22

nr 19 (407) | 18­31.10.2022

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Karol Szymanowski

odrodzoną w 1918 roku II

Kawalerskim Orderu Legii Ho-

Rzeczpospolitą. Zyskując nowe

norowej (Francja), Krzyżem

miejsce zakotwiczenia pod Gie-

Kawalerskim Orderu Zaslugi

wontem, Szymanowski nie za-

Kulturalnej (Rumunia). Ponadto

3 października minęla

pomnial stron rodzinnych. Jesz-

otrzymal doktorat honoris cau-

140. rocznica urodzin

cze cztery lata przed śmiercią,

sa Uniwersytetu Jagiellońskie-

jednego z najwybitniejszych

w 1933 roku, schorowany kom-

go oraz czlonkostwa honorowe

kompozytorów XX wieku

pozytor,wracając myślami do

Česká Akademie Věd a Umění,

Karola Szymanowskiego.

zapamiętanych z dzieciństwa

Lotewskiego Konserwatorium

Zmarly 85 lat temu twórca,

krajobrazów, wyznawal: ,,Jakie

Muzycznego w Rydze, Kró-

pianista, pedagog i pisarz

to dziwne. Nieraz brak mi Ukra-

lewskiej Akademii Św. Cecylii

jest określany mianem

iny, jej slońca, jej dalekich prze-

w Rzymie, Królewskiej Aka-

największego reformatora

strzeni, a przecież stokroć bliż-

demii Muzycznej w Belgradzie,

polskiej muzyki narodowej

sza stala mi się góralszczyzna.

Międzynarodowego Towarzy-

po Fryderyku Chopinie.

Urodzilem się przecież na Ukra-

stwa Muzyki Wspólczesnej.

Przedstawiciele Ministerstwa

inie, tam spędzilem dzieciń-

Lwowskie epizody,

Kultury i Dziedzictwa

stwo, ale nie wywarla na mnie

lwowskie impulsy

Narodowego zlożyli kwiaty

takiego wplywu, jak przelotnie

w miejscu ostatniego

poznane Zakopane".

Karol Szymanowski wielo-

spoczynku kompozytora ­

Po wojnie polsko-bolszewic-

krotnie odwiedzal Lwów. Po-

w podziemiach krakowskiej

kiej Szymanowski przeniósl się

między 1903 a 1933 rokiem

Bazyliki św. Michala

do Warszawy, jednak ze wzglę-

tylko potwierdzonych doku-

Archaniola i św. Stanislawa

dów zdrowotnych zacząl coraz

mentalnie wizyt w mieście pod

biskupa i męczennika

częściej przebywać w Zakopa-

Wysokim Zamkiem doliczono

w Krypcie Zaslużonych

nem.W 1927 roku powierzo-

się okolo dwudziestu. Powo-

na Skalce.W nawiązaniu

no mu funkcję dyrektora Kon-

dem byly koncerty, w których

do obu rocznic ­ urodzin

serwatorium Warszawskiego,

występowal i jako kompozytor,

i śmierci ­ przypadających

i jako pianista oraz względy ro-

którą sprawowal (z przerwą na

w roku bieżącym, Narodowa

dzinne. We Lwowie mieszkala

kurację w 1929 roku z powodu

Orkiestra Symfoniczna

mlodsza siostra Karola, znana

gruźlicy) do marca 1932 roku,

Polskiego Radia w Katowicach

i ceniona śpiewaczka Stani-

gdy w geście protestu wobec

zaprezentuje specjalny

slawa Korwin Szymanowska,

ponownej  degradacji  uczel-

koncert ,,Szymanowski

którą często odwiedzal. Wy-

ni do rangi szkoly artystycz-

­ portret 140/85", który

chowanka slynnej lwowskiej

no-zawodowej zlożyl dymisję.

odbędzie się

szkoly śpiewu Zofii Kozlow-

Od 1930 r. zamieszkal na stale

19 października 2022 roku.

skiej zadebiutowala 23 paź-

w willi ,,Atma". Zakopane stalo

dziernika 1906 roku na scenie

się jego drugim, po Tymoszów-

Opery Lwowskiej w ,,Opowie-

ce, domem, a wplywy folkloru

JOANNA PACAN-ŚWIETLICKA

ściach Hoffmanna" Offenba-

podhalańskiego  wyznaczyly

Z Tymoszówki w świat daleki

cha. W roku 1909 we Lwowie,

początek kolejnego etapu twór-

w prywatnej kaplicy arcybi-

czości kompozytora (balet ,,Har-

Karol przyszedl na świat

skupa Józefa Teodorowicza, Sta-

nasie", ,,Slopiewnie", ,,Mazurki"

3 października 1882 roku

uczęszczaly do szkoly muzycz-

Oczekiwanym gościem byl Jaro-

nislawa wzięla ślub z przemy-

op. 50 i 62, ,,II Koncert skrzyp-

w Tymoszówce, majątku ro-

nej, prowadzonej przez kuzy-

slaw Iwaszkiewicz, starszy ku-

slowcem naftowym Stefanem

cowy", ,,Stabat Mater"). W latach

dzinnym

Szymanowskich.

na, Gustawa Neuhausa (ojca

zyn Karola. Dla Szymanowskie-

Bartoszewiczem. Po zamąż-

1933-36 koncertowal jako wy-

Spędzil tam dzieciństwo i mlo-

slawnego pianisty Henryka

go bylo to wyjątkowo dogodne

pójściu nie zaniechala kariery,

konawca wlasnych utworów we

dość. Wieś,usytuowana w po-

Neuhausa).Wedlug spisu lud-

miejsce do pracy.

poświęcając się również pra-

Francji, Belgii, Holandii, Anglii,

lowie drogi pomiędzy Kijowem

ności w 1897 rokuPolacy sta-

W Tymoszówce

cy pedagogicznej.W Teatrze

Wloszech, Jugoslawii, Bulgarii,

a Odessą, w samym sercu Dzi-

nowili1,9 procent mieszkańców

powstala większość

Miejskimlącznie występowala

Niemczech, Szwecji, Danii, Nor-

kich Pól, jakby żywcem prze-

tego miasta, które jeszcze za ży-

przez cztery sezony artystycz-

wegii i Związku Radzieckim.

niesiona z powieści sienkie-

cia kompozytora zmienilo na-

jego dziel z pierwszego

ne.Byla znakomitą interpre-

W listopadzie 1935 roku Szyma-

wiczowskich,

spoczywala

zwę na Zinowjewsk, potem na

tzw. neoromantyczno-

tatorką i popularyzatorką pie-

nowski wyjechal z ,,Atmy", nie

malowniczo niemalże u wylotu

Kirowo, Kirowohrad, a sześć lat

modernistycznego

śni brata, pra-wykonawczynią

zdając sobie sprawy, że już tam

stepów Chersońszczyzny. Sio-

temu na Kropywnycki. W 1901

i drugiego tzw.

większości jego dziel wokal-

nie wróci. W roku następnym

stra kompozytora, Zofia, wspo-

roku mlody Karol, uzyskawszy

orientalnego okresu

nych. Już po śmierci kompo-

przebywal kilkakrotnie w sa-

minala, że byl to typowy kreso-

świadectwo dojrzalości Szko-

twórczości. Ten

zytora, w 1938 roku, tuż przed

natorium w Grasse we Francji.

wy dwór ziemiański. W salonie

ly Realnej Samorządu Ziem-

swoim przedwczesnym zgonem

W marcu 1937 roku przyjechal

staly dwa fortepiany firmy Ste-

skiego, wyjechal do Warszawy.

ostatni przypadl

opublikowala cenne wskazów-

do sanatorium w Lozannie, gdzie

inway & Sons, które w czasie

W latach 1901-1905 studiowal

na burzliwe lata

ki ,,Jak należy śpiewać utwo-

zmarl 29 marca, 15 minut po pól-

rewolucji wrzucono do dwor-

u Marka Zawirskiego (harmo-

wojenne. W przeczuciu

ry Karola Szymanowskiego".

nocy. W ostatnich chwilach ży-

skiego stawu. Byl to też dom

nia) i Zygmunta Noskowskie-

nieuchronnie

Dla niej, prócz perfekcjonizmu

cia w klinice towarzyszyla mu

wypelniony cieplem rodzin-

go (kontrapunkt i kompozycja).

nadciągającej

warsztatowego, bylo oczywi-

siostra Stanislawa. Trzymala go

nym i twórczością, niezwy-

W tym czasie poznal Pawla Ko-

katastrofy,

ste, że ,,Szymanowskiego nie

za rękę, czytala mu, mówila do

kle gościnny i gwarny. Rodzi-

chańskiego, Artura Rubinste-

w atmosferze

wolno śpiewać bez wzrusze-

niego aż do ostatniego tchnie-

ce wraz z gromadką wlasnych

ina, Grzegorza Fitelberga, Sta-

nia". To wlaśnie Stanislawie,

nia, a potem jechala z Szwajca-

dzieci i licznymi kuzynami nie-

nislawa Ignacego Witkiewicza

niebywalego

która z calej rodziny byla mu

rii przez pól Europy, w wagonie

strudzenie czytali, pisali, ryso-

,,Witkacego" i Stefana Żerom-

napięcia, szukal azylu

najbliższa, zadedykowal Szy-

przewożącym trumnę do Ojczy-

wali i malowali, grali i śpiewali,

skiego. W 1905 roku, wraz

w komponowaniu.

manowski  kilka  utworów:

zny. Pogrzeb urządzono na koszt

urządzali przedstawienia. Za-

z Grzegorzem Fitelbergiem,

Zofia Szymanowska

pieśń ,,Daleko zostal caly świat"

państwa. Zabalsamowane zwlo-

sobną bibliotekę uzupelniano

Ludomirem Różyckim i Apoli-

w swojej książce

z cyklu 6 pieśni op. 2, ,,Vier Ge-

ki kompozytora przewieziono do

o najnowsze książki i nuty. Cala

narym Szeluto zalożyl Spólkę

opowiada, iż latem 1917

sänge" op. 41, a przede wszyst-

Warszawy, gdzie odbyla się część

piątka mlodych Szymanow-

Nakladową Mlodych Kompo-

kim ,,Slopiewnie" op. 46. Sta-

uroczystości żalobnych. Serce

skich zwiąże w przyszlości swe

zytorów Polskich, dzialającą

roku brat jej zastygly

sia wykonala partię Roksany

kompozytora mialo spocząć obok

losy ze sztuką. Feliks zostanie

pod mecenatem Wladyslawa

w milczącym bólu

w premierowej inscenizacji

serca Chopina w kościele św.

pianistą, Karol (,,Katot") ­ kom-

Lubomirskiego i promującą

w Tymoszówce pogrążyl

,,Króla Rogera" w warszawskim

Krzyża, ale niestety splonęlo ono

pozytorem, Zofia (,,Zioka") ­ pi-

twórczość polskich kompozy-

się w intensywnej

Teatrze Wielkim w 1926 roku.

podczas Powstania Warszaw-

sarką i tlumaczką, Stanislawa

torów wspólczesnych. Wśród

twórczości. Wtedy

We  Lwowie  rodzily  się

skiego. Trumnę przewieziono do

­ śpiewaczką. Najstarsza, Anna

jego pierwszych kompozycji

powstala m.in. III

pomysly  na  nowe  utwo-

Krakowa i tam 7 kwietnia 1937

(,,Nula"), absolwentka wydzia-

znalazly się m.in: ,,Preludia" op.

ry Szymanowskiego: od ku-

roku zlożono w Krypcie Zaslu-

lu malarstwa, z życiowej ko-

1, dwie sonaty fortepianowe,

Sonata, Kwartet i 12

riozalnej w twórczości kom-

żonych na Skalce.

nieczności podejmie pracę ar-

,,Sonata d-moll" na skrzypce

Etiud fortepianowych.

pozytora operetki ,,Loteria na

Karol Szymanowski zostal

chiwistki. W rodzinie wszyscy

i fortepian, ,,Uwertura koncer-

W październiku 1917

mężów czyli Narzeczony nr 69"

uhonorowany wieloma odzna-

lubili śpiewać, zwlaszcza w let-

towa", dwie symfonie, opera

roku Szymanowscy

(wystawienie jej mialo podre-

czeniami: Orderem Orla Bia-

nie wieczory na lawce w ogro-

,,Hagith" oraz pieśni. Byl to też

na zawsze opuścili

perować nadszarpnięte finanse

lego, Wielką Wstęgą Orderu

dzie. Stasia najchętniej śpie-

czas intensywnych podróży:

Tymoszówkę.

artysty) aż po ,,Harnasie", jedno

Odrodzenia Polski, Krzyżem Ko-

wala arie Moniuszki w duecie

Berlin, Wiedeń, Paryż, Londyn,

z najbardziej lubianych w Pol-

mandorskim i Oficerskim Or-

z bratem Felkiem, z czasem zaś

Wlochy, pólnocna Afryka.

Ziemie te, w okresie prze-

sce jego dziel.

deru Odrodzenia Polski, Krzy-

,,awansowala", jak wspominala

Pomiędzy 1901 i 1914 ro-

drozbiorowym  należące  do

Inspiracji do napisania ba-

żem  Komandorskim  Orderu

Zioka, na solistkę w rodzinnym

kiem Karol przyjeżdżal regu-

Rzeczpospolitej Obojga Naro-

letu mial dostarczyć mu gorą-

św. Sawy (Jugoslawia), Orde-

chórze. Jesień i zimę Szyma-

larnie na lato i jesień do Ty-

dów, na mocy traktatu wer-

cy zwolennik i propagator jego

rem Komandorskim i Oficer-

nowscy spędzali w pobliskim

moszówki. Często odwiedzal go

salskiego znalazly się poza

twórczości, lwowski muzykolog

skim Korony Wloskiej, Krzyżem

Jelizawetgradzie, gdzie dzieci

tam pianista Artur Rubinstein.