23

nr 17 (405) | 16­29.09.2022

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

metoda ta zostala od razu opanowana przez

eksperymenta, udoskonalal tę metodę do

wojsko do lotów nad granicami i obiektami

tego stopnia, że dziś istnieją tam towarzy-

strategicznymi. Publikacja zdjęć lotniczych

stwa nie potrzebujące opieki rządowej jak

Lwowa i innych miast, którymi obecnie tak

Stereographik, Aerokartographisches Insti-

się zachwycamy, byla wynikiem ubocznym

tut i okolo 10 innych towarzystw. -- Rząd

prac wojskowych fotografów.

francuski popieral również wydatnie tego

Porównanie różnych informacji po-

rodzaju przedsiębiorstwa. Obecnie istnieją

zwala określić czas i przyczyny powsta-

we Francji prywatne instytucje wykonywu-

wania wielkiej liczby takich zdjęć. Próby

jące pomiary fotogrammetryczne jak ,,Com-

odpowiedzi na wiele pytań wskazują na

pagnie Aérienne Française", które do maja

nazwisko Stanislawa Meisengaltera (ur.

1922 r. wykonalo plany przeszlo 150 miast,

1892 r w lwowskiej rodzinie krawieckiej).

200 wsi i 500 przemyslowych objektów, tj.

Uważany jest za autora większości zna-

pomiar z okolo 600.000 ha. ,,Entreprise de

nych nam zdjęć lotniczych, a jego nazwi-

plans par la photographie aérienne" wyko-

sko wymieniają kolejne po sobie publika-

nalo plany miast i okolicy w podzialce 1:1000

cje. Próba rozwiązania kwestii autorstwa

do 1:5000 z obszarów Roubaix, Tourcoing,

fotografii prowadzi nas do pierwszych

Reims, Maubeuge i t. p. ,,Société Française de

stron historii lotnictwa polskiego.

Steréotopographie" w Paryżu wykonuje wy-

Wielu pierwszych lotników-fotogra-

lącznie pomiary terrofotogrammetryczne.

fów związanych jest ze Lwowem ­ sluży-

Przyjęliśmy na siebie obowiązek wy-

li w 7 Eskadrze im. Tadeusza Kościuszki

konania calego szeregu prac dla dalszego

w czasie wojny polsko-ukraińskiej i pol-

udoskonalenia metody aerofotogram-

sko-bolszewickiej. Jednostka ta, po kilku

metrycznej, gdyż dziedzina ta przedsta-

reorganizacjach pododdzialów, weszla

wia niewyczerpane źródlo udoskonaleń

w sklad 2 Pulku lotniczego, stacjonują-

wszystkich metod pomiarowych dla celów

cego w Krakowie, gdzie dzialala eska-

geodezyjnych lącznie z trjangulacją, topo-

BALON P. BAUMGART, KOBIETY-PILOTA W LUNAPARKU POD WYSOKIM ZAMKIEM, 1914 R.

dra wywiadowcza. Znane zdjęcia, w tym

graficznych, geograficznych, geologicznych

i o tematyce lwowskiej, wykonane zostaly

i architektonicznych. Byt towarzystwa

przez jej pilotów już w 1921 r. Na początku

zostalby w zupelności utrwalony, gdyby

również wprowadzenie do prawa prywat-

w swoich dziedzinach ­ a także zawód woj-

4. Zygmunt Sochacki, dyrektor Fabryki

1922 r. powstal specjalny pluton fotogra-

wladze w zrozumieniu donioslości sprawy

nego i higiena.

skowego, po raz kolejny dowodzą, że wybór

lokomotyw w Warszawie (byly profesor

ficzny (oddzial do zadań specjalnych), któ-

udzielily poparcia nie subwencjami, które

Prawdopodobnie pozycja i doświadcze-

studiów nie byl przypadkowy. Bieniawski

Politechniki Lwowskiej, entuzjasta aero-

są przyznane wydatnie innym towarzy-

rego tymczasowym dowódcą mianowano

nie oficera-lotnika, lata studiów na Wydziale

posiadal wszystkie niezbędne cechy, aby

nautyki) ­ z wkladem 1 tys. zlotych;

stwom lotniczym, lecz przez polecenie wy-

Stanislawa Meisengaltera, urzędnika pań-

architektury, obcowanie z prof. Obmińskim

stać się kwalifikowanym pilotem-obserwa-

5. Profesor Politechniki Lwowskiej Kasper

stwowego. Wojsko nie potrzebowalo już

konania pomiarów tj. oddanie prac. W ten

oraz zajęcia z fotografii zbiegly się z fascy-

torem. Po studiach Bieniawski pracowal

Weigel z wkladem 1 tys. zlotych (później

sposób utrwalono by podstawę tak dla lot-

wielkiej liczby oficerów i niektórzy z nich

nacją fotogrametrią. Zadecydowaly one

w Szkole lotniczej w Dęblinie, prawdopo-

zostal jednym z zalożycieli Polskiego To-

nictwa, jak i dla aerofotogrametrii" ­ zosta-

(specjalnie wytypowani) byli skierowani

o ostatecznym wyborze zawodu. W 1924 r.

dobnie ksztalcąc wojskowych fotografów.

warzystwa Fotogrametrycznego).

la zachowana oryginalna pisownia.

do rezerwy i na studia na koszt państwa

Bieniawski zostaje czlonkiem Lwowskiego

W czasie II wojny światowej dowodzil eska-

Wszyscy oni byli obywatelami Polski,

Powstanie spólki ,,Aerofoto" wywola-

w celu nabycia odpowiedniego wyksztal-

Towarzystwa Fotograficznego (LTF) i bierze

drą we Francji, walczyl w skladzie wojsk

ludźmi, którzy cieszyli się powszechnym

lo zainteresowanie w świecie naukowym.

cenia, potrzebnego do obronności. W tym

udzial w licznych wystawach Towarzystwa:

lotniczych Wielkiej Brytanii, gdzie po wojnie

szacunkiem, będąc w najwyższym stopniu

Wykorzystanie aerofotogrametrii w geo-

czasie zdjęcia wykonane ,,z lotu ptaka"

1924: Warszawa. Ogólna wystawa foto-

kontynuowal slużbę wojskową. W tym cza-

godnymi zaufania, ludźmi majętnymi i w gra-

grafii i geologii pozytywnie ocenili prof.

z wysokości 80-90 m i wyżej, do 200 ­ 400

graficzna. Pośród licznych autorów foto-

sie major Bieniawski byl oficerem technicz-

nicach kontraktu, proporcjonalnie do wkladu

Romer i Zuber.

m, spotykane są często w lokalnej prasie,

grafii wojskowym byl nie tylko Bieniaw-

nym. Zmarl we Francji w 1963 r.

odpowiadali za swoje zobowiązania. Kierow-

Jednym z największych projektów zre-

zarówno specjalistycznej, jak popularnej.

ski: uczestniczyl w niej 3 pulk lotniczy

Okres studiów Bieniawskiego zbiegl się

nictwo spólką powierzono mjr. Wereszczyń-

alizowanych przez firmę ,,Tres" byla budo-

Pomimo pelnej anonimowości wyko-

z Poznania, gdzie od 1921 roku istnial od-

z olbrzymim zainteresowaniem spoleczeń-

skiemu, który na kierowanie spólką posiadal

wa lwowskiego lotniska. Lotnisko Cywilne

nawców tych zdjęć, udaje się jednak usta-

dzial lotniczy; nie wiemy jakie fotografie

stwa lotnictwem. Politechnika Lwowska

zezwolenie od swej wladzy wojskowej. Za-

Ministerstwa Komunikacji na Sknilowie,

lić osobę, która studiowala ten kierunek

przedstawiali wojskowi, możliwe, że byly

charakteryzowala się rzetelnym przygo-

stępcami byli inż. Pazirski i Chramiec.

z którego korzystaly Polskie Linie Lotnicze

specjalnie i z wielką odpowiedzialnością.

tam pierwsze ekspozycje zdjęć lotniczych;

towaniem swoich studentów. Przypomnij-

Będąc w stadium organizacji, spólka

,,LOT", zbudowano w latach 1927­1928. Do

W 1899 roku urodzil się we Lwowie Zbi-

1925: Lwów, ІХ Salon fotografii artystycznej;

my ukazywanie się pisma ,,Aeronauta" już

wydala w celu propagandy wiedzy foto-

tej chwili wszystkie rejsy pasażerskie przyj-

gniew Franciszek Józef Bieniawski (1899­

1927: Lódź, Wystawa fotografii artystycznej;

w 1880 r., wszystkich absolwentów Poli-

grametrycznej w przemyśle obszerny pro-

mowalo wojskowe lotnisko, wyposażone je-

1963), syn urzędnika pocztowego, a póź-

1931: Warszawa, V Międzynarodowy salon

techniki, którzy byli czlonkami ,,Awiaty",

spekt. Niestety, znany jest jedynie z anon-

dynie w tymczasowe zabudowania na polach

niej dyrektora Dyrekcji Poczt i Telegrafów

fotografiki;

konstruktorami samolotów, przedstawia-

sów w prasie i zbiorom archiwalnym.

pomiędzy Sknilowem i Dworcem glównym.

we Lwowie Tomasza Bieniawskiego.

1932: Lwów, ХІІІ Wystawa fotografiki pol-

jącymi swe modele na licznych wystawach

W oczekiwaniu na pierwsze zamówienia

Budowę nowego lotniska cywilnego rozpo-

Zbigniew Bieniawski studiowal w ІІ Re-

skiej; VI Międzynarodowy salon fotografiki;

przed I wojną światową, otwarcie studiów

lwowska spólka zawarla kontrakt z pa-

częto w 1923 r. Z powodu braku funduszy

alnej szkole we Lwowie, następnie w Wie-

1933; Kraków, VIІ Międzynarodowy salon

na specjalistycznych katedrach i w labora-

ryską firmą Company Aerienne France na

prace zostaly wstrzymane. W 1925 r. rozpo-

deńskim klasycznym gimnazjum im. św. Zo-

fotografiki; Wilno, ІІІ Wystawa fotografiki;

torium aerodynamicznym.

dostawę aparatów fotogrametrycznych.

częto budowę lotniska wojskowego. W 1926­

fii. Przez trzy lata studiowal w Austriackiej

1934: Lwów, ХІV Doroczny salon fotografi-

Na początku 1925 r. we Lwowie zare-

W 1926 r. ,,Nowości Geograficzne" pisaly:

1934 projekt lotniska opracowala firma prof.

Akademii wojskowej w Wiener-Neustadt.

ki polskiej; Poznań, VIІІ Międzynarodowy

jestrowano Sp. z o.o. ,,Aerofoto" ­ towa-

,,We Lwowie zawiązalo się towarzystwo

Obmińskiego ,,Tres". Kierownikiem budowy

Z początkiem I wojny światowej wstępuje

salon fotografiki;

rzystwo zajmujące się fotogrametrią, po-

,,Aero-foto" ­ ma ono charakter przedsiębior-

i nadzorcą budowlanym nad wznoszeniem

w 1916 r. do armii austriackiej, a od listopa-

1937: Wystawa Zbigniewa Bieniawskiego,

miarami, rozwojem przemyslu i informacji

stwa. Cele przyświecające mu są jednak tak

hangarów i koszar byl absolwent Wydzia-

da 1918 r. sluży w Wojsku Polskim. Ostat-

Jana Bulhaka, Witolda Romera і Antonie-

fotogrametrycznych w Polsce. Glówne biuro

blisko spokrewnione z geografją, że uważa-

lu architektury Politechniki Lwowskiej inż.

nim miejscem slużby porucznika-pilota

go Wieczorka. Wspólna ekspozycja prac

Towarzystwa mieścilo się w biurze kompanii

my za wskazane poświęcić mu kilka slów.

Wladyslaw Śmialowski. W latach 1929­1934

Zbigniewa Bieniawskiego byla 7 Eskadra im

w towarzystwie mistrzów fotografiki pol-

inżynieryjnej ,,Tres" przy ul. Akademickiej 10,

Podstawą zalożenia Towarzystwa ­ jest

w czasie prac w firmie ,,Tres" Śmialowski wy-

Tadeusza Kościuszki. W listopadzie 1921 r.

skiej świadczy o poziomie i przygotowaniu

zaś w Warszawie przy Al. Jerozolimskich 13

pragnienie życiowego wyzyskania dorob-

konywal projekty i nadzorowal budownic-

zaczyna studia na Wydziale mechanicznym

fachowym czlonka LTF.

mieścilo się przedstawicielstwo firmy.

ku fotogrammetrji, glównie samolotowej.

two bloków mieszkalnych i obiektów prze-

Politechniki Lwowskiej na inżynierii na-

Po 1925 r. Zbigniew Bieniawski figuruje

Firma ,,Aerofoto" powstala z inicjatywy

W tym celu Tow. ksztalci obserwatorów,

myslowych lotniska na Sknilowie.

ziemnej i wodnej (oddzial mierniczy).

na listach studentów Politechniki Lwowskiej

lódzkiego adwokata Alfreda Bilyka, dy-

szkoli inżynierów, przyczyniając się tą drogą

Biorąc pod uwagę wytężona pracę

Na początku 1922 roku Bieniawski

jako zawodowy oficer (pilot-porucznik), skie-

rektora warszawskiej fabryki lokomotyw

do rozwoju lotnictwa cywilnego, natomiast

i ogrom zadań przy projektowaniu lotniska,

zostaje zdemobilizowany do rezerwy 2

rowany z wojska na studia (w kolejnych la-

Zygmunta Sochackiego, profesorów Poli-

z drugiej strony wystarczy przeglądnąć

hangarów i urządzeń technicznych można

Pulku lotniczego w stopniu oficera. Warto

tach ­ oficer slużby zasadniczej przeniesiony

techniki Lwowskiej Tadeusza Obmińskiego

czasopisma techniczne lub miernicze, by się

wytlumaczyć odejście prof. Obmińskiego od

przytoczyć listę dyscyplin, które studio-

na studia wyższe). Do dyscyplin, charakte-

i Kaspra Weigla, firmy inżynieryjnej ,,Tres"

przekonać o fatalnym stanie map katastral-

budownictwa cywilnego. Projekty obiektów

wal i nazwiska jego profesorów, do chwili

rystycznych dla studiów architektonicz-

i majora 6 Pulku lotniczego Tadeusza We-

nych w calej Malopolsce. Zwracamy uwagę

wojskowych oraz mieszkań dla personelu

uzyskania dyplomu fotogrametrii. W latach

nych doszly: podstawy kartografii i nauka

reszczyńskiego. Spólka zostala zarejestro-

na palącą potrzebę map i planów dla celów

lotniska ­ lotników i personelu techniczne-

1922­1923 Zbigniew Bieniawski przenosi

o terenie, rysunki sytuacyjne, miernictwo

wana aktem notarialnym 23 stycznia 1925

inżynierskich jak: budowy kolei,, regulacji

go, w zupelności pochlonęlo wybitnego

się na Wydzial architektury. Uczęszcza na

i ćwiczenia z miernictwa (Kasper Weigel);

r., a jej kapital zakladowy wynosil 20 tys.

rzek, osuszenia blot, regulacji miast; są to

architekta, tym bardziej, że bylo to zamó-

wyklady fotografii architektury, prowadzo-

astronomia i ćwiczenia praktyczne (Lucjan

zlotych. Z chwilą powstania spólki wniesio-

ogólnie znane sprawy bieżące. Przeprowa-

wienie rządowe. W tych latach wedlug pro-

ne przez dr. Henryka Mikolascha. Z czasem

Grabowskі); szkice rolnicze (Zygmunt Go-

no ¼ części kapitalu zakladowego.

dzenie tych pomiarów zwyklą metodą jest

jektu Tadeusza Obmińskiego wybudowano

sam zacząl fotografować architekturę i zo-

lonka); melioracja rolnicza i ćwiczenia (Jan

Kapital zakladowy zostal podzielony

kwestją kilkudziesięciu lat o olbrzymich

nie jedynie lotnisko, ale i szereg obiektów

stal asystentem prof. Mikolascha. Bieniaw-

Lopuszański); kartografia (Antoni Lomnicki);

pomiędzy zalożycieli w następujący sposób:

kosztach. Wobec stwierdzonych sukcesów

mieszkalnych ­ we Lwowie, Przemyślu, War-

ski studiowal u najlepszych profesorów.

encyklopedia budownictwa (Kazimierz Bar-

1. Inż. Tadeusz Wereszczyński, major 6

fotografji lotniczej, tj. metody aerofotogram-

szawie, Radomiu i innych miastach. Wedlug

Prof. Jan Sas Zubrzycki wykladal historię

toszewicz); budowa miast (Ignacy Drexler);

Pulku lotniczego, wspólwlaściciel realno-

metrycznej nie wolno nam przejść nad tą

niesprawdzonych danych prof. Obmiński bral

architektury i rysunek architektoniczny; dr

pomiary i regulacja miast i ćwiczenia (Wla-

ści przy ul Tarnowskiego 72 we Lwowie ­

sprawą do porządku dziennego, nie powin-

udzial również w projektowaniu warszaw-

Tadeusz Obmiński ­ ogólne budownictwo,

dyslaw Wojtan); prawo handlowe (Antoni

wklad 9 tys. zlotych;

no się przeprowadzać pomiarów mozolnych

skiego lotniska na Okęciu.

prawo budowlane, kosztorysy i rysunki

Wereszczyński); nauka o kadastrze i ćwicze-

2. Firma ,,Тres", biuro inżynieryjne, wlasność

i drogich, skoro metoda fotogrammetryczna

Dziś nie zastanawiamy się nad osiągnię-

z budownictwa ogólnego; dr Adam Kuryllo

nia (Skrzygowski); miernictwo III i ćwiczenia

prof. Dr Tadeusza Obmińskiego (Lwów); inż.

daje możność udoskonalenia, ulatwienia

ciami fotogrametrii. Dziś każdy użytkow-

­ statykę; Wladyslaw Klimczak ­projekto-

z fotogrametrii (Kasper Weigel); spoleczna

Witolda Chramca (Warszawa); inż., znane-

i przyspieszenia pracy. Stosowanie takiej

nik Internetu w każdej chwili może otrzy-

wanie architektoniczne; Henryk Derdacki

ekonomika (Antoni Wereszczyński); semina-

go fotografa-amatora Stefana Pazirskiego

metody, która odpowiada dzisiejszemu sta-

mać dowolną informację kartograficzną,

­ użytkowe budownictwo i projektowanie;

rium geodezyjne (Kasper Weigel); meteoro-

(Lwów) i inż. Wlodzimierza Schetzla (Lwów)

nowi wiedzy i jest o wiele ekonomiczniejsza

wlączając w to dane lokalizacji, zobaczyć

Artur Kühnel ­ budownictwo inżynieryjne;

logia i klimat (Józef Ryzner); polityka i prawo

z wkladem 6 tys. zlotych;

i szybsza od metod dotychczasowych, jest

ogólne widoki miejscowości i powędrować

Jan Nalborczyk ­ rysunki figuralne; Wla-

(Leopold Caro).

3. Adwokat Alfred Bilyk z Lodzi z wkladem

obowiązkiem Państwa. Tej zasady trzymaly

ulicami miast ­ wystarczy wlączyć jedynie

dyslaw Sadlowski ­ rysunki dekoracyjne.

Nazwiska takich profesorów, jak We-

3 tys. zlotych (później osiadl we Lwowie

się Niemcy. Rząd drogą znacznych subwen-

Google Aerial View.

Do obowiązkowych dyscyplin należaly

igel, Obmiński i inni ­ najlepsi specjaliści

i byl wojewodą lwowskim);

cyj prywatnych przedsiębiorstw wykonywal