24

nr 18 (406) | 30.09.­17.10.2022

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Andrzej Potocki ­ zalożyciel Stanislawowa  (cz. I)

Zalożenie naszego miasta

sejmach w latach 1638, 1642,

1643 i 1647 na konieczność

przypada na nadzwyczaj

utrzymania stalego wojska su-

skomplikowany

plementowego dla ciąglego za-

okres w historii

grożenia tych terenów przez

I Rzeczypospolitej. Polska

najazdy tatarsko-tureckie.

pod panowaniem Jana

Wprawdzie trudno z pew-

Kazimierza (1648­1668)

nością określić, czy Andrzej

uczestniczyl osobiście w kam-

­ to calkowite wojenne

panii pilawieckiej. Najprawdo-

pobojowisko, po którym

podobniej tak, ponieważ w mo-

coraz przetaczają się

wie pogrzebowej wygloszonej

Moskale, Szwedzi,

w październiku 1691 roku, po-

Tatarzy i Turcy. Mocno

śród osiągnięć wojskowych

wstrząsnęlo Polską

zmarlego bitwa pod Pilawcami

ANDRZEJ POTOCKI, XVII WIEK,

również zostala wymieniona,

powstanie Bogdana

AUTOR NIEZNANY

podczas której Andrzej ,,w nogę

Chmielnickiego, które

Nasz bohater przyszedl na

wiekopomny strzal z luku otrzy-

MALŻONKOWIE ANDRZEJ POTOCKI (ZM. 1691) I ANNA Z RYSIŃSKICH

znacznie oslabilo ją

świat prawdopodobnie w dru-

mal". Prawdopodobnie w czasie

(1640­97), MALARZ NIEZNANY, PRZELOM XVIII I XIX W.

na poludniowych

giej polowie lat 1620., ponie-

tej bitwy byl w rezerwie wojsk

i wschodnich rubieżach.

waż jego mlodszy brat Feliks

jakąś podróż za granicę. Stwier-

Andrzeja byla to chorągiew

koronnych, dowodzonej przez

Kazimierz (hetman polny od

dzają natomiast, że ,,w mlodości

husarska.

Stanislawa Rewerę. Po przegra-

1692 i przez dwa tygodnie het-

bral często udzial w wyprawach

W 1648 r. otrzymuje do-

nej bitwie obaj Potoccy udali się

PETRO HAWRYLYSZYN

A

man wielki koronny w 1702 r.)

wojennych u boku ojca". Jednak

wództwo, już w stopniu rotmi-

do Lwowa, skąd wyruszyli do

ndrzej  Potocki,  her-

zmarly w 1702 r., przyszedl na

analizując wydarzenie, należy

strza, nad stukonną chorągwią

Warszawy na elekcję nowego

bu Pilawa, (1620­1691),

świat w 1630 r. Andrzej byl sy-

podkreślić, że Stanislaw Rewe-

pancerną, utworzoną na pod-

króla. Niewiadomo, czy począt-

byl najstarszym synem

nem kasztelana kamienieckie-

ra nie bral udzialu w walkach

stawie uchwaly sejmiku ha-

kowo, jak i jego ojciec, Andrzej

Stanislawa Rewery Potockie-

go Stanislawa Rewery z jego

z kozakami w latach 1637-1638

lickiego. Weszla ona w sklad

popieral kandydaturę Karola

go, kasztelanem krakowskim

pierwszego ślubu z Zofią z Ka-

oraz w bitwie pod Ochmatowem

pulku wojsk powiatowych, do-

Ferdynanda, ale ostatecznie jego

(1692­1691), hetmanem ko-

linowskich. Oprócz mlodszego

30 stycznia 1644 roku ­ a tylko

wodzonych wspólnie ze Stani-

podpis znajduje się pod aktem

ronnym polnym (1684­1691).

brata Feliksa Szczęsnego mial

te walki przypadają na mlodość

slawem Rewerą. Chorągiew ta

elekcji Jana Kazimierza.

Fundując miasto nie posiadal

jeszcze dwie siostry. Wikto-

naszego bohatera.

byla na utrzymaniu Ziemi Ha-

Przez pierwsze lata pano-

jeszcze żadnego z tych tytu-

ria Elżbieta (ur. po 1630 i zm.

Pierwszym udokumentowa-

lickiej, z funduszy której przez

wania nowego króla Andrzej

lów. Dając zalożonemu miastu

w 1670 r.) byla początkowo

nym faktem troski ojca o przy-

dwa kwartaly wyplacano żold

przyslużyl się Ziemi Halic-

nazwę Stanislawów, mial na

malżonką pisarza koronnego

szlość starszego syna bylo prze-

od 17 czerwca 1648 r. Następ-

kiej zarówno dzialalnością pu-

myśli swego najstarszego syna

polnego Hieronima Adama Sie-

kazanie mu starostwa halickiego

nie wzięla ona udzial w bitwie

bliczną jak częstymi walkami

Stanislawa, starostę halickie-

niawskiego (zm. 1650), a potem

(Stanislaw Rewera posiadal ten

z kozakami Chmielnickiego

z kozakami i Tatarami. Zadbal

go, który okryl się nieśmier-

oboźnego koronnego, wojewody

tytul do 1627 r.), co nastąpilo

pod Pilawcami 23­24 września,

o odbudowę zamku starościań-

telną chwalą na polu bitwy pod

braclawskiego Andrzeja Potoc-

za zgodą króla Wladyslawa IV

która zakończyla się porażką

skiego w Haliczu w 1649 r. Pra-

Wiedniem 12 września 1683

kiego. Mlodsza siostra Anna też

28 maja 1646 r. Formalnie objąl

wojsk koronnych. Sama cho-

cami kierowal wojskowy inży-

roku. Teksty przywilejów, wy-

byla zamężna dwukrotnie: za

tę funkcję latem 1647 r. W tym

rągiew nie zaznala poważnych

nier, Wloch, François Corassini,

danych z czasem przez zaloży-

Zygmuntem Janem Ostrorogiem

czasie Andrzej pojawia się też

strat i już w IV kwartale 1648 r.

który z czasem dolączy do bu-

ciela miasta, jak również akty

i wojewodą sieradzkim Karo-

na arenie politycznej. 6 wrze-

zostala wlączona do wojsk ko-

dowy fortecy stanislawowskiej.

królewskie świadczą o tym,

lem Przerębskim. Piąte dziecko

śnia 1646 r., naturalnie z popar-

ronnych komputowych. Byly

W 1652 roku Andrzej zostaje

że to swego syna mial na my-

Stanislawa Rewery ­ Prokop,

cia ojca, zostaje obrany poslem

to oddzialy najemne Rzeczypo-

marszalkiem sejmiku halic-

śli. Nazwa ta nie ma więc nic

zmarlo w dzieciństwie.

na Sejm walny (najwyższy organ

spolitej, które powstaly oficjal-

kiego, w międzyczasie posluje

wspólnego z imieniem ojca An-

Bardzo malo wiadomo o dzie-

wladzy ustawodawczej) od Ziemi

nie w 1652 r. z polączenia wojsk

na kolejne Sejmy, bierze udzial

drzeja ­ Stanislawa Rewery.

ciństwie i mlodości Andrzeja.

Halickiej. Ponownie na tę funk-

kwarcianych (utrzymywanych

w kilku kampaniach wojsko-

Otóż określanie naszego mia-

Na podstawie zachowanych li-

cję zostaje obrany na sejmiku 4

z ¼ - kwarty- ) dochodów z po-

wych. Jednak niczym nie wy-

sta, jako ,,grodu Rewery", nie ma

stów można wyciągnąć wnio-

kwietnia 1647 r. i do 1668 roku

siadlości królewskich) i wojska

różnia się ani pod Zborowem

żadnego podloża historycznego.

sek, że otrzymal typowe dla swej

przez 14 razy reprezentuje w Sej-

suplementowego, powolywa-

w 1649 r., ani pod Berestecz-

Postaci Andrzeja Potockie-

klasy spolecznej wyksztalcenie

mie Ziemię Halicką.

nego w przypadku zagrożenia

kiem w 1651 r. Interesujące jest,

go poświęcono niewiele miejsca

domowe, uzupelnione później

Jak twierdzi Marek Wa-

napaści wroga. Wojsko suple-

że z zachowanych kopii kompu-

w literaturze historycznej. Naj-

w jednym z kolegiów jezuickich.

gner, slużbę wojskową Andrzej

mentowe skladalo się przeważ-

tu wojsk koronnych ze stycznia

więcej faktów zawiera i doklad-

Jednak charakter jego pisma

Potocki rozpocząl w 1647 r.,

nie z zawodowych żolnierzy,

1651 r., wynika, iż zimą 1650-

ną analizą tej postaci jest po-

wskazuje na to, że ta ostatnia

praktycznie z początkiem ka-

którzy otrzymywali żold z po-

1651 r. 100-konna chorągiew

święcona Potockiemu wspólna

nauka nie byla dlugotrwalą lub

riery politycznej. Byla to ty-

datków, wprowadzonych przez

(lub prawdopodobnie 150-kon-

publikacja Macieja Franca i To-

też nie przykladal się za mocno

powa droga synów magnaterii

uchwalę sejmową w poszcze-

na chorągiew kozacka) pod do-

masza Ciesielskiego w IV tomie

do nauki kaligrafii i laciny. Jak

i bogatej szlachty: ojcowie, po-

gólnych województwach i two-

wództwem Andrzeja Potockiego

projektu archeologiczno-wy-

zaznacza historyk Adam Przy-

siadający chorągwie (oddzialy)

rzone bylo z poszczególnych te-

stacjonowala w Kolomyi.

dawniczego ,,Listy hetmańskie

boś, zachowane źródla nie po-

kawalerii w regularnym woj-

renów, zagrożonych napaścią.

Wiadomo, że w czasie kam-

rodu Potockich", który ujrzal

zwalają stwierdzić, czy odbyl

sku przekazywali je swoim sy-

Interesujące jest, że szlach-

panii 1651 roku w październiku

światlo dzienne w Warszawie

on w celu uzupelnienia wiedzy

nom w spadku. W przypadku

ta z woj. ruskiego nalegala na

poważnie zachorowal i dlatego

w 2021 r. Autorzy stwierdzają:

nie bral udzialu w ostatniej fa-

,,Choć Andrzejowi Potockiemu

zie walk. Jak twierdzi A. Przy-

przypadlo slużyć królowi i Rze-

boś, Andrzej Potocki nie wie-

czypospolitej przez blisko 40 lat,

rzyl w trwalość umowy z Bialej

to dopiero w ostatniej dekadzie

Cerkwi,  podpisanej  wkrót-

życia doczekal się najwyższych

ce po porażce kozaków pod

zaszczytów -- kasztelanii kra-

Beresteczkiem.

kowskiej i bulawy polnej ko-

Do aktywności wojskowej

ronnej. Godności te wyslużyl

Andrzej wraca w sierpniu 1652

sobie wieloletnią dzialalnością

r., gdy po porażce pod Batohem

publiczną w czasie panowania

pojawia się w obozie pod Gli-

trzech wladców: Jana Kazimie-

nianami i tworzy chorągiew

dragońską ze 150 żolnierzy,

rza Wazy, Michala Korybuta

która walczy do 1655 r., oraz

Wiśniowieckiego i Jana III So-

chorągiew jazdy, wspominaną

bieskiego. Jednak jako wojsko-

raz jako kozacka, a innym razem

wy nie mógl wykazać się żad-

jako woloska lub tatarska. Ta

nym wielkim zwycięstwem czy

ostatnia, w sile 110 ­ 125 koni,

dowodzeniem w ważnej kam-

wchodzila do ,,starego" pulku

panii wojennej, a jako polityk

Stanislawa Rewery Potockiego.

rzadko odgrywal przywódczą

Nie wiemy, czy starosta ha-

rolę, choć byl uczestnikiemi

licki bral udzial w uśmierzeniu

statystą wielu ważnych wyda-

buntu wojskowego, który wy-

rzeń rozgrywających się w Rze-

buchl z przyczyny wstrzymania

czypospolitej od lat 50. do po-

KOLEGIATA W STANISLAWOWIE PRZY ÓWCZESNYM PL. FRANCISZKA Z POMNIKIEM CESARZA

żoldu w obozie wojsk koronnych

czątku 90. XVIII w."

FRANCISZKA I, OK. 1900 R.