25

nr 18 (406) | 30.09.­17.10.2022

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

pod Sokalem w jesieni 1652 r.,

Ciesielskiego: ,,Niewiele wie-

lanową Ziemi Halickiej i staro-

pulkownikiem JKM (Jego Kró-

pomiędzy dwoma Bystrzyca-

lub w wyprawie na Braclawsz-

my o Andrzeju Potockim z cza-

stwa leżajskiego".

lewskiej Mości) i do 1684 r. byl

mi ­ Nadwórniańską i Solo-

czyznę w 1653 r. Jednak wiado-

su potopu szwedzkiego. Latem

Zgodnie z uchwalą sejmi-

to jego najwyższy stopień woj-

twińską ­ dwóch osiedli: Knia-

mo, że uczestniczyl w kampanii

1655 r. zostal dowódcą chorą-

ku, przyjętą wbrew woli króla

skowy. Wszedl wówczas w krąg

hinina  i  Opryszkowców,

żwanieckiej w 1653 r. Wówczas

gwi galicyjskiej piechoty lano-

Jana Kazimierza, pragnącego

najwyższych dowódców armii

które z pewnością istnialy dużo

wyróżnil się w akcji przeciw-

wej (sejmik na wszelki wypa-

osobiście mianować dowód-

koronnej i wziąl udzial w zwy-

wcześniej. Nazwa Kniahini-

ko Tatarom, gdy 3 grudnia rzu-

dek wytypowal mu następcę),

ców piechoty lanowej, wlaśnie

cięskiej dla Rzeczypospolitej

na wskazuje na jego związek

cil się w pogoń za wycofującą

a zimą 1656 jego chorągiew ko-

Andrzejowi Potockiemu po-

kampanii cudnowskiej (sier-

z książęcym Haliczem.

się ordą, co bardzo rozgniewalo

zacka brala udzial w wyprawie

wierzono dowodzenie nad tym

pień-październik 1660 r.) po-

W okolicy tych miejscowo-

Stanislawa Rewerę. Starszy Po-

Czarneckiego na Szwedów. Na

niewielkim oddzialem. Wedlug

między wojskami koronnymi

ści w XVI wieku pojawila się

tocki obawial się, że celem tego

sejmiku halickim w czerwcu

D. Kupisza starosta halicki byl

i Chanatu Krymskiego z jednej

nowa osada, która od otaczają-

odwrotu bylo wciągnięcie pol-

1656 r. Andrzej Potocki zosta-

jedynym  spośród  sejmiko-

strony i wojskami moskiew-

cych ją blot i moczarów, przyję-

skich oddzialów w pulapkę.

je wybrany na posla do króla

wych nominatów zawodowym

skimi i kozaków zaporoskich

la nazwę Zablocie. Dla najbliż-

Nie zachowaly się źródla,

Jana Kazimierza, któremu mial

wojskowym. Przede wszyst-

z drugiej. Początkowo jego od-

szych sąsiadów z Kniahinina

potwierdzające lub zaprzecza-

poskarżyć się na spustosze-

kim jednak byl on, jak i resz-

dzial blokowal dostawy do ar-

i Pasiecznej leżalo ona doslow-

jące udzialu starosty halickiego

nie Ziemi Halickiej i poprosić

ta, przedstawicielem lokalnej

mii moskiewskiej, a potem

nie ,,za blotami". Ta nazwa się

w wyprawie na Prawobrzeżną

o zgodę o pozostawienie po-

magnaterii, kontrolującej woj-

wziąl udzial i w samej bitwie.

przyjęla. Okolo 1610 r. wia-

Ukrainę dowodzonej przez jego

spolitego ruszenia na miejscu

sko. Atutem bylo też i to, że byl

Jak twierdzi historyk Antoni

domo bylo, że tą wioską oraz

ojca na wiosnę 1654 r., w tzn.

w celu obrony miejscowych

synem hetmana i rotmistrzem

Gnilka, starosta halicki dowo-

Opryszkowcami wladala rodzi-

,,krwawym spacerze od Win-

fortec oraz zaproponować wy-

chorągwi kozackiej.

dzil jedną z chorągwi na pra-

na Rzeczkowskich. Osada leża-

nicy do Humania", ani też w zi-

prawę dla 200 dragonów i 100

Potocki chyba jednak nie

wym skrzydle wojsk koron-

la wówczas w okolicy obecnych

mowej kampanii 1654­1655 r.

najemnych kozaków. Jak twier-

wyruszyl na czele galicyj-

nych, podlegających rozkazom

ulic Hruszewskiego i Franki.

W materialach z tych wydarzeń

dzi Dariusz Kupisz, Potocki

skich muszkieterów do obozu

hetmana koronnego czyli Sta-

Rzeczkowscy wybudowali so-

figuruje inny Andrzej Potocki -

wystawil od Ziemi Halickiej

wojsk królewskich, ponieważ

nislawa Rewery Potockiego.

bie niewielki zamek obronny,

starosta winnicki, cioteczny

200 dragonów i mial wyruszyć

we wrześniu 1658 r. zostal wy-

Andrzej by też jednym z komi-

w miejscu mniej więcej dzisiej-

brat starosty halickiego. Histo-

z nimi i swoimi prywatnymi

brany poslem Ziemi Halickiej

sarzy, omawiających warunki

szej katedry greckokatolickiej

rycy-amatorzy niestety lączą

chorągwiami do obozu króla.

do Trybunalu Koronnego (naj-

kapitulacji armii moskiewskiej

i kolegium jezuitów.

te dwie postacie. Nasz Andrzej

Nie znalazlo to jednak potwier-

wyższej instancji apelacyjnej),

Wasyla Szeremetiewa 27 paź-

W tym czasie w okolicach

w tych wyprawach udzialu nie

dzenia w źródlach. Z innych

a to zazwyczaj wymagalo jego

dziernika-1 listopada 1660 r. Po

pojawia się ród Potockich, jako

bral, ale nie przeszkodzilo mu to

źródel widomo, że 200 drago-

obecności na sejmikach. Za

tej kampanii Andrzej powrócil

wlaściciele nadanego im przez

zdobyć sobie w 1655 r. staro-

nów ,,pożyczonych" od Andrze-

rok 1659 brak informacji o jego

na Pokucie i okolo dwóch lat

króla Zygmunta III Jezupola

stwo leżajskie, a jeszcze wcze-

ja Potockiego i dwie 50-osobo-

dzialalności, co historycy tlu-

zajmowal się rozwojem gospo-

(Jakub Potocki), a potem jako

śniej, bo w 1649 r. ­ starostwo

we chorągwie kozaków Ziemi

maczą nieobecnością w wojsku

darczym swoich ziem ­ w tym

starostowie haliccy w osobie

kolomyjskie. Dochody z trzech

Halickiej dolączyly do oddzialu

koronnym, dzialającym na po-

i budową miasta Stanislawowa.

Stanislawa Rewery Potockiego,

starostw już w 1650 r. zapew-

Stanislawa Rewery Potockiego

ludniowo-wschodnich rubie-

Miejsce, w którym w 1662

hetmana wielkiego koronne-

nily Andrzejowi Potockiemu

w pogoni za Jerzym Rakoczym,

żach Rzeczypospolitej.

roku zalożono podwaliny pod

go, a po nim jego syna Andrze-

samodzielność finansową i po-

którego oddzialy przez tereny

W 1660 r. Stanislaw Rewe-

przyszle miasto, mialo swo-

ja. Stanislaw i Andrzej Potoccy

lożyly podstawy przyszlej roz-

polskie próbowaly przebić się

ra przekazuje starszemu sy-

ją starszą historię niż nowo

razem ze starostwem halickim

leglej wlasności w woj. ruskim.

do Siedmiogrodu. Na kampa-

nowi dowództwo nad pulkiem

powstaly  Stanislawów.  Już

otrzymali od króla olbrzymie

Dalej  znów  zacytujemy

nię 1658 r. Potocki wystawil

jazdy hetmańskiej. Pozwoli-

w pierwszej polowie XV wie-

tereny wokól Halicza, sięgające

Macieja Franca i Tomasza

62 muszkieterów jako piechotę

lo to Andrzejowi tytulować się

ku jest informacja o istnieniu

Jamny, Uhrynowa i Pawliwki.

Witryna literacka

WIERSZE Z CYKLU: PRZEMINĄ DYMY,

ZOSTANĄ RÓZE

są cudną miszkulencją w pelni.

Podole w górze przebóstwione blaskami

i przemieniamy często w czyny.

MARIUSZ OLBROMSKI

Ta tlo, ta dzie, ta istny cud,

drga powietrzem aż po horyzontu luki

Bo nie w granity wrosly tylko

GDY MIASTO SIĘ BUDZI

ot tak bez ćmagi i butelki.

wśród zbóż bezkresu i blękitów ginące.

tamte twarze i huk i wycie syren

Koluje rytm, porywa w dal,

W starych miasteczkach i wioskach

wciąż nad Wislą trwożą.

Ani Gordijewskiej

niesie nadzieję: będzie lepiej.

jeszcze dzień za dniem prawie bez

Przeszywa jeszcze wielu sny

Ta lo, ta dzie, batiarski szyk

wojny

upiorne poglos ścian zwalonych.

Po mieście lwów i pagórków

polot ­ i urok wielki ­ nagle

wraz ze slońcem powoli się toczy.

Krzyk porażonych, ogień żywy

chodziliśmy

rozjaśnia jak sloneczny blask,

Że jednak można zlamać sily stokroć

przenika ściany domów nowych.

i czulem radość, że trwają tam znajome

rozprasza chmury w sercach.

większe, odeprzeć atak mówi nad

Wiemy: jak blędne są pustynie

twarze, zaulki starówki i świetne

IV 22

nurtami rzeki cieniem murów Chocim.

kiedy już kropli wody nie ma.

budowle,

22 VII 22

Wiemy, gdy ktoś bez lekarstw

RZECZ O WOLNOŚCI

a slońce kladzie na stare bruki dlonie

jęczy z bólu, Boga wzywa.

WIDZENIE

i zlotem tkane kobierce art deco tworzy,

Znamy ucieczkę wypędzonych

Wiersze się rodzą w schronach

pozdrawia na fasadach maszkarony.

i pamiętamy trwogi, ich spojrzenia.

z potrzeby wolności,

Rozświeca laur Slawy nad gmachem

To co daleko dzisiaj blisko

A tamten czas zaprzeszly z tym

lecz plyną też co dzień

teatru,

uniwersytet w twoim domu plonie

nad Dnieprem wciąż się lączy.

zwykle slowa

zagląda w bramy, na podwórka

krzyczą wieżowce poburzone

I wola i kolacze ­ i budzi sumienia.

w których tęsknota do pokoju

­ widownie

pośród róż w lipcowym ogrodzie

1 VIII 22

ciągle wraca i do swobody,

codzienności ­ i przywoluje dawne

Chopina dźwiękach diamentowych

plynie rzeką codzienną

i obecne

Bo jak Światowid widzisz przecież

POD PALACEM KULTURY

nurtem potężnym

glosy, kiedy Wysoki Zamek w rzekach

glowę masz w cztery świata strony

śpiewna ukraińska mowa.

światla brodzi jak żuraw po wielkiej

i sfery wszystkie w tyglu wrażeń

Serhijowi Żadanowi

I plyną także polskie slowa

powodzi.

w wielu przemianach ciągle krążą

jakby dwa dzwony z jednej wieży

I wszystko jest co tylko żyć i istnieć

Inaczej teraz kwitną kwiaty

wolaly w niebo i do Boga

Zapada zmierzch, przygasa sierpnia żar,

potrafi.

i gorzko też brzmią czyste tony.

aż po kresy blękitnych rubieży.

poeta mówi pod palacem o Charkowie.

Ze starych świątyń leci poglos modlitw,

Pogodne niebo jest też podejrzane

Bo wolność tlenem świata,

O tym jak w nocy widzi z bloku

przy Pani Laskawej tęczą się anioly,

uroki lata ­ wojną przekreślone.

a gdy zdeptana czy zdradzona

kiedy po tamtej, bliskiej granic stronie

a pod blękitny plaszcz opieki Jej

Kiedy postrzegasz nie jak mędrca

nie pytaj ­ ,,jak daleko?".

ryk syren, schody, bieg do schronu.

przychodzą

Oko, ale widzący sercem czlowiek.

Bo w twoim domu wlaśnie kona.

Huk! I znowu ktoś ginie, jakiś cywil

ciągle nowe sprawy i nowe zdarzenia,

16 VII 22

15 VII 22

ranny,

a często jakże trudne w ten czas wojny.

PATRZYMY

jęczy, lecz rano życie toczy się na nowo.

,,CZWARTA NAD RANEM"

PRZESLANIE Z PODOLA PRZEZ GRUZY

Dzialają sklepy, na podwórkach dzieci,

chociaż opodal jeszcze gruzy ploną.

I czyta wiersze w rytmie i natchnieniu,

Mimo wszystko kabaret gra

Na wielkich zakolach Dniestru slońce

w bólu, milości, grozie. I pokorze.

bez pieśni, tańca życia nie ma.

lipca wypala zlote maski chwili.

Patrzymy na miasta ukraińskie

Powtarza czasem strofy jak zaklęcia.

Uśmiechu, wdzięku i poezji

Stromymi jarami schodzą do rzeki

przez gruzy naszej Warszawy

I bije slowem ­ glosu dźwiękiem wciąż

każdemu dzisiaj też potrzeba.

szumiąc swe dumki rwące potoki.

bo krew niedaremną bohaterów

w Jerycha mury, i wie, że pękną ­ runą

Więc fortepiano znowu plumka,

Wśród skalnych urwisk wodospady

wciąż w sobie nosimy, a żar

wcześniej lub później z tego natężenia

czarodziej Hemar znowu cieszy.

rozrzucily tysięczne bandury,

i dymy krążą w nas nadal,

I bicia wielu serc zlączonych.

Lwowianek wdzięk, melodii czar,

które grają drżącymi strunami

więc dziś tragedią na wschodzie

17 VIII 22

aktora śpiew, ulotny gest

i w dole tęcze mgliste podnoszą.

wstrząśnięci splatamy myśli,