12

nr 20 (408) | 31.10.­14.11.2022

Zapiski wojenne

www.kuriergalicyjski.com

Wojna

(część 12)

w Karpaczu. Zawsze przyjeżdżali tu inte-

TEKST I ZDJĘCIA

lektualiści z calej Ukrainy i Polski. Niezwy-

DMYTRO ANTONIUK

kle ważne wydarzenie dla naszych krajów.

Jaremcze: sprawy

Muszę przyznać, że przyciągnęla

polsko-ukraińskie

mnie tu nie tylko nadzieja spotkania moich

wrzesień 2022

polskich przyjaciól, ale także możliwość

Wrócilem do Jaremcza. Jak tyle razy

wejścia na slynny szczyt Pop Iwan, gdzie

wcześniej, w dzieciństwie. Moja mama pra-

międzywojenne polskie obserwatorium jest

cowala jednocześnie w dwóch kijowskich

już prawie odbudowane. Od zawsze marzy-

księgarniach i dzięki temu, że ,,zalatwiala"

lem, żeby je zobaczyć, ale wygląda na to, że

ludziom tomy Dumasa czy Jacka Londona,

w tym roku też nie będzie to możliwe ­ na

a nie dziela Lenina czy Breżniewa, zdobyla

górę spadlo czterdzieści centymetrów śnie-

wielu przyjaciól. Jeden z nich pomógl nam

gu i wycieczka na nią zostala odwolana.

zdobyć ,,putiowki" (skierowanie ­ red.) do

Przechodzę przez most nad wodospa-

pensjonatu ,,Karpaty" w Jaremczu, blisko

dem do hotelu. Mój przyjaciel P. zarezer-

100 m od slynnego wodospadu Probój na

wowal dla nas pokój, ale na zameldowanie

Prucie.

jest jeszcze za wcześnie. Mam nadzieję, że

Byl to prawie jedyny kompleks rekre-

przynajmniej zostawię tam rzeczy. Wlaści-

acyjny, w okolicach którego NRD wybudo-

ciel hotelu, Nazar, mówi: ,,Ale pokój jest już

walo kryty basen. Niewiarygodny luksus.

pana, zapraszam". Mam szczęście. Rów-

Chodziliśmy nad wodospad, aby popa-

nież z powodu widoku z balkonu na Prut,

trzeć, jak miejscowi chlopcy ­ za kosmicz-

który nieustannie huczy pod oknami.

ne wówczas pieniądze ­ sto rubli, skaczą

Nazar mówi, że w jego hotelu w mar-

spelnia. To zdecydowanie ważniejsze niż

spodziewalem się zobaczyć po drugiej stro-

niepopularna, ale opisując retorykę kremla

z mostu do rzeki. Mówiono, że kilku z nich

cu ludzie spali nawet na podlodze. Jechali

wejście na Pop Iwan w tym roku.

nie, więc trochę przesadzilem ze swoimi

dotyczącą Ukrainy, można przytoczyć cy-

się rozbilo. Już wtedy sprzedawano tu tro-

zewsząd: z Kijowa, Charkowa, Chersonia.

Ale góry też są. Z moimi warszawskimi

umiejętnościami przewodnika. A na zachod-

tat rosyjskiego poety Krylowa ,,Ty jesteś

chę pamiątek z Karpat, a ja zawsze prosi-

Wszyscy sobie nawzajem pomagali, goto-

przyjaciólmi R. i E. idziemy na Szlak Dowbu-

nim horyzoncie ­ Czarnogóra, nad którą

winien już tego, że chce mi się jeść".

lem mamę, żeby mi coś kupila. Pamiętam,

wali wspólne posilki w kuchni, sprzątali

sza. W Karpatach temu prowodyrowi oprysz-

przez blękitne, nabrzmiale deszczem chmu-

Wszystko jest jasne: albo my, albo oni.

że mialem drewnianego węża i drewniany

hotel. Na początku lata wszyscy wyjechali

ków przypisuje się wszelkie ścieżki lub skaly.

ry przebijają się gigantyczne promienie szy-

Wyzwolona

dlugopis w formie hucula. Z dumą pisalem

­ na zachód, ale i na wschód, do domu. Teraz

Więc w zasadzie nie ma znaczenia, czy rzeczy-

kującego się do snu slońca.

Charkowszczyzna

nim w szkole i wszyscy mi zazdrościli.

pozostala tylko jedna rodzina z Charkowa.

wiście tu byl, czy nie. Najważniejsze są góry,

Schodzimy, nucąc ,,Pierwszą Brygadę"

i Kijów we krwi

To tutaj, pod restauracją ,,Huculszczy-

Konferencja się rozpoczyna. Przyjecha-

skaly, powietrze i grzyby! Dużo tych ostat-

(razem) i ,,Zawitajte w Prykarpattia" (ja).

10­11 października 2022 r.

zna", na którą nas nie bylo stać, znalazlem

li polscy i ukraińscy dyplomaci, historycy,

nich, a konkretnie prawdziwków, widzimy

Mijają nas dwa jeepy pelne turystów. Wi-

papierowy rubel. Tylko raz w życiu. Na-

żolnierze, profesorowie i oczywiście moi

w koszach tutejszych mieszkańców. Ale naj-

dok bardzo przykry. Takie terenówki psują

Już dawno planowalem udać się na

tychmiast wydalem go na jakieś maskot-

koledzy dziennikarze. Największe wrażenie

częściej spotykamy grzyby polskie. Tak, przy-

góry i w Polsce jest to już zabronione. Są

wschód. Mój niemiecki przyjaciel przekazal

ki. A wieczorem w pobliskim domu wcza-

zrobil na mnie wspólny występ prof. Jurija

najmniej nazywamy je pod Kijowem. To grzyb,

też prawdziwe przypadki, kiedy te SUV-y

pieniądze zebrane gdzieś pod Frankfurtem,

sowym o tej samej nazwie ,,Huculszczyna",

Macijewskiego z Akademii Ostrogskiej i jego

który pod czapką zmienia kolor na niebieski, je-

spadaly w przepaść i wszyscy wewnątrz

i pozostaje tylko kupić wszystko, co po-

odbyla się dyskoteka, do której mnie,

polskiego kolegi, znanego historyka prof.

śli się go dotknie. Teraz wiem, że nazywa się go

ginęli. A tutaj droga jest tak stroma i śliska,

trzebne ludziom w wyzwolonych miastach

malego, nie wpuszczono. Poszliśmy więc

Grzegorza Motyki. Niemal jednoglośnie

też podgrzybkiem lub grzybem pańskim. Przy-

że R. i ja tylko kręcimy glowami...

i wsiach.

z mamą do pobliskiego baru, gdzie gral

opowiadają się za ostatecznym zniesieniem

jaciele żartują, że skoro ten grzyb jest polski, to

Pod górą, niedaleko szczytu, znajduje

Kilka dni temu napisal do mnie nie-

ultra-modny Modern Talking i sprzedawali

moratorium na ekshumacje na Wolyniu

te ziemie też są polskie. Analogia z moskiew-

się serownia. I to prawdziwa. W jednej cha-

znany Polak M. Powiedzial, że znalazl

sok wiśniowy. Byl tak pyszny, że nigdy nie

i w Galicji oraz przywróceniem imion zmar-

ską propagandą jest wyraźna i żart dobry, ale

cie pali się ognisko, na którym suszy się ser

moje dane przewodnika na stronie odyse-

próbowalem podobnego w Kijowie.

lych na grobie UPA w Monastyrku w Polsce.

pamiętając, co dzieje się na wschodzie mojego

i grzyby, w innej wlaściciel nalewa grzane

os, gdzie ktoś mnie wpisal we względnie

A kiedy wybuchl Czarnobyl, moja mat-

,,Mamy różne poglądy na to, co wydarzylo

kraju, od razu robi się smutno.

wino i smakolyki z serem, wurdą i budzem.

bezchmurnych czasach. Zaskoczyl mnie

ka odeslala mnie, ciotkę, jej męża i kuzyn-

się między naszymi narodami podczas II

Szczerze mówiąc, zgubiliśmy się, i to

I oczywiście miód. Wszystko jest niezwykle

jeszcze bardziej, pytając, czy móglbym mu

kę znów do Jaremcza. Ona sama zostala

wojny światowej, ale teraz możemy zrobić

z mego powodu. Mimo, iż jestem pewien,

smaczne. Kiedy slyszy nasz polski, mówi, że

pokazal Kijów i być może Czernihów lub

w Kijowie z powodu pracy. Zatrzymaliśmy

wszystko, co możliwe, aby wspólna przy-

w jakim kierunku iść, skaly i krzaki stają się

wszystko jest za darmo. Moi przyjaciele są

Charków. Wie, że tu jest niebezpiecznie,

się tu na okolo miesiąc.

szlość Ukrainy i Polski byla dobra" ­ to

coraz bardziej nie do przejścia. Jest tu wię-

bardzo wzruszeni. Jak też inny mój polski

ale ma pieniądze i chce spędzić wakacje

Pamiętam, jak poszliśmy z kuzynką na

glówna teza ich wystąpień.

cej polskich ,,separatystycznych" grzybów,

przyjaciel, który obecnie pracuje w Kijowie.

nie gdzieś we Wloszech, ale na Ukrainie.

grzyby i nagle powiedziala mi, że nadepnęla

Ponadto wszyscy obecni nieustannie

ale nie przejmujemy się grzybobraniem.

Jest uczestnikiem konferencji i opowiada

Spacerujemy z M. po Kijowie. Idziemy do

na minę... I rzeczywiście, z ziemi wystawal

mówili o unii naszych krajów. Co należy

Slońce zachodzi za parę godzin. Wychodzi-

wszystkim, jak stoleczna notariuszka, do-

Sofii, do klasztoru św. Michala, opowiadam

ogon pocisku moździerzowego. Pamiętalem

wziąć pod uwagę w umowie sojuszniczej,

my jednak na dużą leśną drogę i, wytężając

wiedziawszy się, że jest z Polski, odmówila

mu o moim udziale w Majdanach, podziwia-

nawet, że byla na nim szachownica. ,,Praw-

jakie są jej możliwe niuanse. Nareszcie.

sily, pokonujemy ostatnie z 984 metrów,

przyjęcia od niego pieniędzy. I kolejna po-

my glębokość metra, jemy barszcz w ,,Ka-

dopodobnie niemiecki" ­ pomyślalem później,

Wygląda na to, że moje marzenie o nowym

które pozostaly do szczytu góry Makowicy.

dobna historia ze sprzedawczynią domowe-

puście" na Andriiwskim Uzwozie. Wokól

bo na początku uciekaliśmy z tego miejsca jak

politycznym i być może wojskowym soju-

Widoki są niesamowite. Po lewej

go mleka. Wydaje się, że jest dobry grunt

spacerują pięknie ubrani ludzie ­ nareszcie

szaleni. Ale przynieśliśmy też grzyby.

szu między naszymi krajami naprawdę się

Mikuliczyn, po prawej Jaremcze, które

i powody dla naszego przyszlego sojuszu.

zaczęla się zlota jesień. To wszystko jest

To jedne z moich najżywszych wspo-

W międzyczasie ucztujemy na przysma-

takie niezwykle... Wcześniej takie spacery

mnień. Pochodzą z beztroskiego dzieciń-

kach gościnnego Hucula i podziwiamy sloń-

z turystami byly dla mnie chlebem powsze-

stwa, co sprawia, że są mi bardzo drogie.

ce, które coraz bardziej chowa się za górami.

dnim. Teraz, jak gdyby po raz pierwszy prze-

Dlatego Jaremcze jest jednym z ulubionych

Żegnamy się już następnego dnia. Nie

żywam z M. calą naszą historię.

moich miejsc.

wiadomo, kiedy znów się zobaczymy. P. i ja

Następnego dnia idziemy na zaku-

Mój pociąg z Kijowa przybywa rano.

wracamy do Kijowa i być może pojedziemy

py. Z pieniędzy, które mam i które hojnie

Jechaly w nim ze mną osoby z dziećmi, nie

dalej na wschód i poludnie. Tymczasem mo-

doklada M., robimy 25 pojedynczych to-

wiem, czy to uchodźcy, ale na ulicach jest

skale zbierają ,,mięso armatnie", aby oglosić

rebek, do których wkladamy żywność,

wiele samochodów z tablicami rejestra-

nasze ziemie rosyjskimi i robić wszystko,

chemię gospodarczą, świece i lekarstwa.

cyjnymi Charkowa, Dniepru, Mikolajowa

by je przed nami chronić. Wiem, że rosyj-

Pojedziemy moim samochodem, to nie jest

i Chersonia.

ska literatura jest teraz, delikatnie mówiąc,

SUV i już w nim nie zmieści się więcej.

Idę sprawdzić, czy stoi jeszcze pomnik

Po supermarkecie kierujemy się na po-

partyzantów sowieckich, którzy zrobili

bliski pchli targ, który M. chce odwiedzić.

rajd do Karpat w 1943 roku. Przykro mi

Bylem tam wcześniej, ale nigdy nie widzia-

gdy, widzę, że stoi. Wydaje się, że wladze

lem tylu ludzi. Wydaje się, że powtarza się

lokalne nadal mają sentymenty postso-

historia z II wojny światowej, kiedy takie

wieckie. Z drugiej strony, od dwudziestu

spontaniczne targi (a ten już dawno prze-

lat zamienia się w ruinę niegdyś piękna

kroczyl wyznaczony dla handlu teren) sta-

restauracja w stylu huculskim...

ly się ratunkiem dla mieszkańców Kijowa,

Mam kilka dobrych godzin przed kon-

którzy stracili wszystko podczas okupacji.

ferencją. To już XV polsko-ukraińskie

Teraz może ci ludzie nie mają pracy i sprze-

spotkanie, które odbywa się co roku we

dają wszystko z domu, aby zaoszczędzić kil-

wrześniu w Jaremczu. Odwiedzilem je po

ka hrywien. Widzę tu stare kasety, wyslu-

raz pierwszy wiele lat temu, kiedy zaprosil

żone DVD, niektóre części do komputerów

mnie tu Mirek Rowicki, zalożyciel Kuriera

z lat 90-tych, gramofony itp. M. zwraca mi

Galicyjskiego. Te spotkania zainicjowal

uwagę, że jakaś pani sprzedaje polski ket-

wraz z nim rektor Uniwersytetu Przy-

chup. Mówi, że to wszystko przypomina mu

karpackiego im. Stefanyka Ihor Cependa.

Polskę sprzed dwudziestu lat.

Odtąd spotkania w Jaremczu staly się

Zostawiam M. pod kinem ,,Żowteń", żeby

czymś w rodzaju Forum w Krynicy, a teraz

obejrzeć nowy ukraiński film i ustalamy, że