22

nr 17 (405) | 16­29.09.2022

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Widoki Lwowa z lotu ptaka

Naszą uwagę zwracają

i wywolują zachwyt

zarówno dawne grafiki

ogólnych widoków Lwowa,

jak i zdjęcia wykonane

z lotu ptaka. Należy

zaznaczyć, że ogólne

widoki naszego miasta

mają dawne tradycje

i historię, zaczynając od

Pasarotti i Hohenberga

i do serii grafik Karola

Auera, wykonanych

w polowie XIX w. Miasto

WIDOK UL. KAROLA LUDWIKA I PL. MARIACKIEGO, 1904 R.

staje w nich przed nami

takiego zdjęcia byl egzotyczny lot balonem.

Pomagaly one zdemaskować polożenie

w swym wyglądzie

Wykorzystywano wówczas mokrą emulsję

okopów, usytuowanie baterii artyleryj-

poprzedzającym

koloidową, przygotowywaną bezpośred-

skich ­ tego, co oko ludzkie nie zdola zo-

wynalezienie fotografii

nio przed lotem. Powodowalo to pewne

baczyć z dużej wysokości, a tym bardziej,

i w przededniu wielkich

trudności przy fotografowaniu z chyboczą-

rozpoznać.

zmian swego wizerunku.

cej gondoli balonu. Ponadto, gaz, którym

Zdjęcia panoramiczne obejmowaly

wypelniano balon, szkodliwie dzialal na

o wiele większą przestrzeń i dawaly pelny

emulsję, tworząc na jej powierzchni plamy.

obraz tego, co widzial lotnik-obserwator na

IRYNA KOTLOBULATOWA

Pomimo tych trudności paryskiemu foto-

dużej wysokości. Uzupelnialy one zdjęcia

Dotychczas znany jest z literatury

grafowi Nadalowi (Gaspard-Félix Tourna-

poziome, wspomagaly prace triangulacyj-

jeden z pierwszych dagerotypów ­ praw-

chon) w roku 1858 udalo się wykonać kilka

ne, przekladanie dróg, regulację rzek itd.

dopodobnie pierwszy ­ z widokiem Lwowa

ogólnych widoków Paryża z wysokości 80

Natomiast stereoskopia pozwala otrzy-

z 1841 r., autorstwa profesora Lwowskiego

m. Byly to pierwsze tego rodzaju zdjęcia.

mać obraz w pewnym sensie objętościo-

Uniwersytetu Jana Glojznera. Przedstawia

Opatentowal on ten sposób otrzymywa-

wy, rozpoznać szczególy, niewidoczne na

on widok miasta z tarasu budynku Zal-

nia ogólnych widoków. W celach wywia-

zdjęciu poziomym. Stereoskopowe zdjęcia

tzmana przy dzisiejszej ul. Winniczenki

dowczych odnośnie pozycji wroga przy

panoramiczne wykonane nawet z niedu-

24. Pisal o nim lwowski kronikarz, dzien-

oblężeniu miasta Richmont podczas wojny

żej wysokości bardzo upraszczaly prace

LATAJĄCE APARATY NAD LWOWEM

nikarz Stanislaw Szniur-Peplowski. Mamy

secesyjnej w USA w 1862 r. wykonano kilka

topograficzne, pozwalaly przy tworzeniu

też możliwość obejrzeć zdjęcia Lwowa

takich zdjęć. Wykorzystywano je ze skut-

Przed startem balon utrzymywany

zainteresowaniem lotnictwem. Inżyniero-

map wskazywać rzeźbę terenu i zabudowy.

autorstwa Karola Ferdynanda Langa

kiem podczas dalszych etapów bitwy.

byl na linach przez oddzial wojskowych.

wie Politechniki Lwowskiej konstruowali

W okresie I wojny światowej aparaty ste-

i Józefa Edera, a także innych fotografów

Pojawienie się suchych żelatynowych

Godzinę przed startem pole za terenem

i oblatywali wlasne konstrukcje samolo-

reoskopowe slużyly jako zwykle kamery

z lat 1860­1900, wykonane z Wysokiego

klisz pod koniec XIX w. stalo się momentem

Powszechnej Wystawy Krajowej wypel-

tów. We Lwowie mialy miejsce występy

13x18 cm. Aparaty fotograficzne w samo-

Zamku, Góry Stracenia, Cytadeli, góry św.

przelomowym w fotografii lotniczej. Ich

nily dziesiątki widzów. Obecni byli przed-

i pokazy lotnicze, gromadzące setki widzów

lotach montowane byly w otworze w pod-

Jacka czy ze Wzgórz Wuleckich.

wysoka światloczulość sprzyjala wykona-

stawiciele wladz: namiestnik Galicji hrabia

(inż. Otto Jeronimus, pierwszy lotnik i kon-

lodze maszyny. Aby uniknąć uszkodzenia

Takie zdjęcia zawsze zachwycają no-

niu zdjęć o wysokiej jakości. Zdjęcia lotnicze

Bobrzyński, prezydent miasta Stanislaw

struktor Czech, Michal Scypio del Campo).

sprzętu w czasie startu i lądowania oraz

wością widoku, chociaż na niektórych,

racjonalnie wykorzystywali Japończycy

Ciuchciński, przedstawiciele wojska, radni,

W 1914 r. w lwowskim lunaparku pod Wy-

wskutek wibracji silnika, zwykly aparat

z powodu niedoskonalości techniki fo-

podczas wojny w Mandżurii w 1904 roku.

dziennikarze i fotografowie. Wydarzenie

sokim Zamkiem na balonie oryginalnej kon-

montowano na specjalnych amortyzato-

tograficznej, kąt perspektywy jest nie-

W 1903 roku po raz pierwszy odbyly się we

zostalo uwiecznione przez znanych foto-

strukcji wzbila się w powietrze pierwsza

rach, wykonanych przeważnie samodziel-

co znieksztalcony. Intryguje to, zmusza

Francji kursy fotografii lotniczej, a w 1909 r.

grafów Marka Minca i Noe Lissa. Plecioną

kobieta, pani Baumgart. Tradycyjne balony,

nie z pilek tenisowych i gumowych linek.

rozpoznawać obiekty w centralnej części

pojawily się pierwsze zdjęcia z lotu ptaka.

gondolę dolączono do balonu i śmialkowie

wypelniane gorącym powietrzem, przy jego

Z czasem zaczęto wykorzystywać sprzęt

miasta wedlug znanych oznak wizualnych,

Lwów w tym czasie z zachwytem obser-

zajęli swe miejsca. Kapitan oddzialu wojsk

ochlodzeniu dzialaly jak spadochron. Wido-

fotograficzny ze znacznie lepszą optyką,

dokonywać odkryć, znajdować interesują-

wowal te wydarzenia, co znalazlo odbicie

aeronautycznych dal komendę ­ ,,Start"

wiska zebraly tysiące ciekawych. Niestety,

przeważnie firmy Zeiss. Pojawila się spe-

ce detale i cieszyć się każdym nowym

w produkcji widokówek (fantastyczne wi-

i balon, odprowadzany okrzykami zachwy-

nikt z lotników nie robil zdjęć podczas lotu.

cjalna technika, aparaty zwykle, pólauto-

odkryciem. W ogólnej masie istniejących

doki balonów, sterowców i innych aparatów

tu, poszybowal w górę na wysokość 2 tys.

Zachowaly się jedynie fotografie na ziemi

matyczne i automatyczne, a także specjalne

widoków Lwowa takie zdjęcia są rzadkie

latających nad miastem).

m. Ponieważ dzień byl wietrzny, za niecale

samych lotników i ich sprzętu, wykonane

przetwarzacze, które lączyly poziome i pa-

i cenne dla pojmowania przestrzennego

29 maja 1910 r. Lwów stal się świad-

dwie godziny balon znalazl się kolo Zlo-

dla prasy przez fotografa M. Minca.

noramiczne zdjęcia, uzyskując ich większą

uksztaltowania Lwowa. Ten proces odnaj-

kiem sensacyjnego lotu balonem. Z inicja-

czowa. Obawiając się, że przy tak silnym

Impulsem do rozwoju fotografii lotni-

rozdzielczość.

dywania i rozpoznawania bardzo cieszy,

tywy klubu ,,Awiata", powstalego w 1909

wschodnim wietrze balon może dotrzeć do

czej stala się dopiero I wojna światowa.

Wszystkie dostępne nam zdjęcia lot-

może dlatego, że miasto staje przed nami

r. w gronie studentów i profesorów Poli-

granicy Austro-Węgier, piloci zdecydowali

Ukazala ona i udowodnila praktycznie

nicze Lwowa ­ w kolekcjach muzealnych

w swej calości i zarazem tajemniczości.

techniki Lwowskiej, mial miejsce lot ba-

się na lądowanie we wsi Luka pod Zloczo-

wszelkie zalety tego kierunku fotografii,

i prywatnych i w Internecie ­ do dziś wy-

W odróżnieniu od map geograficznych fo-

lonem z trójką pasażerów w gondoli. Lot

wem. Przy pomocy patrolu zloczowskich

do tego stopnia, że nawet niewielkie sa-

wolują wiele sprzeczności co do ich autor-

tografie sprawiają o wiele silniejsze wraże-

wykonali gorący zwolennicy technicznego

ulanów i miejscowej ludności balon zostal

moloty wyposażane byly w automatyczne

stwa i czasu wykonania. Nie ma w tym nic

nie, bowiem pozwalają zobaczyć zmienio-

progresu inżynierowie Edmund Libański

zlożony i spakowany. Podniebni wędrowcy

kamery fotograficzne formatu 13x18 cm.

dziwnego, bowiem fotografia lotnicza poja-

ne lub nieistniejące już obiekty.

i Karol Richtmann. Do inżynierów dolączyl

triumfalnie wrócili do Lwowa pociągiem.

W tym czasie fotografia znalazla swoje

wila się w armii, gdzie początkowo spon-

Kiedy pojawily się pierwsze zdjęcia

porucznik Garnisz, o nieustalonym imieniu.

W czasie lotu wykonano 27 zdjęć, za-

honorowe miejsce wśród najnowszych

tanicznie i artystycznie improwizowano,

Lwowa z lotu ptaka i kto byl ich autorami,

Obaj inżynierowie byli znanymi amatora-

czynając od przygotowań, poprzez wszyst-

wynalazków. Fotografię lotniczą z tego

wykorzystując dostępny sprzęt i materialy.

jak je wykonywano?

mi-fotografikami, zalożycielami Towarzy-

kie etapy lotu. Niestety, nie wszystkie zdję-

okresu można podzielić na zwyklą i ste-

Zajmowali się nią liczni amatorzy fotografii,

Przelom XIX­XX ww. byl na świecie

stwa fotograficznego ,,Kopernik". Balon

cia okazaly się dobre. Nie zapominajmy, że

reo, a każdy z tych rodzajów mial zdjęcia

slużący w tym czasie w armii. Ich nazwiska

czasem wielkiego zainteresowania postę-

,,Awiaty" wykonany zostal w austriackim

wydarzenie mialo miejsce w 1910 r. w wa-

poziome i panoramiczne.

to Meysenhälter, Korcz, Witold Dąbrowski,

pem technicznym. Lwów nie byl pod tym

mieście Wimpassing. Mial objętość 1300 m

runkach daleko nie przystosowanych do

Poziome zdjęcia przedstawiają widok

Unger, Zawadzki i inni. Wykazali swe zdol-

względem wyjątkiem. Zbieglo się wtedy

sześc. i mógl unieść ciężar 650 kg. Gaz do

ówczesnej fotografii.

na dużej przestrzeni, podobnej do mapy

ności, które okazaly się pożyteczne rów-

kilka ważnych okoliczności: obecność

jego wypelnienia zostal specjalnie wypro-

Następne kilka lat, do początku I wojny

geograficznej. Takie zdjęcia slużyly celom

nież po zakończeniu dzialań wojennych.

takiego centrum nauki jak Politechnika

dukowany w gazowni lwowskiej.

światowej charakteryzowaly się wielkim

topograficznym, geodezji i wywiadowi.

Wojskowi fotografowie pod kierunkiem

Lwowska, posiadająca prężny sklad pro-

inżyniera-majora Tadeusza Wereszczyń-

fesorów i naukowców; pragmatyczne

skiego zajmowali się adaptacją fotografii

zainteresowanie państwa oraz wielkiej

lotniczej w dziedzinie cywilnej, przede

liczby entuzjastów-amatorów postępem

wszystkim lokalizując przebieg granicy

naukowym, a także wywolany postępem

państwowej. W tym czasie pojawila się,

szybki rozwój lotnictwa, budowy maszyn,

rozwinęla i nabrala rozglosu nowa dyscy-

urządzeń itd. Fotografia w tym okresie

plina fotografii ­ fotogrametria. Jej autorzy

również otrzymala znaczny impuls do roz-

(wśród nich Tadeusz Wereszczyński) publi-

woju. Politechnika miala katedrę mechani-

kowali w prasie specjalistycznej artykuly,

ki i teorii maszyn. Na początku XX wieku

w których przedstawiali przewagi foto-

wyodrębnilo się z niej kilka nowych węż-

grametrii w kartografii, geodezji i pracach

szych specjalizacji, w tym lotnicza.

pomiarowych. Okazalo się, że ta metoda

Pierwsze kroki fotografii lotniczej dato-

jest o wiele tańsza, szczególnie w trudno-

wane są latami, gdy szklane klisze, pokry-

dostępnych okolicach, o wiele bardziej do-

te suchą emulsją żelatynową byly jeszcze

kladna i jakościowa. Brak informacji o fo-

WIDOK LWOWA Z WYSOKIEGO ZAMKU, 1898 R.

nieznane, a jedyną możliwością wykonania

tografii lotniczej można tlumaczyć tym, że