33

nr 13­14 (401­402) | 29.07­15.08.2022

Rozmowy Kuriera

www.kuriergalicyjski.com

Spora liczba tych osób, zale-

także otoczenie, sąsiedztwo. Kolej-

i sąsiedzkich. Są to wsie: Nowy Solo-

dwie odnalazla swoją polską

ny krąg to język nauczania w szkole.

niec, Pojanamikuli, Plesza, Tereblecze,

tożsamość, zaczęla się uczyć

W książce dobitnie widać przyklady

Stara Huta i Piotrowce Dolne. W in-

polskiego i wybuchla tam woj-

nauczania różnych języków. Przy-

nych miejscowościach na Bukowinie

na, zniszczenia, rozpoczęly

toczę przyklad ze wsi Sloboda-Rasz-

język polski występują odświętnie.

się ucieczki i wysiedlenia, jak

ków: ,,Polska szkola byla w Slobodzie

Podobnie w Naddniestrzu oraz na po-

na zachód, tak i na wschód,

w 1924 roku, nauczycielką byla Wan-

ludniowo-wschodniej Ukrainie. Tam

do Rosji. Co będzie polskością

da Soroczynska. Ja nie pamiętam, tak

język polski nie występuje w codzien-

tych ludzi? Polacy ­ repatrian-

opowiadają starsi. Bo ja już uczyla się

nych kontaktach oraz nie występuje

ci i uchodźcy z tego regionu są

po ukraińsku w naszej szkole". Kolej-

w sferze rodzinnej.

teraz w Polsce. Czy spotkala

ny przyklad z Bukowiny: ,,Ja chodyw

Jakie są skutki nowego rodza-

się Pani teraz z dawnymi zna-

do polskoji szkoly, ja chodyw u per-

ju polskości adaptowanej przez

jomymi z terenów między Do-

szyj klas, tut de Polskij Dom, kiedyś

nauczycieli z Polski oraz sie-

nem, Dniestrem a Prutem?

byla polska szkola. Polskij i bula

ci ośrodków nauczania języka

rumunska, nie byla tylko odna pol-

Tak, staram się caly czas utrzymy-

polskiego?

ska. Czos potomu polsku widminyly,

wać kontakt z moimi rozmówcami,

pryjszly ruski i wże polskoji mowy ne

Język polski uczony przez nauczycie-

wiadomo, nie da się ze wszystkimi.

bulo. Ruska, ukrainska, ukrajinskoj

li z Polski przynosi nam nowe wspa-

Z dużą liczbą osób koresponduję li-

i mensze bulo. To bulo w sorokowomu

niale rezultaty badań. Warto jeszcze

stownie, emailowo, poprzez Face-

roci... U sorok perszom widwojuwaly,

wskazać na jeden czynnik: tam gdzie

book i inne profile spolecznościo-

ruski widbyly i pryjszly do nas Ru-

uczą nauczyciele z Polski, tam widać

we, spotykam się bezpośrednio. Ci

muny. Ne można, nie wolno bylo roz-

ich efekty. W środowiskach, gdzie

którzy zostaną w Polsce, wtopią się

mawiać ni po polsku, ni po ukraińsku,

uczą miejscowi nauczyciele te efekty

w nasze środowisko. Polacy są bar-

tylko po rumuńsku. Ja chodyw baha-

są mniej widoczne. Na poludniowo-

dzo życzliwie nastawieni do obywa-

to u perszyj klas. Chodyw u oden klas

-wschodnich obszarach Ukrainy ten

teli Ukrainy różnych narodowości.

u perszyj, potomu perejszow u druhyj,

nowy rodzaj polskości, zaadaptowa-

Szczególnie Polacy z Ukrainy, Mol-

pryjszly Ruski, znow u perszyj klas,

ny z Polski dosyć dobrze się przyjąl,

dawii dobrze odnajdują się w Polsce,

potomu pryjszly Rumuny druhyj raz

nie bylo tam warunków do pielęgno-

widzą swoją szansę. Często slyszę

i piszow znów u perszyj klas i potem

wania i przekazywania z pokolenia

wypowiedzi mlodych Polaków uro-

u druhyj i tretij i czetwertyj i koniec".

w pokolenie polskich tradycji, jak to

dzonych na Ukrainie: ,,Dzięki temu,

Te przyklady wyraźnie pokazują jak

mialo miejsce na Bukowinie. Są to

że moja babcia mnie nauczyla po

zmienialy się języki w szkole.

uwarunkowania polityczne, spolecz-

polsku, teraz mam pracę; dziadek

Co do utraty któregoś z języków, to

ne, ekonomiczne itd.

zawsze mówil, nie bój się swojej pol-

również wplywa na to wiele czynni-

skości, dziadek mial racje, teraz je-

Powstaly tam też naukowe

ków, glównie na ile jednostka jest za-

stem w Polsce; dziadek byl Polakiem,

ośrodki  polonijne,  których

angażowana w pielęgnację języków,

nie byl w partii, ciężko pracowal, ale

dzialalność Pani wspierala

które zna. Jak często ich używa i czy

dal mi szanse na normalne życie

przez kilkanaście lat. Na przy-

ma warunki i chęci, aby przekazać je

wsparcie z Polski jest bardzo waż-

do historii. Zmienia się na naszych

w wolnej Polsce". Takich wypowie-

klad w Berdiańsku.

kolejnym pokoleniom.

ne, ponieważ jest wymiana myśli,

oczach historia, struktura spolecz-

dzi jest sporo. W Polsce odnajdują

Język polski dominuje glównie na

Tak w niektórych miejscach powsta-

zdań. Za każdym razem spotykalam

na. Czy zostaną jeszcze tam Polacy?

się i nie wstydzą się mówić, że są

Bukowinie we wsiach polskich w któ-

ją ośrodki naukowe. Z ośrodkiem

się również ze studentami, to dzię-

Podobnie z Naddniestrza wyjeżdża

Polakami. Często z tego powodu są

rych używana jest polska gwara górali

w Berdiańsku wspólpracuję i wspie-

ki też takim spotkaniom mlodzież

mlodzież. Oczywiście stawiamy tu

dumni.

bukowińskich. W tych wsiach gwara

ram go od kilkudziesięciu lat. Prowa-

wyjeżdżala na studia. Dziś widzi-

pytania, na które być może za 30 lat

Dziękuję za rozmowę.

jest używana w kręgach rodzinnych

dzone byly tam wspólnie badania. To

my, że ta dzialalność przechodzi już

ktoś da odpowiedź.

Witryna literacka

MARIUSZ OLBROMSKI

ELEGIA NA ZNISZCZENIE

MASZT

Lecz to, co ­ jednak ­ najważniejsze:

w miejscu zapadlym, w zieleni zaciszu.

wędruje w myślach, w sercach

Po coście, chlopcy, rozkaz wykonali,

LAWRY

czuwa, i ­ niepochwytnie krąży.

by w wiecznym ogniu wiecznie siedzieć?

Jak drzewo potrzaskane wichrem

Wciąż ­ tak przedziwnie pięknieje.

W pobliskiej cerkwi placze Chrystus.

sztormu nad morzem wzburzonym

Tych, którzy mieli serca przepelnione Bogiem

Bo naród żyje przez swoją kulturę.

Robaki, najbliżsi teraz już wasi sąsiedzi.

jakże wielu już pozostanie

porazil nagly huk i raptem buchnąl plomień

Oddycha, śni w niej i pracuje, w czas

z trwalym kalectwem wojny w sobie.

PIEŚŃ

i biegl po gontach pięciu kopul zlotych,

trudny w oporze trwa i w nadziei.

Z losem zlamanym i nie do zlożenia.

i belkach z dawna kadzidlem nasączonych,

Z wieloma najbliższymi w grobie.

O KRESOWYCH

OSTRZELANY POMNIK

aż w klębach dymu stanęly rzędami ikony

Jak wielu pozostanie bez kończyn,

i Świętogórskiej wizerunek Matki Bożej

jak wielu jest na zawsze oślepionych,

KAPLANACH

na krew spoglądal rannych i zabitych.

Dawni poeci Ukrainy

jak wielu żyje tragicznie poparzonych

I byl w pieczarach pośród placzu

wciąż mówią.

Nigdy parafian swoich nie opuszczą,

i trwa wciąż w ogromie cierpienia.

tak gęsto stloczonych: kalek, dzieci i kobiet.

Bo to, co z milości

chociaż pociski lecą często na nich.

Mówią, że tylko jeszcze na oddechu

Wciąż tężal żar i rósl pożogi szybko ogień

jest jak domu fundament.

Modlitwą i pomocą ich wspomogą

sprawiedliwych nad przepaścią

wolal o pomoc dźwięk lecących dzwonów

To na nim wciąż rosną

Kresowi Kaplani.

wisi nasza Ziemia ­ lecz wiem też,

­ coraz dalej i dalej ­ dalej ­ w przestrzeń

miasta i sprawy.

Nigdy schronienia nie odmówią

że na bólu obrońców dziś powiewa

do serc wielu ­ wciąż jeszcze uśpionych...

Mądrych slów zburzyć

uchodźcom ­ osobom nieznanym.

­ jak na maszcie najwyższym ­

Są w dziejach świata mroczne karty pisane

nie można

Zawsze nakarmią i dostarczą leki

sztandar godności czlowieka.

krwawym pismem kainowej zbrodni.

ani piękna nie można

Kresowi Kaplani.

Jego wolność, i ­ jego nadzieja.

Zburzenie cichej, w niebo zapatrzonej lawry

przeslonić przed sercem.

Choć ziemia plonie, domy ploną,

1.VII.22

i śmierć niewinnych w modlach pogrążonych

Próżno dziś lecą kule

także świątynie są bombardowane,

przez wieki będą wspominać potomni.

Moskiewskie

choćby dla garstki tylko wiernych

LIST

Lecz nawet gdyby cala ludzkość zapomniala,

w pomnik Szewczenki.

msze święte są wciąż odprawiane.

Wszechmocny nigdy tego nie zapomni.

Gdy slychać strzaly ślubów udzielają,

WRAK CZOLGU

za Krzyżem idą ­ z pożegnaniem.

Wszystko, co mroczne jest, przemija.

15.V.22

Bo kto powierzyl życie swoje

Świat, milość twą na nowo wola,

Za starą szopą i domem zburzonym

Chrystusowi Panu temu niestraszne

blękity pól i rzek sloneczny odblask,

MOC KULTURY

rdzewieje w chruśniaku wrak spalony.

wojny wszystkie okropności.

pachnące pod nogami bujne ziola.

Splonęli najeźdźcy, próżne ich zamiary,

Ten wie, że milość najważniejsza

Wszystko, co krwawe jest, przemija.

Gorze, nadal gorze kultura,

daremnie mlode życie postradali.

jest zawsze tu i teraz i do o s ó b,

Powstaną domy, mosty, nowe drogi

wielkie bogactwo sztuki:

Pewno ich matki dzwonią, listy piszą,

a nie do abstrakcyjnej ludzkości.

i miasta znów odbite w wodzie

muzea, teatry, prastare świątynie

nadal nie wiedząc, że syn wlaśnie zginąl.

Bo kto powierzyl życie swoje

rozkwitną jak przepiękne ogrody.

z wiarą ­ prześwietnie zdobione.

A może zdolny byl i tak mial piękne plany,

Chrystusowi Panu ten w zbroi

Wszystko, co grozą jest, przemija.

Księgi w bibliotekach stloczone

w cudzie dziewczyny swojej zakochany.

nieustannych modlitw ciągle staje

Ach, otrzyj tylko z prochu wojny oczy.

­ arki mądrości ­ też ploną

Za cieniem cerkwi, w chruśniaku malin

do walki o ksztalt prawdy

Świat milość twoją wciąż przyzywa.

Ale schronila się często glęboko

gąszcz dymnych klębów ich owinąl.

i o blękitne bogactwa świętości.

Noc ciemna przecież gwiazdy toczy.

­ jak ludzie ­ za workiem z piaskiem

Z dzwonnicy puszczyk nocą ich oplakal,

Ten szuka w sercu nowych dróg

Nie zgub się tylko wśród zwątpienia

i w schronach. Ukryla się w ,,nigdzie".

mysz szla w pobliżu, ślimak ich odwiedzil.

do wielu czynów milosierdzia.

­ proszę. I w nienawiści katastrofie.

W pakach, tysięcznych skrzyniach

W dzień oblok bialy wolno minąl

I najpokorniej Wszechmocnego

5.VII.22

z pieczęcią ,,przeslanie potomnym".

sen nieprzespany, calkiem zagubiony

o dar pokoju w dzień i nocą prosi.