37

nr 13­14 (401­402) | 29.07­15.08.2022

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Felicjan Bajan ­ budowniczy, aktor i śpiewak,

,,majster do wszystkiego"

Czy gdzieś, w jakiś rodzinnych

albumach zachowalo się

zdjęcie Felicjana? Znane jest

jedno ­ z synem, zamieszczone

w prasie stanislawowskiej.

Niewysoki, drobnej postury,

z wąsem i zapewne często

z rozbrajającym uśmiechem

na twarzy, z jakiego znany

byl w późniejszych latach

również jego syn, Jerzy.

Tak, z pewnością Felicjan

byl czlowiekiem pogodnym

i wesolym. ,,Pan Bajan,

organizacya z natury swej

pogodna" ­ pisal o nim ,,Kurier

Stanislawowski" w 1912 r.

Czlowiek wielu talentów ­

przede wszystkim uzdolniony

muzycznie i wokalnie. Marzyla

pierwszymi lub jednymi z pierwszych otrzy-

mu się zapewne scena lub

manych przez niego zleceń bylo prowadze-

scena operowa a nie biuro

nie budowy greckokatolickiego seminarium

architektoniczne. Widzial

reżyserią p. Szuberta w jednoaktowej hu-

duchownego oraz nowego gmachu Krajo-

w formie bezinteresownego wykonania

siebie na deskach teatralnych

wej Szkoly Stolarskiej.

planów kościola ­ za Komitet Franciszek

moresce ,,Nieodparty argument", zagranej

przed pelną widownią a nie

5 października 1912 r. na dochód Towarzy-

,,Uroczystość poświęcenia i polożenia

Leszczyński, Stanislaw Pieniążek (,,Kurier

przy rajzbrecie i z grafionem?

kamienia węgielnego pod budynek gr.kat.

Stanislawowski" z 28 kwietnia 1907 r.)

stwa Gimnastycznego ,,Sokól" w Stanisla-

Sporo na to wskazuje,

wowie. Występowal też w ,,Halce" Stanisla-

Seminaryum duchownego w Stanisla-

Bajanowi architekcie tutejszemu najser-

Kościól w Medusze zamknięto w roku

jednak losy potoczyly się

wa Moniuszki w roli dudziarza (lipiec 1910

wowie odbyla się dnia 29 z.m. o godzinie

deczniejsze podziękowania za artystyczne

1945 (po wyjeździe ks. Józefa Zawory)

inaczej, chociaż milość do

r.). W 1912 r. w ,,Opowieściach Hoffmana"

12 w poludnie. Uroczystości dokonal ks.

i bezinteresowne wykonanie fasady ko-

i zamieniono na spichlerz. Obecnie jest

muzyki i śpiewu pozostaly

- ,,Felicjan Bajan, grający dotychczas tylko

mitrat Faciewicz przy wspóludziale licz-

ściola. Wskutek tej obywatelskiej ofiar-

opuszczony, w stanie ruiny a jego zaglada

niezmienne. A i nie tylko do

nego duchowieństwa oraz starosty radcy

zda się nieodwracalna. Część malowidel

pomniejsze rólki, wybil się tym razem na

ności wiernego syna kościola i ojczyzny

Talii i Melpomeny, bowiem

czolo, kreacją niezrównanego famulusa

Dworu p. Prokopczyca, wiceburmistrza

miasto nasze zyskalo znowu nową ozdobę.

zdobiących ściany świątyni dotrwala do

byl również czlonkiem

Franciszka, który wybornie dal nam po-

miasta p. Fiedlera i licznej publiczności.

Oby czyn jego znalazl jak najwięcej naśla-

dnia dzisiejszego.

wspierającym Zjednoczonego

znać, co to dobra szkola może" (,,Kurier Sta-

(...) Budowa, którą kieruje p. Felicyan Ba-

dowców na każdym polu ­ Komitet" (,,Ku-

Na desce kreślarskiej Felicjana powsta-

Towarzystwa Przyjaciól Sztuk

nislawowski" z 21 stycznia 1912 r.). W maju

jan, rządownie upoważniony budowniczy

rier Stanislawowski" 27 września 1908 r.)

waly nie tylko projekty obiektów sakral-

Pięknych w Krakowie.

ze Lwowa, postępuje raźno i zdaje się, że

nych ale i budynków mieszkalnych. ,,Fasa-

1912 r. podziwiano go w ,,Tosce": ,,Nieoce-

Projektu Bajana byl kościól pw. św.

nionym doprawdy jest zawsze p. F. Bajan,

już z latem przyszlego roku stanie okazaly

Józefa, polożony na dawnym przedmieściu

da tej kamienicy wedle projektu architekty

który jako ajent tajnej policyi mial maskę

gmach". (,,Gazeta Lwowska" z 2 września

Stanislawowa - w Knihinie Kolonii z 1910

p. Bajana ogólnie się podoba" ­ mowa tu

ANNA KOZLOWSKA-RYŚ

wyborną i wywiązal się z zadania swego

1902 r.)

r. Pomysl jego wybudowania zrodzil się

o jednopiętrowej kamienicy w Rynku na

jak zawsze doskonale. P. Bajan, organizacya

Felicjan urodzil się w Jaroslawiu i tu

w 1909 r., w rok później ­ w maju, komitet

rogu ulicy Berka, należącej do p. Ebnera

Krajowa Szkola

(,,Kurier Stanislawowski" 1 listopada 1908

z natury swej pogodna, używany do ról we-

ukończyl C.K. Wyższą Szkolę Realną ­ od-

budowy pod przewodnictwem ks. pralata

Stolarska ­ jedna

solych, nie popadl jednak w manierę, co mu

najdujemy jego nazwisko w sprawozdaniu

Józefa Piaskiewicza zaakceptowal pro-

r.). Zaprojektowal też (nieodplatnie) pleba-

za zaslugę poczytać należy".

dyrekcji za rok szkolny 1875/76. W 1887

jekt przedlożony przez Felicjana i jeszcze

nię przy kościele w Wolosowie, nieopodal

z najstarszych szkól

Pod koniec tego sezonu pan Felicjan

r. mlody, dwudziestodwuletni Felicjan

w tym samym miesiącu uzyskano pozwo-

Nadwórnej (kamień węgielny pod budowę

stolarskich w Galicji

znów zachwycal: ,,Niemalym czynnikiem

zajmowal się w Jaroslawiu ...handlem ­

lenie na budowę, którą prowadzil projek-

kościola poświęcono w 1905 r.).

- otworzyla swoje

,,Komitet kościelny w Wolosowie skla-

ożywczym, dekoracyjnym, a tak biorą-

prowadzil sklep z papierem i przyborami

tant. Budowla nawiązywala w stylu do

podwoje we wlasnym

cym za serce w ,,Halce" są tańce. Blękit-

szkolnymi tudzież ramami do obrazów

gotyku nadwiślańskiego, polączonego

da najserdeczniejsze podziękowanie WP.

gmachu przy ul.

ny mazur w akcie 1-szym to niewątpliwie

i instrumentami muzycznymi ,,po cenach

z elementami romańskimi.

F. Bajanowi w Stanislawowie za bezinte-

Kilińskiego 18 kwietnia

twardy do zgryzienia orzech dla amato-

przystępnych". Być może mial kroczyć

,,Budowa kościola polskiego w Knihi-

resowne wygotowanie planu na plebanię

1904 r.

rów, którzy, jak Stanislawów, nie mają F.

śladem ojca, Ignacego, wlaściciela sklepu

nie Kolonii już się rozpoczęla w środę 25

w Wolosowie" (,,Kurier Stanislawowski"

25 grudnia 1910 r.).

Bajana. Ten majster do wszystkiego zrzuca

istniejącego przy Rynku już od lat 50-tych

b.m. Komitet prowadzi budowę kościola

w pierwszym akcie kilka krzyżyków i jak

XIX w. Jednak ciągle jeszcze mial w glowie

Kolejną z prac Bajana na terenie miasta

we wlasnym zarządzie. Kierownictwo bu-

W 1907 r. prowadzil

mlodzieniec przewodzi w holubcach, aże-

śpiew i operę. I oto w warszawskiej ,,Ga-

byl prawdopodobnie zarządzony przez na-

dowy natomiast spoczywa w ręku czlonka

Felicjan budowę szkoly

by z tą samą ochotą przepoczwarzyć się

zecie Polskiej" z lutego 1892 r. czytamy:

miestnictwo w 1905 r. remont fasady ka-

Komitetu budowniczego Felicjana Bajana,

w IV akcie w sędziwego Dudziarza" ­ pi-

,,Na scenie teatru Rozmaitości odbyla się

tedry greckokatolickiej. Jemu też zlecono

który bezinteresownie sporządzil plany

Towarzystwa Szkól

wykonanie zdjęć i planów ,,wedle obecne-

sala w zachwytach nad przedstawieniem

dzisiaj o godzinie 2-giej z poludnia próba

kościola i z energią wziąl się do zbożnego

Ludowych w Jeziorku

,,Gazeta Lwowska" w grudniu 1912 r.

wstępna dwojga aspirantów do zawodu

go stanu".

dziela" (,,Kurier Stanislawowski" z 29 maja

kolo Ujścia Zielonego,

W 1914 r. Bajan zostal skierowany do

dramatycznego: panny Wiktoryi Szyma-

Przenióslszy się do Stanislawowa ­ po-

1910 r.).

wsi zamieszkalej

budowy fortyfikacji w Kolomyi a następnie

nowskiej i p. Felicyana Bajana. Pierw-

czątkowo bez rodziny, Felicjan otworzyl

W 1911 r. świątynię przykryto dachem,

wówczas przez 300

w Horodence, gdzie również budowal szpi-

sza próbowala sil swoich jako Antonina

swoją ,,kancelarię budowniczego" najpierw

w rok później wzniesiono sklepienie a po-

rodzin osiadlych tutaj

w gmachu greckokatolickiego seminarium

tal wojskowy. Dzieci i żona zostaly w Stani-

w ,,Starych kawalerach", p. Bajan zaś po-

sadzkę pokryto betonowym terrazzo.

Mazurów.

slawowie. Zofia Bajanowa jako urzędniczka

pisywal się w komedyach: ,,Zloty cielec"

duchownego, a następnie (w styczniu 1907

,,Będzie to piękna i obszerna świątynia

dyrekcji kolei z polecenia wladz musiala

(rola Goldensterna syna) i ,,Stryj przyje-

r.) w sąsiednim domu p. Susmana przy ul. Li-

obliczona co najmniej na pomieszczenie

w obliczu zbliżającego się frontu opuścić

chal" (rola Grzywaczka)". Czy zostal przy-

powej 11. Rodzina zamieszkala w wilii przy

1200 ludzi. Oprócz glównego wejścia są

W 1912 r. Felicjan zostal wybrany do

Stanislawów wraz z wycofującym się przed

jęty? Nie wiadomo, jednakże nie dane mu

ul. Romanowskiego 3. ,,Rządowy upoważ-

dwa wejścia boczne, nie licząc wejść do

zarządu istniejącego od 1910 r. Towarzy-

niony budowniczy ze Lwowa" wykonywal

stwa budowlanego, spólki z ograniczoną

Rosjanami wojskiem austriackim. Dzieci Ba-

bylo zostać zawodowym aktorem.

zakrystii i skarbca, umieszczonych po obu

janów ­ Jerzy, Marian i Malgorzata, praw-

Ponoć Felicjan praktykowal w biurze

,,wszelkie budynki tak mieszkalne jak i na

stronach wielkiego oltarza".

odpowiedzialnością w Stanislawowie.

dopodobnie zostaly w mieście pod czyjąś

projektowym inżyniera Klaudiusza Anger-

cele przemyslowe, a to gorzelnie, browa-

Uroczystość poświęcenia odbyla się

Wkrótce po osiedleniu się w Stanisla-

opieką, chociaż niewykluczone, że zostaly

mana w Jaśle, piastującego urząd inżynie-

ry, cegielnie itp. Sporządza plany i koszto-

w czerwcu 1913 r. i mimo iż świątynia nie

wowie zostal Felicjan czlonkiem kólka

odeslane do ojca. Nie jest to do końca jasne.

ra miejskiego w l. 1885-1902. Musialo to

rysy w jak najkrótszym czasie. Przyjmuje

byla jeszcze wykończona, oddano ją do

dramatycznego Towarzystwa Muzyczne-

również kierownictwo budowy tak w Sta-

go im. Moniuszki. W październiku 1906 r.

Wiadomo, że w roku szkolnym 1917/18 Jurek

być z pewnością po 1892 r.

użytku wiernych. Budowę, dzięki pań-

uczęszczal w Kolomyi do VI klasy I Gimna-

W 1900 r. Felicjan, mając już koncesję

nislawowie jak i na prowincyi". O pracach

stwowym subwencjom, wznowiono do-

dal się poznać stanislawowskiej publicz-

zjum im. Króla Kazimierza Jagiellończyka.

budowniczego, zamieszkal we Lwowie przy

budowlanych i projektowych Felicjana Ba-

piero w styczniu 1921 r. - wzniesiono wieżę

ności w roli Papkina w ,,Zemście", którą

Mieszkal wówczas na stancji u p. Franciszki

ul. Bilińskich. Niebawem ożenil się z panną

jana w Stanislawowie nie wiemy zbyt wiele.

i przystąpiono do urządzenia wnętrza.

,,swego czasu gral z powodzeniem na

Orzechowskiej przy ul. Szewczenki (boczna)

Zofią Slawikówną, córką Ubaldo i Micha-

Wiadomo z pewnością, iż byl autorem ,,wy-

Zanim Felicjan Bajan przystąpil do pro-

scenie warszawskiej" (!) (,,Kurier Stanisla-

prawy zewnętrznej" czyli dekoracji fasady

wowski" z 28 października 1906 r.).

12. Zofia Bajanowa przebywala wówczas

liny z Matkowskich. W czerwcu 1901 r. na

jektowania kościola knihińskiego, stwo-

w Opawie...

świat przyszedl pierworodny ­ Jerzy Feli-

niewielkiego, jednonawowego kościola pw.

rzyl inny projekt ­ kościola w Medusze,

,,Niezrównany byl pan Bajan w roli

W polowie 1915 r. w Galicji szalala

cjan, a w 3 lata później w październiku 1904

Najświętszej Marii Panny Nieustającej Po-

wzniesionego w latach 1912 ­ 1913 dzięki

Bernarda w chwili, kiedy lagodzi bóle roz-

cholera i choć późnym latem epidemia

r. - Marian. Państwo Bajanowie zajmowali

mocy, zwanego popularnie ,,Ave Maria", na

pomocy arcybiskupa Józefa Bilczewskiego

kapryszonej Mussetty" (marzec 1911, Gia-

stopniowo wygasala, to Felicjan padl jej

wówczas mieszkanie przy ul. Ląckiego 7.

dawnym przedmieściu Tyśmienickim:

oraz zaangażowaniu parafian.

como Puccini ,,Cyganeria"). ,,Na szczególne

,,Komitet budowy kościola pod we-

podkreślenie zasluguje gra p. Ederowej

ofiarą. Zmarl 17 sierpnia 1915 r. w szpitalu

Najmlodsza latorośl, córka Malgorzata uro-

,,Komitet budowy kościola w Medusze

polowym (mob. ResSpit) nr 3/3. Pochowa-

dzila się zapewne już w Stanislawowie.

zwaniem Najświętszej Marii Panny Nie-

sklada niniejszym serdeczne podziękowa-

w roli Wandy, p. Bajana w roli Grzybkiewi-

no go na cmentarzu w Strzylczach kolo

W 1902 r. Felicjan rozpocząl swoją dzia-

ustającej Pomocy w Stanislawowie przy

nie WPanu Felicjanowi Bajanowi za dar

cza i p. Artychowskiego w roli Żólcińskiego"

Horodenki.

lalność w Stanislawowie. Prawdopodobnie

ulicy Gillera sklada WPanu Felicjanowi

na budowę kościólka w Medusze zlożony

­ to z występów kólka dramatycznego pod