17

nr 17 (405) | 16­29.09.2022

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

sąsiedniego z Gródkiem Sata-

cegla ogniotrwala (szamotowa)

nowa. Byla jedną z najwybit-

z sygnaturą ,,LONDON', znana

niejszych arystokratek swego

i używana w calej europejskiej

czasu. Tej pannie udalo się omo-

części imperium rosyjskiego,

tać następcę austro-węgier-

nie ma nic wspólnego ze stolicą

skiego tronu, księcia Rudolfa

Wielkiej Brytanii. Ta ,,angiel-

i o maly wlos nie zaciągnęla go

ska" cegla produkowala byla

do oltarza. Aby uniknąć cesar-

na Wolyniu, gdzie są olbrzy-

skiego mezaliansu, pannę czym

mie poklady gliny szamotowej.

prędzej wyslano z Wiednia do

Natomiast nazwą ,,LONDON"

Lwowa i znaleziono dla niej

sugerowano solidność wyrobu,

męża ­ hrabiego Tyszkiewicza.

aby przyciągnąć klienta. Po-

W Satanowie miala cegielnię,

dobnie jak w opisanych wyżej

która sygnowala swe wyro-

przypadkach, ze znajomością

ARCHAICZNA DACHÓWKA ,,OGON BOBRA" Z SYGNATURĄ CEGIELNI

by literami ,,KT" (Klementyna

alfabetu lacińskiego bylo raczej

TYSZKIEWICZ

Tyszkiewicz).

kiepsko. Na wystawie można

Jednak na potrzeby budow-

Z satanowską cegielnią hra-

ujrzeć cegly szamotowe z bez-

sensownym napisem ,,LOНDЛ"

nictwa hal cukrowni produk-

biny Tyszkiewiczowej zwią-

cji lokalnych cegielni bylo za

zany jest kolejny unikatowy

­ dziwny okaz sprzed rewolucji.

malo. Wobec tego hrabina spro-

eksponat. Cegielnia produko-

Sygnatury i znaki to jednak

CEGLA Z CUKROWNI HRABINY

wadzala cegly z innych okolic.

wala również dachówkę. Byla

nie wszystko. Szara, dopiero

TYSZKIEWICZOWEJ

Nie jest wykluczone, że część

to  kwadratowa  dachówka

sformowana cegla, którą przed

cegiel sprowadzila z Imperium

,,typu marselskiego", bardzo

wypaleniem suszono pewien

CEGLA Z CEGIELNI KLEMENTYNY

Habsburgów. Tym bardziej, że

popularna w II polowie XIX

czas na slońcu, zawiera różne

TYSZKIEWICZOWEJ

wspomniana cukrownia stoi

wieku, produkowana również

ślady miejscowej fauny. Mamy

nad samym brzegiem granicz-

z sygnaturą. Czasami byly one

tu cegly ze śladami kury, kota,

nego w owych czasach Zbrucza.

artystyczne. Ale plaska da-

większego psa i nawet malut-

Ceglę sprowadzano również

chówka ,,ogon bobra" produko-

kich szczeniaków. Zdarzają się

wana byla bez żadnych sygna-

z Gródka, odleglego o 20 km

też odciski zwierząt kopytnych

od Satanowa. Świadczą o tym

tur. Przynajmniej na Ukrainie

­ślady są zmazane więc trud-

CEGLA SZAMOTOWA

cegly sygnowane ,,ИК" (Iza-

takich nie znaleziono. Nato-

no określić do kogo należaly: do

Z BEZSENSOWNĄ SYGNATURĄ

ak Kleiman). W samym Gród-

miast w Satanowie trafiono na

prosiaka, czy do kózki.

,,LOНDЛ"

ku produkcja tej cegielni jest

cztery naraz rodzaje sygnatur:

Oto ile różnych historii kryje

Początkowo slużyla do wznie-

dobrze znana, często z sygna-

,,KT", ,,KT 1", ,,kurza lapka" i jesz-

w sobie zwykla cegla...

ŚLADY PIESKA NA CEGLE

turami ,,ИК" lub ,,NК". W tym

sienia zniszczonej przez ko-

cze jedna sygnatura w ksztalcie

ostatnim przypadku litera ,,И"

Info:

munistów w latach 30. XX

ni to strzalki, ni to stylizowa-

w. jakiejś budowli sakralnej.

jest odwrócona (jak opisywa-

nego wizerunku buraka lub

Muzeum

Krajoznawcze

W mieście bylo takich kilka,

lem wcześniej) lub pojedyncze

może UFO czy w ogóle statku

w Gródku Podolskim powsta-

sygnatury ,,И" oraz ,,K". Z tą ce-

więc trudno określić, z któ-

kosmicznego (ta ostatnia wersja

lo w 1969 roku dzięki entu-

rej pochodzi ­ możliwe, że byl

gielną związana jest kolejna in-

pod koniec XIX w. wygląda na

zjastom. Na eksponaty wów-

to kościól pw. św. Stanislawa,

teresująca historia.

malo prawdopodobną). W Mu-

czas przekazano dwie sale

a może św. Anny lub z budynku

Najbardziej znanym produ-

zeum możemy oglądać sygna-

w lokalnym Budynku Kultury.

plebanii. Pozyskane w ten spo-

centem dachówek w tej czę-

tury ,,kurza lapka" i ,,KT".

W 1971 roku placówka otrzy-

sób materialy budowlane prze-

ści Podola byla fabryka Szloma

Z cegielni pani Klementyny

mala status ,,Muzeum ludo-

znaczano na inne wznoszone

Galperina z Proskurowa (ob.

pochodzi również cegla z bar-

wego". W 1993 eksponaty

CEGLA SZAMOTOWA

chmielnicki). Niewielkiej fa-

,,obiekty komunizmu". Ten eks-

dzo artystyczną sygnaturą ­

przeniesiono do wlasnego bu-

Z POCZĄTKU XX W. Z LADNĄ

ponat pozyskano przy rozbiórce

bryczce z Gródka trudno bylo,

tarczą herbową i splecionymi

dynku. Od 2002 roku jest mu-

SYGNATURĄ NIEZNANEGO

murów dawnej fabryki mecha-

rzecz jasna, konkurować z po-

w ornamencie literami ,,SFC".

zeum państwowym.

PRODUCENTA

nicznej, wybudowanej w mie-

tężnym i znanym producentem.

Z takiej cegly stawiano budyn-

Jak dotąd, jest to jeden z naj-

ście przed II wojną światową.

Wówczas Kleiman postano-

z wyraźnie określoną ozna-

ki miejscowej cukrowni, też

nowocześniejszych obiektów

ką narodowościową. Intere-

Czyli ta zwykla cegla opowiada

wil zagrać na uczuciach na-

należącej do hrabiny. Możliwe,

muzealnych, wyposażony we-

rodowych Żydów. Dolną stro-

sujące, że dla chrześcijan ta

nam o calym okresie historii ­

że jest to też satanowska pro-

dlug ostatnich technologii mu-

nę swojej dachówki ozdobil

sama fabryka produkowala da-

jak budowano świątynie i jak je

dukcja, na co wskazuje litera

zealnych. Odnowione muzeum

chówkę ze zwyklą sygnaturą

niszczono.

gwiazdą Dawida i wielkim na-

,,S". Dla carskiej cegly XIX-XX

otwarto w maju 2021 r. Nowe

,,Городокъ".

pisem ,,Клейманъ Городокъ

W  ekspozycji  muzealnej

ww. takie gustowne sygnatu-

pomieszczenie i jego wyposa-

przedstawiono ponad 50 róż-

Allede Marseille" (Kleiman,

Interesującym  ekspona-

ry nie są charakterystyczne,

żenie Muzeum zawdzięcza ro-

nych budowlanych sygnatur

Gródek, typ Marselski). Napis

tem wystawy jest cegla z sy-

tym bardziej dla prowincjonal-

dakowi z Gródka lekarzowi dr.

wykonany zostal literami, sty-

gnaturą w ksztalcie chrysto-

i znaków, obejmujących okres

nych cegielni. Ale dla terenów

Mykole Humeniukowi. To z jego

lizowanymi na alfabet jidysz.

gramu ,,IHS". Ten eksponat ma

od I polowy XIX w. do I polowy

Austro-Węgier jest to typ dość

inicjatywy i jego funduszy mu-

kilka znaczeń historycznych.

XX wieku. Interesujące jest, że

Jest to jedyny typ sygnatury

rozpowszechniony.

zeum otrzymalo nowe życie.

Sztuka a wojna

byly wystawiane na Międzynarodowych

mieszkania zostaly zniszczone, ale też po-

zostali Ukraińcy, którzy w realiach ostrza-

wystawach w Ukrainie, Polsce, Bulgarii,

lów rakietowych stracili poczucie bezpie-

Niemczech, Izraelu, USA.

Agresja Federacji Rosyjskiej,

Eksponowane w ,,Zielonej kanapie" ob-

czeństwa i muszą żyć w stalym napięciu

codzienne informacje z miejsc

razy nie tylko budzą wspomnienia o życiu

i stresie. Wlasny dom zapewnia czlowie-

walki, pogrzeby na Cmentarzu

przed wojną, ale też rodzą nadzieję, że ży-

kowi poczuciem spokoju i bezpieczeństwa.

Lyczakowskim ukraińskich

cie wróci do normalności, że wróg będzie

,,Dom" ­ to nie tylko dach nad glową i ścia-

żolnierzy nie mogą pozostawić

ny z cegiel, to przede wszystkim rodzina,

pokonany i wypędzony z naszej ziemi, że

obojętnym żadnego czlowieka.

miliony uchodźców wrócą do stanu we-

pamięć o dzieciństwie i najważniejszych

Często to, co się dzieje, po

wnętrznego pokoju i rodzinnego zacisza,

momentach życia, wyjątkowy smak wody

prostu nie mieści się w glowie.

że nie zważając na bardzo trudny i tra-

i aromat powietrza. Tęsknota ludzi, którzy

Wszystkie rozmowy zwyklych

giczny stan obecny, miliony Ukraińców

utracili gniazdo rodzinne i zmuszeni są szu-

obywateli, nawet w trolejbusie

kać bezpiecznego miejsca w innych regio-

wrócą do wolnego, szczęśliwego życia, że

czy na targu, kręcą się dokola

wszystko będzie dobrze.

nach Ukrainy lub za granicą, jest dla mnie

tego tematu.

Wystawę ,,Dom" zorganizowala kie-

bardzo zrozumiala.

OLESIA DOMARADZKA

rownik galerii ,,Zielona kanapa" Olesia Do-

Andrij Czyżow urodzil się w 1995

maradzka, która jest absolwentką lwow-

roku i dorastal na Krymie, w Sewastopo-

pogrzebów obrońców Ojczyzny są bardzo

TEKST I ZDJĘCIA

lu. W 2013 roku po okupacji Krymu przez

skiej Akademii Sztuk Pięknych, artystką

osobiste. Niekoniecznie przedstawiają na

JURIJ SMIRNOW

malarką. Bardzo wnikliwie odczuwa ona

Federację Rosyjską rodzina Czyżowa byla

swoich plótnach miejsca walk czy zniszczone

OBRAZ ,,DOM"

rytm i kierunki rozwoju wspólczesnej

zmuszona uciekać ze stron rodzinnych

O ileż bardziej mają wewnętrzną potrze-

rosyjskie czolgi. Twórcze myśli są znacznie

sztuki lwowskiej, utrzymuje twórcze sto-

bę, by wyrazić swój stosunek do tej barba-

glębsze, często alegoryczne. Na przyklad,

Dlatego wystawa obrazów Andrija

i osiedlila się we Lwowie. W naszym mie-

sunki z szerokim gronem artystów lwow-

Czyżowa w ,,Zielonej kanapie" przy ulicy

ście Andrij wstąpil do Akademii Sztuk

rzyńskiej wojny ludzie twórczy: plastycy,

malarz Andrij Czyżow odbiera wojnę i milio-

Pięknych na wydzial Hutniczego Szkla Ar-

skich. Dzięki jej wyczuciu artystycznemu

artyści malarze i rzeźbiarze. Nic dziwnego, że

ny uchodźców w aspekcie straty przez tych

Ormiańskiej we Lwowie ma bardzo prostą,

wystawy w ,,Zielonej kanapie" stale pre-

ale symboliczną nazwę ­ ,,Dom". Na otwar-

tystycznego, zaś w 2018 roku byl otrzy-

w miesiącach wiosennych i letnich zorgani-

ludzi wlasnego domu i dorobku calego życia,

zentują imiona nowych talentów twór-

mal premię im. Wiaczeslawa Czornowila.

zowano we Lwowie już kilkadziesiąt wielkich

ucieczki z rodzinnej wsi czy drogiego sercu

ciu wystawy mlody autor między innymi

czych mlodzieży lwowskiej, również od-

i mniejszych wystaw artystycznych poświę-

miasta. Największym marzeniem tych ludzi

powiedzial:

Czyżow aktywnie uczestniczy w życiu

zwierciedlają drogi rozwoju wspólczesnej

­ Z początkiem rosyjskiej agresji milio-

kulturalnym i artystycznym Lwowa, jest

conych wydarzeniom wojennym. Refleksje

stają się marzenia o nowym wlasnym domu,

czlonkiem twórczego stowarzyszenia ,,Ar-

sztuki lwowskiej oraz twórczość znanych

artystów na temat wieści z frontów, tlu-

gdzie czlowiek będzie się czul bezpiecznie

ny Ukraińców doświadczylo straty wla-

t-modul". Jego dziela ze szkla oraz obrazy

lwowskich mistrzów pędzla i dluta.

i po prostu na swoim miejscu.

snego domu. Przede wszystkim ci, których

mów uchodźców na dworcach kolejowych,