją pracą dorobili

przedwczesnej śmierci,

zezwolenie na organizację ku-

Morszyn od dawna znany byl

się popularne, Bonifacy Stil-

się znacznych majątków ­ Ro-

rortu. Warunkiem otrzymania

ze swoich salin ­ kopalni soli.

ler przewidzial perspektywy

bert Doms, Karol Kisielka, Józef

przeżyć i w wyniku

zezwolenia bylo odpowiednie

Przez wiele lat każdy kolejny

jego rozwoju, ale realizacja byla

Adam Baczewski.

stanu depresyjnego

techniczne zabezpieczenie dzia-

wlaściciel Morszyna przekony-

już chyba ponad jego sily. Aby

Bonifacy Jan Stiller zmarl

samego Bonifacego oraz

lalności (oczyszczenie wody od

wal się jednak, że poklady soli nie

uzyskać wszystkie pozwole-

w 1884 roku w Morszynie.

jego śmierci do tego

domieszek i budowa odpowied-

nadają się do eksploatacji z powo-

nia zmuszony byl przejść nie-

Spocząl na Cmentarzu Lycza-

nie doszlo. Przez kilka

nich pomieszczeń na procedu-

du gorzkawego smaku soli. Tak

zliczoną ilość instancji, przejść

kowskim we Lwowie obok

lat toczyly się badania

ry). Pierwotnie przygotowano

więc Morszyn pozostawal nie-

przez setki biurokratycznych

malżonki Magdaleny. Kurort

samych źródel i analizy

12 pomieszczeń z wannami na

wielką wsią o wspanialym polo-

procedur, zwracać się do świa-

Morszyn i zarządzanie Funda-

zabiegi wodolecznicze. Pierw-

żeniu wśród bujnych sosnowych

towej slawy chemików, lekarzy,

cją Stillerów przeszly pod opie-

wód. Dopiero po

szym źródlem, którego woda zo-

i bukowych lasów, w odleglości 4

balneologów. W celu dokladne-

kę Galicyjskiego Towarzystwa

otrzymaniu najwyższej

stala uzdatniona do użytku, bylo

godzin jazdy pociągiem ze Lwo-

go sprawdzenia wlaściwości

Lekarskiego. Towarzystwo nie

oceny, bogate

źródlo ,,Magdalena" (na cześć

wa, niczym wspaniala miejsco-

wód i soli ci specjaliści wyko-

od razu docenilo wartość da-

w skladniki mineralne

malżonki Stillera), a drugim

wość uzdrowiskowa. Decydują-

nali dziesiątki i setki analiz, by

rowizny. Na rozwój kurortu

cym stalo się jednak przelożenie

potrzeba bylo znacznych in-

kolei ze Lwowa. Oglądając okoli-

westycji, na co Towarzystwo

ce swego nowego majątku Stiller

nie moglo sobie pozwolić. Na-

odnalazl w okolicznych lasach

leżalo rozbudować ilość pokoi

źródla z wodą mineralną. Przy-

kąpielowych,  mieszkalnych,

jacielskie stosunki lączyly go z dr

urządzić teren, zabezpieczyć

Wenantym Piaseckim, dyrekto-

odpowiedni poziom uslug le-

rem hydropatycznego zakladu

karskich i kwalifikację perso-

leczniczego Karola Kisielki i dr

nelu. Przed I wojną światową

Zygmuntem Dzikowskim ­ en-

zamierzano nawet przekazać

tuzjastami i propagatorami zdro-

Morszyn obcemu kapitalowi,

wego trybu życia, kurortów kli-

ale zamiary te nie powiodly się.

matycznych i wodolecznictwa.

Przez wiele lat Morszyn prze-

To oni poddali Stillerowi myśl

żywal trudny okres. Dla roz-

zalożenia w Morszynie kurortu.

woju uzdrowiska stopniowo

Stiller sprzedaje swój sklep

wyprzedawano wlasność Stil-

z bronią swemu asystentowi

lerów: cegielnie, tereny przy

Alfredowi Modestowi Dzikow-

ul. Zyblikiewicza i Halickiej, 15

skiemu, bratu dr Zygmunta Dzi-

morgów za rogatką Żólkiewską,

kowskiego. Od tej chwili (1879)

obligacje Towarzystwa Kredy-

przez dlugie lata sklep Dzikow-

towego Ziemskiego.

skiego funkcjonowal w gma-

Po ukończeniu I wojny świa-

chu Towarzystwa Kredytowego

towej, już w czasach II Rzeczy-

Ziemskiego przy ul. Karola Lu-

pospolitej, Morszyn stal się jed-

dwika 1 jako ,,Pierwszy i jedyny

nym z najbardziej popularnych

na calą Galicję sklep broni, per-

uzdrowisk Polski, a obecnie

fumerii i wyrobów toaletowych,

Ukrainy, przyjmując co miesiąc

PIERWSZY GMACH KURORTU W MORSZYNIE ,,POD KOTWICĄ" Z OKLADKI PROSPEKTU

a również na potrzeby polowania

blisko 10 tys. kuracjuszy.

REKLAMOWEGO Z 1880 R.