5

nr 20 (408) | 31.10.­14.11.2022

Zapiski wojenne

www.kuriergalicyjski.com

Relacje wojenne z Charkowa  (cz. 5)

Przez ostatnie kilka dni

wszyscy z zapartym tchem

śledzili wiadomości,

podziwiając sukcesy

Sil Zbrojnych Ukrainy

w obwodzie charkowskim.

Podczas przeprowadzania

kontrofensywy wyzwolono

okolo 8500 kilometrów

kwadratowych w obwodzie

charkowskim. Obecnie tylko

okolo 6 procent terytorium

pozostaje pod okupacją.

wieś zostala prawie zrównana z ziemią,

codzienność. W ciągu ostatnich kilku mie-

Niesamowite wyniki, ale

że wszystko zniszczone i zbombardowa-

sięcy byla tylko jedna cicha noc, noc po

jednak i cena jest wysoka.

ne. Że nie ma tam już szkoly i klubu. Mówi

której trudno bylo uwierzyć, że nikt nie

z rozpaczą, że musi jak najszybciej wracać,

ucierpial, że wszyscy żyją. Wczoraj bylam

bo zostawila gospodarstwo, że czeka, aż

w Charkowie, jakoś spokojniej tam się czu-

MARGARYTA KONDRATENKO

pozwolą wrócić.

lam niż zazwyczaj. Ludzie idą do swoich

Nie da się bez lez oglądać filmików

Zostawiamy wszystko i zaczynamy

spraw, kawiarnie są czynne, transport kur-

z wyzwolonej Balaklii. Ludzie klękają, ska-

szukać jej męża, a przede wszystkim cór-

suje. ,,Tak jak kiedyś" ­ pomyślalam. Może

czą ze szczęścia, przytulają wojskowych,

kę, wszędzie gdzie się da: na portalach,

wkrótce wrócimy nareszcie do domu. ,,Nie

calują, dziękują. Wychodząc z miejsc ukry-

w sieciach spolecznościowych, na stro-

wrócimy" ­ stwierdzilam jednak, przeczy-

cia proponują żolnierzom poczęstunek

nach internetowych. Nie mamy wszyst-

tawszy poranne wiadomości. Jest jeszcze

z racuchów. Totalna bieda i glód, jednak

kich danych, np. znamy rok urodzenia jej

za wcześnie.

babcie są gościnne jak zawsze, pragną czę-

męża, ale nie znamy daty, ciocia nie zdąży-

Cztery tygodnie temu wróciliśmy do

stować, nie chcą witać żolnierzy z pustymi

la powiedzieć. W końcu udaję mi się zna-

domu do Charkowa. Decyzja zostala pod-

rękami. Jak tu się nie rozplakać...

leźć jej córkę. Piszę do niej i, o cudzie!, od-

jęta dość spontanicznie, ale jak do tej pory,

W tak okropnych warunkach, pod

powiada. Nagrywa wiadomość glosową,

nie żaluję. Szczerze mówiąc, myślalam, że

okupacją, znosząc wszelkie tortury i okru-

placze i caly czas powtarza, że cieszy się,

będzie gorzej.

cieństwa, ludzie doczekali się wojska

że mama żyje, cieszy się, że oni wyjechali.

Dużo sklepów i supermarketów pracu-

ukraińskiego.

Okazuje się, że przez przypadek udalo jej

je, metro dziala. Chociaż na początku, gdy

na twarzach. Po kilku przystankach obser-

co odpowiedzieć, ale on nie czekal na od-

Rosjanie uciekając porzucali wszystko:

się wyjechać do Rosji, planuje przez Euro-

wróciliśmy, trzy stacje na Saltiwskiej linii

wowania zwrócilam uwagę na siebie. Też

powiedź. Powiedzialam, że straszne to

sprzęt, amunicję, rzeczy osobiste. Zosta-

pę wracać do Ukrainy. Przez ostatnie dni

byly zamknięte, w tym i nasza. Prawdopo-

jestem ubrana w ciemne kolory, mam na

jest. I jeszcze raz powtórzylam ,,straszne".

wili po sobie śmierć i ruiny. Izium stal się

myślala, że zwariuje, wiedząc, że mama

dobnie jeden z tuneli byl w stanie awaryj-

glowie odrastające siwe wlosy, poszarpa-

Cóż to za rzeczywistość, w której dzieci

kolejną ,,Buczą". W lesie znaleziono ponad

z rodzeństwem jest pod ostrzalami, bez

nym. Jest nawet dostawa jedzenia. Ludzie

ne paznokcie. A co jeśli każdy obserwuje

opowiadają o ,,gradach"? Nasze dzieci ro-

400 pochówków. Wśród ofiar są też dzieci,

dobrego schronu i bez jedzenia.

starają się pracować, starają się żyć.

innych tak jak ja i każdemu wydaje się, że

sną w nienawiści do Rosji, one nigdy nie

sześcioletnie dziecko zostalo zamordowa-

To jest cala natura rosyjskich okupan-

Na naszym osiedlu prawie nie ma domu,

otacza go zmęczenie i ponurość. Uśmiech-

wybaczą, nie będą tolerować i akceptować

ne wraz z rodzicami. Najstraszniejsze jest

tów: najpierw wmawiają ludziom, że są

w którym przynajmniej jedno okno nie zo-

nęlam się. Na kolejnym przystanku we-

nic z tego co rosyjskie. One będą lepsze od

to, że nikt się temu nie dziwi.

z nimi jednym narodem, że będzie im do-

stalo wybite. Ale to drobiazg, im dalej na

szly dwie panie. Mialy kolorowe ubrania,

nas. ,,Zle i wesole dzieci charkowskich

Linia frontu przemieścila się. Rze-

brze w Rosji, że ich wyzwolą i uratują od

pólnocną Saltiwkę, tym straszniej. Poszli-

makijaż i śmialy się. Nagle wokól zrobilo

piwnic" ­ jak śpiewa Serhij Żadan.

ka Oskil dzieli terytoria wyzwolone od

zla, a potem uciekają i tych ludzi mordują

śmy tam drugiego dnia po powrocie. Zbom-

się jakoś bardziej kolorowo i radośniej.

Mialam okazję zobaczyć bohaterów

okupowanych.

i bombardują. W Iziumie zaś zaczęli mor-

bardowane domy, w których prawie nikt

Charków to jednak ludzie. Dziwnie

tych piosenek. W Charkowie odbyl się

Dobrze znam te miejsca. W dzieciństwie

dować jeszcze podczas okupacji. Jak to

nie mieszka. Na ulicy nie ma ludzi, można

jest widzieć puste ulice w centrum. Czy-

festiwal ,,Piąty Charków". Organizatorami

co najmniej tydzień wakacji letnich spędza-

wszystko przeżyć?

spotkać tylko pracowników slużb komunal-

sto i zielono, ale pusto. Kiedy wrócilam

byli Serhij Żadan i Charkowskie Litmu-

lam u babci i prababci na wsi pod Kupiań-

Od początku najbardziej się balam, że

nych. Dlatego wszędzie jest czysto, żadnych

tu w sobotę, zobaczylam zupelnie inny

zeum. Festiwal odbyl się dzięki wsparciu

skiem. Są tam bardzo malownicze miejsca,

ich wojsko dojdzie do nas. Pociski i wybu-

śmieci. Sytuacja na tyle dziwna, że witaliśmy

obraz. Dzieci, rowery, hulajnogi, biegacze,

Fundacji Widrodżennia (Odrodzenie). To

Oskil wygląda jak morze. Dom babć stal na

chy można jakoś znieść, byle nie ich obec-

się z tymi pracownikami, a oni odpowiada-

śmiech i nawet muzyka. Miasto staje się

bylo niesamowite wydarzenie. Dyskusje,

wzgórzu i z okna bylo widać to morze, pa-

ność i okupacja.

li, witając nas uśmiechem. Dziwne uczucie

takie, jakim go pamiętam.

koncerty, recytacja wierszy, wywiady,

miętam, jak gdyby to bylo wczoraj, jak pra-

Teraz jest trochę spokojniej, bo artyle-

wywoluje widok tych wszystkich okien. Tu

Jakież to szczęście pić kawę w ulubio-

spektakl. Byla również wystawa obrazów

babcia lubowala się tym widokiem.

ria tu nie sięga. Rakiety jednak nadal lecą

mieszkala Halina, tu Taras, a gdzieś tu brat

nej kawiarni, wycierać ogromną warstwę

wspomnianych dzieci. Mali artyści przed-

Bardzo ucieszyliśmy się, gdy dowiedzie-

z Bielgorodu. Charkowianie nadal nie czują

Serhija, rodzice Tetiany, mama Tarasa. Lepiej

kurzu z pólek i lóżka. Nigdy nie myśla-

stawiali swe dziela, większość z nich nigdy

liśmy się o wyzwoleniu tej wsi, czekaliśmy

się bezpiecznie, ale wiedząc o tym, co dzia-

o tym nie myśleć. Nawet zdjęć nie chcialo się

lam, że sprzątanie może sprawiać tyle

dotąd nie uczyla się rysunków.

na telefon od krewnych. Od dawna nie mie-

lo się w obwodzie, nie narzekają.

robić, przecież to czyjś dom, czyjś ból, czyjaś

przyjemności.

Rysunki dzieci można zobaczyć również

liśmy z nimi kontaktu. W marcu zadzwonil

Rosjanie cofając się, najwyraźniej byli

tragedia. Miejscami można jeszcze zobaczyć

Jedną z najdziwniejszych rzeczy jest

na stacji metra ,,Historyczne Muzeum", są

jakiś pan i powiedzial, że u nich wszystko

wściekli. Zaczęli bombardować elektrow-

patyczki nad śladami ogniska. Tutaj ktoś go-

brak miejskiego oświetlenia. Ciemną porą

one na olbrzymich kolumnach. Metro na-

w porządku, że Rosjanie przeszli przez wieś

nie cieplne. Kiedy bombardowali charkow-

towal jedzenie...

dnia da się jechać tylko po omacku . Dla-

bralo dla Charkowa nowego znaczenia. Na

i poszli dalej, że samoloty latają nisko, ale

ską, widzieliśmy z okna czerwoną lunę

Część naszego targu zostala spalona.

tego staramy się unikać takich wyjazdów.

niektórych stacjach do tej pory mieszkają

żadnych bombardowań u nich nie bylo. Prze-

na caly horyzont, naliczyliśmy cztery

Na tle zwęglonych sklepów ludzie jednak

Chodzić po ciemku też jest dziwnie, ale

ludzie. Od razu tego nie widać, ale na scho-

kazal pozdrowienia od krewnych. Po jakimś

wybuchy, od razu zniknąl prąd. Na miej-

coś sprzedają. Dlugie szeregi spalonych

oko się przyzwyczaja i są latarki. Godzina

dach za przegrodą leżą materace, za eska-

czasie do mamy zadzwonila jej ciocia. Powie-

scu zginąl pracownik elektrowni. Slużby

kiosków, niektórzy stracili wszystko. Nie

policyjna zaczyna się o godz. 22:00, więc

latorem leżą koldry i karimaty. Ludzie nie

dziala, że polączenia nadal nie ma, że trzeba

komunalne, jak zawsze, blyskawicznie na-

da się spokojnie na to patrzeć. Zauważy-

nie da się dlugo spacerować, jednak 8­10

mają dokąd iść, walczą o odbudowę swych

dokądś wyjeżdżać, aby zadzwonić. Mówila

prawili zniszczenia i już po paru godzinach

lam, że sklep przyjaciela mojego taty stoi

kilometrów da się przejść. Ostatnio wolę

mieszkań, boją się, że o nich zapomną.

też, że na razie jest spokój, ale gdy okupanci

mieliśmy prąd. Oczywiście nie wszystkim

zupelnie caly. Wokól wszystko splonęlo,

spacerować w ciemności, aby nie widzieć

Charków bez kultury ­ to nie Charków.

będą się wycofywać, nie wiadomo, co będzie.

tak się wiodlo, to zależalo od miejscowo-

a ten i jeszcze kilka wokól przetrwaly. Ko-

zbombardowanych domów.

Tu odbywają się spektakle, spotkania z po-

Rozmowa byla krótka, ale wiedzieliśmy to, co

ści. Ukraińców nie można zastraszyć bra-

lega mówi że to jakiś cud, handluje, trzyma

Charkowianie już przyzwyczaili się do

etami, koncerty. Wszystko w schronach,

najważniejsze ­ oni żyją.

kiem prądu. Trochę wiary i cierpliwości ­

się tej pracy.

alarmów i pocisków, stalo się to codzien-

oczywiście. Ostatnio byliśmy na koncer-

Przedwczoraj ciocia znów zadzwonila

i wszystko wraca do normy. Nasze slużby

Kiedy po raz pierwszy jechalam me-

nością. Jest to okropne. Zauważylam to

cie Serhija Wasyluka, lidera zespolu ,,Cień

do mamy. Mówila szybko, starala się po-

są przygotowane do wszystkiego.

trem, zauważylam, że ludzie są bardzo

też po naszym zachowaniu. Blyski po

Slońca". Charkowa bronią niesamowici

wiedzieć jak najwięcej. Po ucieczce Rosjan

Szkoda każdej kolejnej ofiary. Ale nic

zmęczeni i smutni. Jest strasznie, ponuro,

ostrzalach obserwujemy z okna, nie re-

ludzie, takiego talentu nie należy ukrywać

zaczęly się mocne ostrzaly wsi. Ukraińscy

już nas nie zaskakuje ­ taka jest nasza

każdy jest jakiś zaniedbany. Brak emocji

agujemy na alarmy, bo nie widzimy w tym

w okopach. Caly wydzial obrony teryto-

wojskowi namawiali wszystkich do wy-

sensu. Nie da się tak szybko dobiec do me-

rialnej Kijowa walczy pod Charkowem.

jazdu. Nie bylo czasu na zastanawianie

tra, tym bardziej, że alarmy slychać już po

Podziwiam i zachwycam się naszymi ar-

się. Bez telefonu i dokumentów wyjechala

wybuchach.

tystami. Te koncerty wejdą do historii, już

z wolontariuszami, jej mąż wraz z dziećmi

Kiedy zaczęly się ataki na elektrownie

weszly. W straszliwych czasach żyjemy,

pojechal innym samochodem. Nie wiem,

w calej Ukrainie, nikt z nas się nie dziwil

ale też ­ w wyjątkowych.

jak tak się stalo i dlaczego nie jechala

i nie byl zaskoczony. Można bylo nawet

Dopiero po trzech tygodniach odczu-

z dziećmi, może z powodu pośpiechu. Ale

kupić ciasteczka i kawę za gotówkę, no bo

lam, że jestem w domu. Nareszcie uświa-

teraz ciocia jest w jednym miejscu, a mąż

prądu nie bylo. Ludzie są gotowi żyć w zim-

domilam sobie, że jestem u siebie, że żyję

z dziećmi nie wiadomo gdzie. Najważniej-

nych mieszkaniach, bez prądu i zasięgu te-

i że wrócilam. Tak, nie da się wyluzować,

sze, że w Ukrainie. Stara się ich odnaleźć,

lefonów, aby tylko żyć w Ukrainie. Każdy

ale psychicznie czuję się dużo lepiej. Za-

ale nie tym przejmuje się najbardziej. Jej

gotów na ofiary, bo wie w jakim celu.

częlam pracować nad nowymi projektami

starsza córka z wnuczką mieszka we wsi

Niedawno podczas spaceru zatrzyma-

i kontynuuję pracę nad starymi.

na innym brzegu Oskilu, na okupowanym

liśmy się przy przedszkolu. Oglądaliśmy

Nie porzuciliśmy budowy pod Charko-

terytorium. Nie wie czy udalo się im uciec

skutki rosyjskich ataków. Obok szedl

wem, roboty trwają, planujemy wrócić tam

przynajmniej do Rosji, bo do Ukrainy już od

chlopak z rowerem, mial okolo 9 lat. I rzu-

zimą, bo nie wiadomo jak będzie w Charko-

wie, lepiej mieć dodatkową możliwość. A na

dawna nie ma możliwości wyjazdu. Gdy

cil nam: ,,to byly grady, tam i tam, jeszcze

razie cieszymy się chwilą obecną.

o tym mówi, zaczyna plakać. Wie, że ta

plot zostal uszkodzony". Nie wiedzialam