14

nr 19 (407) | 18­31.10.2022

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Lwowskie sensacje. Rosyjskie szpiedzy-kobiety

W XX wieku w historii

Obszerne relacje i komentarze

z Galicji, z przygranicznych

wywiadów różnych krajów

na temat procesów szpiegow-

Brodów i swego czasu pracowal

skich oraz rezultatów śledztwa

jako urzędnik pocztowy. Posą-

europejskich kobiety-

podawala prasa lwowska i kra-

dzony przez wladze austriac-

szpiedzy odegraly rolę

kowska. W lipcu 1911 roku ty-

kie o szpiegostwo, uciekl on do

bardzo znaczącą jak

godnik ,,Nowości ilustrowane"

Imperium Rosyjskiego i oddal

również spektakularną.

donosil o aresztowaniu w Prze-

się zupelnie na uslugi war-

Przypomnijmy sobie

myślu niejakiej panny Ireny

szawskiej Ochranie. Zorgani-

choćby imię Maty Hari,

Trąpczyńskiej,

,,podejrzanej

zowal za rosyjskie pieniądze

o szpiegostwo wojskowe na rzecz

i przez ,,specjalnych wyslan-

wlaściwie Margareth

jednego z sąsiednich państw".

ników ruch szpiegowski na

Geetruide McLeod z domu

Latwo bylo domyślić się, że cho-

rzecz Rosji w calej Galicji, a to

Zelle, holenderskiej

dzilo o sąsiada ze wschodu, mia-

glównie albo wśród pólinteli-

tancerki egzotycznej,

nowicie o Imperium Rosyjskie.

gencji, albo pod-urzędników

która pracowala w czasach

Twierdza Przemyśl byla naj-

kolejowych". Wlaśnie szpiego-

Wielkiej Wojny dla

ważniejszym punktem strate-

stwo na kolei żelaznej bylo jed-

gicznym w calej Galicji i szpie-

nym z najważniejszych zadań

wywiadu niemieckiego

dzy rosyjscy starali się zdobyć

szpiegów rosyjskich. Wśród

(a faktycznie jako agent

interesującą sztab generalny

aresztowanych agentów byl

podwójny dla wywiadów

informację wojskową, doty-

już karany wcześniej za szpie-

Niemiec i Francji).

czącą m.in. budownictwa for-

gostwo byly urzędnik skarbo-

tów i ich uzbrojenia, wyposaże-

wy Wlodzimierz Wierzbicki,

nia, liczby i skladu garnizonów.

diurnista Wydzialu Krajo-

JURIJ SMIRNOW

P

Szpiegów interesowaly również

wego we Lwowie Roman Gotz

odczas II wojny światowej

nowo zbudowane linie kolejowe,

i Zygmunt Drecki. Jednym

zablysla gwiazda wybitnej

lączące Przemyśl ze Lwowem,

z najważniejszych agentów byl

polskiej agentki Krystyny

Krakowem, Węgrami. Jak wy-

również niejaki Taczanowski,

hr. Skarbek, pięknej arystokrat-

jaśniono w toku śledztwa, Irena

który w swych podróżach ,,in-

ki , pracującej dla brytyjskiej

Trąpczyńska miala zadanie zdo-

spekcyjnych" po Galicji przy-

tajnej slużby Kierownictwa

być informację o artyleryjskim

bieral najrozmaitsze nazwiska,

Operacji Specjalnych (SOE), wy-

uzbrojeniu fortyfikacji przemy-

ale, jak udowodnilo śledztwo,

wiadowczyni Sekret Intelligen-

skich i zrobić w miarę możliwości

prawdziwe jego nazwisko bylo

ce Service (SIS), również agentki

ich zdjęcia. Byla to mloda, oko-

Adam Pachula. Agenci Stecy-

wywiadu brytyjskiego Haliny

lo dwadzieścia pięciu lat licząca

szyna jeździli po calej Galicji,

Szymańskiej, córki wicemini-

niezamężna panna, ,,dość przy-

dostarczali szpiegowskie za-

KOBIETA SZPIEG ­ WEBERÓWNA

stra sprawiedliwości II RP Ju-

stojna i latwo dostępna", która

dania i instrukcje, wręczali

liana Siennickiego, żony gene-

przybyla z Warszawy i zamiesz-

honoraria ,,od sztuki" i za sta-

na rosyjskie pieniądze. Nie-

obywateli austriackich, którzy

rala Antoniego Szymańskiego,

kala w hotelu ,,Victoria", gdzie

le czynności szpiegowskie,

których szpiegów werbowano

mieli dostęp do sekretnej infor-

a po wojnie generala Kazimierza

wpisala się jako studentka uni-

a zdobyte w ten sposób mate-

na miejscu, dlatego do Lwowa

macji. Austriacka żandarme-

Wiśniowskiego.

wersytetu zurychskiego, córka

rialy i informacje przewozili

regularnie wyjeżdżala 19-let-

ria zanotowala jej pobyt w Ga-

Kobiety znajdowaly licz-

inżyniera. Jako sposób utrzyma-

nia kochanka Stecyszyna Zofia

do Rosji. Zbierano informacje

licji akurat podczas wielkich

ne sposoby zdobywania eks-

nia podawala udzielanie lekcji

wojskowe, również politycz-

Kucharzewska. Nie zważając na

manewrów wojskowych i na-

kluzywnej informacji wywia-

prywatnych, zwlaszcza uczniom

ne i ekonomiczne. Pachula-

mlody wiek, byla już doświad-

wiązanie kontaktów z ofice-

dowczej, znajdowaly podejście

gimnazjów przemyskich. Już za

-Taczanowski szpiegowal we

czoną agentką i wykonywala

rami austriackimi. Tygodnik

do najbardziej nieprzekupnych

kilka tygodni funkcjonariuszy

Lwowie także za emigrantami

najbardziej odpowiedzialne za-

,,Nowości ilustrowane" wprost

oficerów i generalów przeciw-

policji zastanowil fakt, że rzeko-

rosyjskimi, studentami poli-

dania szpiegowskie we Lwowie,

pisal, że Zofia Kucharzewska

nika. Na przyklad, Halina Szy-

ma panna nauczycielka przyj-

techniki lwowskiej. Doniósl

Przemyślu, Kolomyi. Do Galicji

,,grala rolę glówną w sprawie

mańska byla znana ze swoich

mowala nie uczniów, lecz wy-

austriackiej policji o dzialal-

wyjeżdżala pod nazwiskiem

szajki Filimona Stecyszyna"

kontaktów z niemieckim admi-

lącznie oficerów i podoficerów

ności szajki Stecyszyna nie-

Zofii Rudzkiej, odpowiednie

i że mloda przystojna warsza-

ralem Wilhelmem Canarisem,

artylerii garnizonu przemyskie-

jaki Wlodzimierz Lesiuk, kon-

falszywe dokumenty dostar-

wianka na uslugach Ochrany

szefem niemieckiego wywiadu

go. Z czasem panna Trąpczyńska

cepista Dyrekcji Skarbu we

czyla carska Ochrana. Ona też

carskiej znajdowala się w bar-

wojskowego Abwehry, co za-

wynajęla prywatne mieszkanie,

dostarczala nielegalnie przez

dzo bliskich stosunkach milo-

Lwowie, który jak się okaza-

owocowalo niezwykle cenną

ale kontyngent jej klientów nie

lo mial nie wyjaśnione bli-

granice znaczne sumy pie-

snych ze Stecyszynem. Repor-

informacją, zdobytą dla brytyj-

zmienil się. Policja podejrzewa-

żej kontakty z Kucharzewską.

niędzy dla oplaty uslug szpie-

terzy ,,Nowości ilustrowanych"

skiej Sekret Intelligence Servi-

la, że chodzilo nie tylko o sto-

gowskich i przekupstwa miej-

dowiedzieli się również, że

Rok później ten sam Lesiuk byl

ce i amerykańskiego wywiadu

sunki milosne, lecz o ,,wydobycie

również aresztowany przez

scowych urzędników i innych

Filimon Stecyszyn pochodzil

OSS w Europie na czele z Alle-

pewnych tajemnic wojskowych".

policję, jako kolejny szpieg ro-

nem Dullesem.

Tymczasem do policji zwrócil się

syjski. Dlaczego on pracując na

W przeddzień Wielkiej woj-

pewien artylerzysta, który do-

Rosjan, zlożyl doniesienie na

ny slużby wywiadowcze Im-

nosil o zainteresowaniu Trąp-

Zofię Kucharzewską, pozosta-

perium Rosyjskiego również

czyńskiej sekretami uzbrojenia

lo na zawsze zagadką. Może nie

aktywnie  wykorzystywaly

fortów. Przeprowadzono w jej

podzielili szpiegowskich pie-

umiejętności agentek-kobiet.

mieszkaniu rewizje i znaleziono

niędzy, a może wchodzily w grę

Carska Ochrana werbowala

mapy, plany i szkice odnoszą-

pewne stosunki milosne. Zofię

agentek na miejscu w Galicji,

ce się do fortyfikacji twierdzy

Kucharzewską  aresztowano

również wysylala z terenów

Przemyśl, ponadto kilka apara-

we lwowskim hotelu ,,City", zaś

Imperium Rosyjskiego, zwlasz-

tów fotograficznych, z których

w następnych dniach w rękach

cza z Kijowa i Warszawy. Wy-

jeden bardzo kosztowny. Trąp-

policji okazali się i inni agenci,

wiad rosyjski najwięcej intere-

czyńską aresztowano i odsta-

związani z nią i Stecyszynem.

sowala informacja strategiczna,

wiono do więzienia śledczego we

Śledztwo trwalo prawie rok

dyslokacja garnizonów wojsko-

Lwowie.

i w październiku 1912 roku

wych we Lwowie, Przemyślu,

Podczas śledztwa udowod-

dziesięć osób na czele z Zo-

Kolomyi. W latach 1910­1914

niono, że Irena Trąpczyń-

fią Kucharzewską zostalo po-

policja austriacka aresztowala

ska byla zawerbowana carską

stawionych przed trybunalem

kilka rosyjskich szpiegów-ko-

Ochraną w Warszawie, zaś ni-

karnym we Lwowie. Stecyszyn

biet. Śledztwo i procesy sądowe

gdy nie studiowala w Zurychu.

jednak pozostal w Warszawie

odbywaly się we Lwowie i na-

W grudniu tegoż 1911 roku

i byl niedosiężny dla austriac-

kiego wymiaru sprawiedliwo-

wet szeroka publiczność mogla

we Lwowie, Brodach i Krako-

ści. Wyrok trybunalu karnego

poznać metody zdobywania

wie aresztowano dziesięciu

byl niezbyt ciężki dla oskar-

przez nich cennych materia-

szpiegów rosyjskich. Kierowal

żonych. Czterech zwolniono

lów wywiadowczych. Niektóre

szajką agentów, która dzialala

wprost na sali rozpraw. Zofia

z nich mialy nie tylko sensa-

na terenie calej Galicji, niejaki

Kucharzewska zostala skazana

cyjny, lecz wprost skandalicz-

Filimon Stecyszyn. Osobiście

na dwa lata więzienia ciężkie-

ny charakter. Agentki-kobie-

Stecyszyn rezydowal w War-

go, Adam Pachula na trzy lata,

ty dzialaly zarówno same, jak

szawie pod ochroną carskiej

reszta ­ na kilka lub kilkana-

i w grupie innych szpiegów,

żandarmerii, zaś do Galicji wy-

ROSYJSKI SZPIEG IRENA TRĄPCZYŃSKA

ście miesięcy z wydaleniem

nieraz kierując taką grupą.

sylal swoich agentów, lasych