28

nr 18 (406) | 30.09.­17.10.2022

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Prawoslawie we Lwowie w latach 1900­1939 (cz. 3)

Nie zważając na budowę

W latach 20. w Polsce oficjal-

umieszczonych na wszystkich

niewielkiej, lecz wspanialej

nie uksztaltowaly się struktury

ścianach w niewielkiej nawie.

świątyni, parafia prawoslawna

Wśród nich kopia ikony Mat-

Polskiego Prawoslawnego Ko-

nadal zajmowala miejsce

ściola autokefalicznego na czele

ki Bożej Poczajowskiej, któ-

marginalne w barwnej

z metropolitą Dionizym w War-

ra zostala podarowana parafii

mozaice tradycyjnych

szawie. Lwowska parafia św.

lwowskiej w 1936 roku przez

obrządków panujących we

mnichów  Lawry  Poczajow-

Georgija i inne parafie galicyjskie

Lwowie. Kilkudziesięciu

uznaly zwierzchnictwo war-

skiej. Obraz ozdobiono misternie

parafian nie wywieralo

wykonaną pozloconą sukien-

szawskiego metropolity i weszly

żadnego wplywu na życie

ką i ustawiono w szczytnym

do struktur Polskiego Kościola

religijne miasta. Natomiast

miejscu po stronie poludniowej

prawoslawnego. Z tego powodu

na obecność owej parafii

w 1927 roku doszlo do procesu

obok ikonostasu, symetrycz-

kierowal stalą uwagę

nie do cudownego obrazu Matki

sądowego między Bukowińskim

konsulat rosyjski we Lwowie,

Bożej Tychwińkiej. Bliżej car-

Funduszem Religijnym, który

również delegacje rosyjskie,

należal do Rumuńskiego Kościo-

skich wrót znajdują się jeszcze

MATKA BOSKA POCZAJOWSKA

cerkiewne i świeckie, które

dwa specjalnie czczone obrazy

la prawoslawnego, i Autokefa-

od odwiedzaly Lwów. W miarę

licznym Kościolem prawoslaw-

święte, mianowicie Mandylion

PORTRET METROPOLITY

możliwości parafią opiekowaly

(Spas nierukotwornyj) czyli wi-

nym w Polsce. Uregulowaniem

DIONIZEGO

się różne rosyjskie organizacje

spraw majątkowych i przyna-

zerunek Oblicza Chrystusa na

dobroczynne i cerkiewne,

chuście oraz kopia ikony Matki

leżności cerkwi św. Georgija za-

zamknięta, nie bylo też pra-

często dzialające z ramienia

Bożej Kazańskiej. Obydwa obra-

jąl się okręgowy sąd cywilny we

woslawnego

duchownego.

wladz oficjalnych.

Lwowie, później w 1930 roku

zy ozdobiono zloconymi sukien-

W 1923 roku rząd polski prze-

kami. Obok ustawiono mosiężne

apelacyjny sąd w Warszawie.

kazal cerkiew Bukowińskiemu

Cerkiew i wszystkie zabudowa-

pozlocone świeczniki. Za ikono-

Prawoslawnemu Funduszowi

JURIJ SMIRNOW

J

stasem w absydzie stoi kamien-

nia należące do parafii uznano

religijnemu w Czerniowcach

ednym z przejawów za-

za wlasnośc Polskiego Kościo-

ny oltarz glówny, a na nim wielki

(Bukowina znajdowala się już

interesowania sprawami

zlocony krzyż równoramienny

la prawoslawnego. Klucze od

na terenie Rumunii). Konsy-

lwowskiej parafii prawo-

z Ukrzyżowaniem, który ksztal-

cerkwi przekazano jeromona-

storz w Czerniowcach w mia-

slawnej byl zbiór pieniędzy na

tem powtarza krzyż zwieńczają-

chowi z Lawry Poczajowskiej

rę potrzeby od czasu do czasu

różne jej potrzeby podczas od-

cy ikonostas. Za oltarzem znaj-

wysylal do Lwowa duchownych

Smaragdowi  Kolesnikowowi.

pustów w różnych klasztorach

duje się ogromny obraz olejny

Dojeżdżal on z Poczajowa i od-

rumuńskich. Ostatnim takim

Imperium Rosyjskiego. Zain-

Chrystusa Zmartwychwstalego.

prawial nabożeństwa w języku

delegatem byl katecheta o. Topa.

MATKA BOSKA TYCHWIŃSKA

teresowanie sprawami prawo-

W poludniowej części nawy

cerkiewnoslowiańskim.

Zmienila się też narodowa przy-

slawia w Galicji stale wykazy-

pod galerią umieszczono ikony

świętych ,,tworzą specjalną

należność prawoslawnych we

W latach 1936­1939 we

wali mnisi znanej na Wolyniu

św. Barbary i św. Jerzego. Świę-

atmosferę duchowości pra-

Lwowie. W swej większości byli

Lwowie w jeszcze jednej świą-

Lawry Poczajowskiej, a nawet

tych o wymiarach naturalnych,

woslawnej", pomimo, iż caly

tyni odbywaly się nabożeństwa

to Ukraińcy, miejscowi i przy-

dalekiego greckiego monastyru

z ich atrybutami, zaś obok

wystrój jest dzielem artystów

bysze z Wolynia. Znaczną grupę

w obrządku prawoslawnym,

na Athosie.

ikony św. Barbary ustawio-

austriackich.

stanowili emigranci z terenów

w języku cerkiewnoslowiań-

no relikwiarz z jej relikwia-

Podczas I wojny świato-

dawnego Imperium Rosyjskie-

skim. Chodzi o dawny kościól

Znacznym wydarzeniem

mi. W dniach świątecznych

wej i okupacji Lwowa w latach

go, w większości ze Wschod-

klarysek przy ulicy Lycza-

w życiu parafii bylo

wspomnienia świętej męczen-

1914­1915 przez wojska rosyj-

niej Ukrainy (ponad 500 osób).

kowskiej, który pelnil funk-

nicy wynoszono mistrzow-

skie cerkiew św. Georgija pel-

Na starostę (przewodniczący

cję kościola garnizonowego.

wprowadzenie w 1905

sko haftowany obraz świętej

nila funkcję rosyjskiej cerkwi

rady cerkiewnej) wybrano W.

W garnizonie lwowskim byli też

roku do świątyni kopii

w otoczeniu kwiatów (calun

garnizonowej (w prasie pisa-

Komendantowa, następnie S.

prawoslawni żolnierze z Woly-

cudami slynącej

św. Barbary). Cząstka relikwii

no też, sztabowej). Rumuńscy

Bendasiuka, który w 1924 roku

nia i Bialorusi, a wśród kapela-

ikony Matki Bożej

św. Barbary zostala przekaza-

duchowni wyjechali ze Lwowa

powrócil z emigracji w USA.

nów wojskowych prawoslaw-

Tychwińskiej, której

na z cerkwi św. Wlodzimierza

na Bukowinę (ostatnim z nich

W 1929 roku w dwutygodniku

ny ksiądz. Kościól klarysek

oryginal znajduje się

Wielkiego w Kijowie w 1945

byl ojciec Tichon), a w cer-

,,Woskresenije" Bendasiuk pisal:

byl jedyną świątynią lwowską,

roku z blogoslawieństwem dla

kwi odprawiali nabożeństwa

,,Przed wojną byla tutaj tylko

w której nabożeństwa odby-

w znanym monasterze

lwowskich parafian prawo-

rosyjscy wojskowi kapelani.

parafia dla wojskowych ­ cer-

waly się w dwóch obrządkach

prawoslawnym na górze

slawnych od metropolity ki-

Do Lwowa przybyl też prawo-

kiew garnizonowa dla żolnie-

­ katolickim i prawoslawnym.

Athos w Grecji.

jowskiego i halickiego Joanna.

slawny arcybiskup wolyński

rzy rumuńskich, miejscowych

Sytuacja kardynalnie od-

Obraz ustawiono przed iko-

W cerkwi znajdują się relikwie

Antoniusz Chrapowski, który

parafian haliczan bylo zniko-

mienila się po wrześniu 1939

nostasem po stronie pólnocnej

św. Hioba Poczajowskiego, dar

z ramienia patriarchy kon-

mo malo, świątynia w niedziele

roku i po wlączeniu Lwowa do

w misternie rzeźbionym obra-

zakonników z Lawry Pocza-

stantynopolitańskiego zostal

świecila pustkami. Teraz jest to

Związku Radzieckiego. W 1940

mieniu z drewna dębowego. Na

jowskiej i relikwie bl. Jozafa-

mianowany egzarchą dla pra-

wielka parafia, z cerkiewnym

roku świątynię św. Georgi-

tylnej stronie obrazu umiesz-

ta Bielgorodzkiego, bl. Kukszy

woslawnych w Galicji. Ro-

bractwem, z licznymi parafia-

ja przekazano Cerkwi prawo-

czono tekst, który objaśnia hi-

Odeskiego i świętych ojców

syjskie wladze okupacyjne

nami haliczanami, w niedziele

slawnej moskiewskiego pa-

storię powstania tego święte-

Lawry Kijowsko-Pieczerskiej.

i duchowieństwo patriarcha-

podczas nabożeństwa w cerkwi

triarchatu. Do Lwowa wyslano

go obrazu. Otóż ikonę wyslano

Między oknami ozdobiony-

tu moskiewskiego opracowaly

nie ma wolnego miejsca".

archimandrytę Panteleimona

do Lwowa 17 lutego 1905 roku

mi witrażami znajduje się wielki

plany ekspansji prawoslawia

Dla Ukraińców nabożeństwa

(Rudyka), który dnia 27 mar-

jako dar w imieniu rosyjskich

stary (być może XVIII-wieczny)

wśród galicyjskich Ukraiń-

w języku cerkiewnoslowiań-

ca 1941 roku zostal wyświę-

i innych zakonników Mona-

obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem

ców, jednak klęski wojenne

skim odprawial ojciec Pante-

cony na biskupa lwowskiego,

steru na Athosie na prośbę ro-

Jezus na zlotym tle w typie Hode-

wojsk rosyjskich pokrzyżo-

leimon, który z czasem wszedl

zaś cerkiew św. Georgija uzna-

syjskiego cesarskiego konsula-

getrii. Naśladuje on typ ikon bi-

waly wszystkie te zamiary.

w konflikt z rumuńskim księ-

no za świątynię katedralną (do

tu we Lwowie. Obraz ten zostal

zantyjskich, ale jego pochodzenie

Podczas okupacji rosyjskiej

dzem Topą.

1946 roku). W 1945 roku pa-

ofiarowany parafii prawoslaw-

nie jest dokladnie znane.

nabożeństwa prawoslawne dla

W calej Galicji bylo w 1929

triarchat moskiewski wyslal

nej i jej pasterzowi protojerejo-

Po przeciwleglej, pólnocnej

rosyjskich żolnierzy odbywa-

roku 50 wspólnot prawoslaw-

do Lwowa nowego prawoslaw-

wi Mikolajowi Dmitrijewiczowi

stronie nawy między oknami

ly się też w cerkwi Uspeni-

nych. W 1927 roku odbyl się we

nego biskupa Makarija (Oksiu-

,,z blogoslawieństwem od mona-

znajduje się ikona Matki Bożej

ja (Zaśnięcia) NMP i w cerkwi

Lwowie I Galicyjski Zjazd Pra-

ka). W dniach 8­10 marca 1946

steru ze świętej góry Athos dla

Augustowskiej. Obok ­ wielki

Przemienienia Pańskiego. Ro-

woslawnych Wspólnot, któ-

roku w greckokatolickiej ka-

wszystkich prawoslawnych we

nowy obraz ,,Sobór świętych ro-

sjanie przeprowadzili remon-

ry podkreślil, że ruch prawo-

tedrze św. Jura zorganizowano

Lwowie i calej Galicji, z blogo-

syjskiej Cerkwi prawoslawnej"

ty cerkwi św. Georgija, wyre-

slawny w Galicji ma charakter

tzw. ,,sobór Cerkwi greckoka-

slawioną pomocą dla nich i ich

(2000 rok), na którym przed-

montowali uszkodzone kopuly,

wylącznie cerkiewno-religijny

tolickiej", który przy poparciu

potomnych od wszystkich bied,

stawiono również trzy pra-

odnowili ikonostas, doprowa-

i nie jest angażowany w żadne

przedstawicieli wladz pań-

nieszczęść i zla, i napaści, od

woslawne lawry na Ukrainie,

dzili elektryczność. Profe-

problemy polityczne.

stwowych Związku Radziec-

wrogów widzialnych i niewi-

mianowicie Kijowsko-Pieczer-

sor Glejch odświeżyl malowi-

W 1924 roku metropoli-

kiego i pod nadzorem slużb spe-

dzialnych". Ikona Matki Bo-

ską, Poczajowską i Świętogór-

dla ścienne. Przy wycofaniu

ta greckokatolicki A. Szeptyc-

cjalnych oglosil likwidację Unii

żej Tychwińskiej jest uważana

ską. Wśród innych mniejszych

wojsk rosyjskich ze Lwowa

ki chcial odkupić cerkiew św.

z Watykanem i przylączenie

za placzącą i zostala otoczona

świętych obrazów: św. Mikolaj,

wyjechala też znaczna część

Georgija od Bukowińskiego

grekokatolików ukraińskich do

wielką czcią ze strony prawo-

św. Teodozjusz czernihowski,

miejscowych prawoslawnych

Funduszu Religijnego i urzą-

prawoslawnego patriarchatu

slawnych parafian. W 1997

św. Maria Magdalena, św. Ma-

i moskalofilów, którzy wspól-

dzić parafię greckokatolicką.

moskiewskiego. Jako świąty-

roku lwowska kopia zostala

trena, również niewielki obraz

pracowali z wladzą okupa-

Z protestem wystąpila lwow-

nię katedralną nowej lwowsko-

uznana przez Synod Ukraiń-

Matki Bożej Częstochowskiej.

cyjną. We Lwowie zostalo nie

ska wspólnota prawoslawna,

-tarnopolskiej eparchii uznano

skiej Cerkwi Prawoslawnej za

Dekoracja plastyczna i po-

więcej niż 200 osób wyznania

zaś Bukowiński Fundusz zażą-

katedrę św. Jura. Cerkiew św.

obraz cudowny.

lichromia, utrzymane w stylu

prawoslawnego.

dal bardzo wygórowanej ceny

Georgija od tego czasu i do 1992

W świątyni znajduje się

bizantyjskim, kanciaste okna,

Przez kilka lat po woj-

i cale przedsięwzięcie nie zosta-

roku pelnila funkcję świątyni

jeszcze  kilkadziesiąt  ikon

lo zrealizowane.

liczne ikony prawoslawnych

nie cerkiew św. Georgija byla

parafialnej.