21

nr 19 (407) | 18­31.10.2022

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Byla kiedyś w Żólkwi ulica...

Miastom sens i urodę

w żólkiewskim szpitalu nowoczesny na

nadają ludzie. I nie chodzi

owe czasy i wydawalo się praktyczny

(choć niektórzy mieli co do tego wątpliwo-

tu li tylko o architektów

ści i np. w lwowskim szpitalu powszech-

czy budowniczych, ich

nym miano wprowadzić jego modyfikację)

wiedzę, zdolności, wizje

system beczkowy typu Heidelberskiego.

artystyczne, lecz o tych,

Ponadto dla zaoszczędzenia wydatków

którzy tworzą historię

dawano z jego zalecenia wyrabiać niektó-

miasta. Wielu pozostawia

re przyrządy chirurgiczne i do opatrywa-

w nim swój trwaly ślad.

nia ran miejscowym rzemieślnikom.

W 1919 roku szpital liczyl 120 lóżek,

Jednych wspomina się

z których aż 50 przeznaczonych bylo dla cho-

często, pisze ich biografie,

rych wenerycznie, jako że problem ten w tym

nazywa ich imieniem

okresie narastal ze względu na szerzącą się

place i ulice; inni pozostają

prostytucję a co za tym idzie coraz większą

jedynie w pamięci

liczbę zachorowań zarówno wśród kobiet

rodziny...

,,lekkich obyczajów" jak i żolnierzy. Austriac-

kie wladze wojskowe, jak zauważal dr Musz-

kiet na lamach wydawanego w Krakowie

ANNA KOZLOWSKA-RYŚ

pisma Krajowego Stowarzyszenia Czerwo-

Byl rok 1924, pogodny dzień ­ sobota

nego Krzyża ,,Walka o Zdrowie", zajmowaly

21 czerwca. Tego dnia Żólkiew byla świad-

się tym przejściowo, nawolywal więc do

KAROL, SYN DR. KAROLA MUSZKIETA WŚRÓD MATURZYSTÓW C.K. GIMNAZJUM IM. FRANCISZKA

kiem niezwyklej dość uroczystości w dzie-

wprowadzenia ścislego nadzoru lekarskiego

JÓZEFA WE LWOWIE (WL. JOLA LIPIŃSKA)

jach miasta: tymczasowy zarząd miasta

i centralizacji wysilków. Trudno bylo bowiem

nadal nestorowi miejscowych lekarzy,

dla pani domu byla jej matka ­ Leopoldyna

szpitali krajowych dr Jan Stella-Sawicki

części chorych z Kulparkowa pod Lwo-

poradzić sobie szpitalom powszechnym,

dyrektorowi szpitala powszechnego dr.

Machniewiczowa. Pani Leopoldyna szybko

(,,pulkownik Struś" w powstaniu stycznio-

wem. Początkowo wynajęto tuż obok sta-

w tym i żólkiewskiemu, z nawalem chorych

Karolowi Muszkietowi w uznaniu jego

dala się też poznać z jak najlepszej strony

wym 1863 r.) w jednym ze swoich sprawoz-

rego szpitala dom za 100 zlotych reńskich

wenerycznie, ze względu na brak specjali-

dań pisal: Dwa lata temu (1872) szpital żól-

50-letniej znojnej i owocnej pracy spolecz-

żólkiewskiej spoleczności i gdy zmarla

rocznie, w którym pomieszczono 12 lóżek

stów oraz urządzeń laboratoryjnych, dlugi

kiewski znajdowal się w takim oplakanym

nej jako lekarza, ordynatora i dlugolet-

w grudniu 1885 roku, wspominana byla

dla rekonwalescentów po zabiegach chi-

czas leczenia i rekonwalescencji.

stanie, że w raporcie moim nie wahalem

niego radnego miejskiego honorowe oby-

jako ,,niewiasta wielkiej pracy i chlub-

rurgicznych, gmina następnie zaciągnęla

Myli się ten, kto pomyśli, iż dr Musz-

się powiedzieć, iż pomimo odpowiedniego

watelstwo i nazwal ulicę Szpitalną jego

nych cnót domowych". Częstym gościem

pożyczkę (splacaną z sum wplywających

kiet mial na uwadze wylącznie szpital.

budynku, nie ma żadnych warunków istnie-

nazwiskiem. Sala obrad Rady miejskiej

w domu pp. Muszkietów byl mlodszy brat

za leczenie) i rozpoczęla w tylnej części

Z racji swego zawodu i zajmowanego sta-

nia jako zaklad leczniczy (...) Nie bylo odpo-

zapelnila się w samo poludnie tego dnia

Jadwigi ­ uzdolniony student krakowskiej

ogrodu dotychczasowego szpitala budowę

nowiska również jako dlugoletni radny

wiedniego lekarza, nie bylo rządcy, nie bylo

gośćmi ­ przedstawicielami miejscowych

Szkoly Sztuk Pięknych, uczeń Jana Ma-

nowego, parterowego budynku docelowo

miasta staral się dbać o zdrowie miesz-

bielizny, sprzętów i narzędzi chirurgicznych,

wladz, duchowieństwem obu obrządków,

tejki, Franciszek Jan Machniewicz, a jako

dla 60 chorych, kancelarię i kuchnię szpi-

kańców, zwracając m.in. uwagę na jakość

a na utrzymanie chorych nie wystarczala

talną, mieszkanie rządcy i magazyn. W sa-

przedstawicielami pulku stacjonującego

że w tamtych czasach mieszkal jeszcze

wody pitnej i stan wodociągów.

ustanowiona taksa. Dzięki energicznemu

lach wszędzie czysto, porządnie, wentylacja

w mieście, czlonkami Rady Przybocznej

kątem na terenie szkoly, zapisując się

Zachowal się dr Muszkiet przez lata

zajęciu się Wysokiego Wydzialu krajowego

dobra; obsluga chorych staranna i umiejętna,

Tymczasowego Zarządu Miasta, przed-

w 1883 roku na studia w monachijskiej

we wdzięcznej pamięci pacjentów, którzy

dziś szpital ten stal się jednym z najlepszych

w skladach porządek; wychodki czyste i nie

stawicielami organizacji spolecznych

Akademie der Bildenden Künste na kurs

jak to w zwyczaju kiedyś bywalo, zamiesz-

naszych zakladów leczniczych w Galicji.

cuchnące; żywienie chorych wyborne; bieli-

i zboru izraelickiego. Do jubilata przemó-

do prof. Aleksandra Wagnera, podal ad-

czali w prasie lokalnej i lwowskiej nie je-

Mianowano ordynującym zdolnego, praco-

zna i sprzęty używane przez syfilitycznych

wil komisarz rządu p. Stanislaw Gorecki,

res w Żólkwi przy ul. Lwowskiej jako swój

den raz podziękowania za niesioną pomoc,

witego i sumiennego lekarza; zorganizowa-

oddzielone od bielizny i sprzętów innych cho-

na koniec wręczając mu okazaly dyplom

domowy. Franciszek przyjeżdżal tu na

ofiarność i skuteczność.

no zarząd, poprawiono budynek, zwrócono

rych; na strychu urządzone porządne sklady

Przed kilku tygodniami zachorowal nam

honorowego obywatela ­ zaprojektowa-

dluższe pobyty, utrwalając swym olów-

największą baczność na żywienie, odzież

na rzeczy chorych; w drewnianym budynku

4-letni synek na zapalenie mózgu. Slysząc

ny przez Rudolfa Mękickiego, kustosza

kiem i pędzlem zapewne nie jeden z żól-

i leczenie chorych, sprawiono potrzebne

w ogrodzie postawiono piec i urządzono bar-

wiele o znakomitej wiedzy lekarskiej dr.

Muzeum Narodowego im. Jana III Sobie-

kiewskich zakątków. Ot, choćby cerkiew

narzędzia, ulepszono kontrolę i zaklad dźwi-

dzo dobrą pralnię. Jak widać za nowych ,,rzą-

Muszkieta z Żólkwi i o niezwyklej jego gorli-

skiego, w ozdobnej oprawie wykonanej

pw. św. Trójcy ­ akwarelę, którą zakupilo

gnąl się z upadku. Do podniesienia zakladu

wości w leczeniu chorych mu powierzonych,

przez zaklad introligatorski Aleksandra

Towarzystwo Sztuk Pięknych w Krakowie,

dów" dra Muszkieta szpital prowadzony byl

najwięcej przyczynilo się mianowanie ordy-

udaliśmy się do niego z calem zaufaniem.

Semkowicza ze Lwowa. Przemawiali też

przeznaczając potem na loterię organizo-

wzorowo. Chodzily co prawda pogloski, że

nującym lekarzem dra Muszkieta (...) Slawa

Jakoż dr Muszkiet nie tylko że nie odmówil

radca Sawicki w imieniu Sokola i Organi-

waną dla swych czlonków w marcu 1891

żywienie chorych jest nieodpowiednie, jed-

starannego i umiejętnego leczenia chorych

nam swej pomocy, ale z niezmordowaną

zacji Narodowej oraz p. S. Zimmels w imie-

r. w salach wystawienniczych w Sukienni-

nak inspekcja ich nie potwierdzila.

w zakladzie, ściągnęla doń cierpiących ze

gorliwością oddawszy się pielęgnowaniu

niu zboru izraelickiego. Wielce wzruszony

cach. Szczęśliwym posiadaczem akwareli

Z przyjemnością donoszę Wysokiemu

wszystkich stron. (...) Przed dwoma laty

naszego dziecka, po sześciu nocach przy

jubilat ­ znany w mieście ze swej skrom-

zostal nieznany z nazwiska jeden z czlon-

Wydzialowi krajowemu, iż pogloski te są

szpital nigdy nie mial więcej jak 8­12 cho-

lożu chorego bezsennie spędzonych z tak

ności ­ dziękowal za uznanie i zaszczyt.

ków Towarzystwa, mieszkaniec Lwowa,

falszywe i bez żadnej podstawy. Chorzy

rych, a dzisiaj już nie jest w stanie pomieścić

ciężkiej choroby szczęśliwie je wyleczyl. Po-

Następnie cala zgromadzona publiczność

który zakupil los o numerze 5165...

garną się do szpitala tak, jak tego nigdy

wszystkich, którzy w nim szukają ratunku

dając czyn ten do powszechnej wiadomości

udala się na ulicę Szpitalną, gdzie nastą-

Jadwiga Muszkietowa nie podjęla (o ile

nie bylo, bo w zakladzie znajdują umiejętne

lub pomocy.

splacamy niniejszem nie tylko dlug wdzięcz-

pilo uroczyste odslonięcie tablicy z nazwą

na tę chwilę wiadomo) pracy jako nauczy-

i ludzkie pielęgnowanie i najstaranniejszą

ności, któryśmy względem dra Muszkieta

,,Ulica Dr. Karola Muszkieta". Ponoć później

cielka, zajęla się wychowaniem dzieci i pro-

Trzeba przy tym wspomnieć, iż szpital

opiekę. Obląkani są utrzymani i żywieni

zaciągnęli za uratowanie dziecka naszego,

dr Muszkiet ­ znany i ze swego humoru ­

wadzeniem domu. Odeszla jednak mlodo,

postawiono na nogi nie tylko dzięki energii

bardzo dobrze, pokarm mają taki sam jak

zwykl byl mawiać z przekąsem: Przedtem

ale nadto poczytujemy sobie za obowiązek

w wieku 39 lat, w 1892 roku. Nie doczekala

i zapalowi dr. Muszkieta, nie byloby to moż-

w Kulparkowie; potrawy w kuchni przy-

Żydzi wylewali nocniki na Lwowską, a teraz

sumienia zlożyć należny hold pelnej poświę-

zamążpójścia swojej jedynej córki, Jadwigi

liwe bez wysilków burmistrza notariusza

rządzają się smacznie, a wszystkie zapasy

wylewają je na Doktora Muszkieta. Nie byla

cenia pracy, przechodzącej miarę zwyklych

z Rudolfem Alznerem, porucznikiem 4 pulku

Antoniego Niementowskiego i jego zastęp-

w spiżarni znalazlem w najlepszym gatun-

obowiązków, która oby znalazla jak najwię-

to okazala ulica, zresztą i sam szpital nie

ulanów. Doktor Muszkiet dożyl sędziwego

cy Franciszka Zonera (Zonnera) oraz czlon-

ku. Chorzy wyglądają dobrze, są ubrani

cej naśladowców! - Mierzwica, 21 maja 1876

byl budynkiem okazalym.

wieku jako wdowiec...

ka Rady szpitalnej ówczesnego wikarego

bardzo czysto i porządnie, lepiej nawet jak

­ Antoni i Paulina Harasowscy.

Przyjechal Karol Józef Muszkiet do

Istniejący od 1844 roku szpital w Żólkwi,

ks. Izydora Sakowskiego. Wkrótce zapadla

w Kulparkowie, gdyż otrzymali nowe kurtki

Żólkwi w 1874 r., mianowany przez Wy-

w chwili gdy dr Muszkiet objąl w nim posadę

decyzja o rozbudowie szpitala. Wiązalo się

i pantalony z bardzo ladnej i trwalej materji.

Inny wyleczony zaś zakończyl: by Go

dzial Krajowy na lekarza ordynującego,

lekarza ordynującego, znajdowal się w dość

to z utworzeniem oddzialu dla obląkanych

A propos wychodków: To dzięki

Opatrzność w jak najdluższe lata dla cier-

i zapuścil korzenie. Zjechal z kuframi i ro-

oplakanym stanie. Inspektor sanitarny

i przeniesieniem do żólkiewskiej placówki

staraniom dr. Muszkieta zastosowano

piącej ludzkości zachowala ­ Stanislaw

dziną ­ z co dopiero poślubioną malżonką

Wiktorowicz.

Jadwigą Anną z Machniewiczów i teściową

Cmentarz w Żólkwi... Gdzieś tu jest

Leopoldyną z Kozlowskich Machniewiczo-

pochowany dr Karol Muszkiet; gdzieś tu-

wą, wdową po oficjaliście dóbr leżajskich

taj spoczywa jego malżonka ­ Jadwiga; to

Janie. Karol i Jadwiga poznali się w Kra-

tutaj również znalazla miejsce wiecznego

kowie. On mlody, 28-letni doktor nauk

spoczynku teściowa doktora Leopoldy-

medycznych, w tym czasie już ,,magister

na z Kozlowskich Machniewiczowa. Zbi-

polożnictwa" a od 2 lat asystent prof.

gniew Hauser, autor ,,Podróży po cmenta-

Lucjana Rydla w klinice okulistycznej Uni-

rzach Ukrainy" w tomie III napisal: Wielu

wersytetu Jagiellońskiego; ona ­ świeżo

inskrypcji zanotowanych w 1992 r. sześć

upieczona absolwentka Seminarium Na-

lat później już nie odnalazlem. Ponieważ

uczycielskiego Żeńskiego w Krakowie.

jednak do części z inskrypcjami polskimi

Ślubowali sobie przed oltarzem w kościele

przylega nowy cmentarz komunalny, nale-

pw. św. Szczepana w Krakowie. W rok póź-

ży mieć nadzieję, że przetrwa ona jeszcze

niej, już w Żólkwi, przyszedl na świat ich

przez dlugi czas.

pierworodny ­ Stanislaw, a potem kolejno

Nie ma już ulicy dra Karola Musz-

Jadwiga i Karol. Rodzina Muszkietów za-

kieta w Żólkwi... Pozostala tylko w pa-

mieszkala w domu przy ul. Lwowskiej 25.

mięci i w inseratach w przedwojennych

Przez 11 lat wsparciem i doświadczeniem

gazetach.