18

nr 20 (408) | 31.10.­14.11.2022

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Tajemnice Parku Stryjskiego

(cz. 9)

Na początku XX wieku

Plac Powystawowy

i przylegające do

niego tereny byly

ulubionym miejscem

demonstracyjnych lotów

szybowców, samolotów

i balonów.

JURIJ SMIRNOW

25 maja 1910 roku z terenu

Placu Powystawowego starto-

wal balon sterowany, pilotowa-

AUSTRO-WĘGERSKA WYSTAWA WOJENNA

ny przez inżynierów Edmunda

Libańskiego i Karola Richtman-

rzeźbiarza Lorincza Siklody,

Nowe życie dla nas świta,

na-Rudniewskiego, razem z po-

portret cesarza Franciszka Józefa

Lwów swych bohaterów wita.

rucznikiem armii austrowęgier-

I, liczne trofea rosyjskie, zaś pod

Blyszczą helmy i palasze,

skiej Harnischem. Balon byl

kopulą zawieszono prawdziwe

Idą dzielne armie nasze,

oryginalnej konstrukcji tychże

aeroplany i przedstawiono bój

Radości brak slów,

lwowskich inżynierów. Zbudo-

powietrzny dwóch aeroplanów

Każdy wraca zdrów,

wany w zakladach austriackiego

austriackich z rosyjskim.

Szczęśliwy, że znów ujrzal Lwów.

miasta Wimpassing.

Na kierownika budownictwa

Przepędzily znów Moskali,

Ogromny tlum ludzi wypel-

wystawy wyznaczono Ivana

Że Lwów polski, dowód dali,

nil caly Plac Powystawowy.

Kotsisa, razem z nim pracowa-

Szablą to dowiedli nasi,

Tyle ciekawskiej publiczności

li węgierscy architekci Istwan

Więc kwiatami lud ich krasi.

można bylo zobaczyć na pla-

Medgyaszay, Otto Schonthal,

Na mundury wyszarzale

cu chyba podczas obserwacji

Kalman Marothy, Pal Hugorol,

Lecą kwiaty, wieńce cale,

slynnej komety Halleya w tym-

Gyala Medgyaszay. Pomnik ge-

Dzwonów slychać jęk

że 1910 roku. Prasa lwowska

nerala Bohm-Ermolli wykonal

I muzyki dźwięk,

pisala, że ,,co najmniej polowa

wybitny węgierski rzeźbiarz

Bo już koniec naszych męk.

mieszkańców miasta przyby-

Lajos Lukacsy. Pomnik mial

la na Plac Powystawowy, naj-

szczątki pilota przeniesiono na

Na osi wejścia glównego zbudo-

podstawę o wymiarach 3,5x3,5

Jak podaje w książce ,,Lwow-

lepszy punkt obserwacji we

austriacki cmentarz wojskowy.

wano duży pawilon centralny,

metra, zwieńczoną figurą ge-

skie misztygalki" literat i re-

Lwowie". Balon inżynierów

Wśród wystaw z czasów I woj-

a dalej monumentalny pomnik

nerala. Z tylnej strony znajdo-

daktor śp. Janusz Wasylkowski,

Lipińskiego i Richtmanna po-

ny światowej na uwagę zaslugu-

generala Edwarda von Bohm-

wala się tablica z plaskorzeźbą

piosenkę tę śpiewano na mo-

konal 60 km i za dwie godziny

je w pierwszej kolejności wysta-

-Ermolli.  Reszta  pawilonów

przedstawiającą powitanie ge-

tyw slynnej lwowskiej piosen-

wylądowal we wsi Luka pod

wa wojenna urządzona w 1916

i cerkiew znajdowaly się wśród

nerala we Lwowie, z symbolami

ki ,,Marsz lwowskich dzieci"

Zloczowem.

roku przez wojskowe wladze

zieleni po obu stronach glównej

zwycięstwa jego armii podczas

(inna nazwa ,,W dzień deszczowy

Wielką popularnością cie-

austriackie. Wystawa zostala

alei wystawowej. Między inny-

bitwy pod Gorlicami i operacji

i ponury"). On też ustalil, i bylo to

szyly się we Lwowie również

otwarta 27 czerwca tegoż roku

mi wyróżnial się pawilon Wę-

Karpackiej. Eduard von Bohm-

wielkim zaskoczeniem dla mi-

loty samolotów. Wśród awia-

w rocznicę wyzwolenia Lwowa

gierskiego Czerwonego Krzy-

-Ermolli byl generalem popu-

lośników lwowskich piosenek,

torów uznaniem cieszyl się

spod okupacji rosyjskiej. Wia-

ża i cerkiew zbudowana w stylu

larnym we Lwowie, uważanym

że tak popularny ,,Marsz lwow-

hrabia Scipio del Campo. To

domo, że Rosjanie zdobyli Lwów

drewnianych świątyń karpac-

za jednego z najwybitniejszych

skich dzieci" byl skomponowany

wlaśnie on 29 lipca 1912 roku

3 września 1914 roku i rządzili

kich. Pawilony mialy oryginal-

dowódców austro-węgierskich.

nie..., jak można sądzić z tekstu,

startowal z boiska ,,Pogoni"

w stolicy Galicji 293 dni, do 22

ne ksztalty architektoniczne, ale

Wkraczające wojska austriac-

w pierwszych dniach I wojny

obok Placu Powystawowego, za

czerwca 1915 roku. W tym dniu

wszystkie zostaly zbudowane

kie lwowianie masowo witali na

światowej..., ale parę lat wcze-

11 minut oblatując górę Wyso-

do miasta wkroczyly oddzialy II

z drewna i papy smolowej. In-

ulicach miasta, magistrat lwow-

śniej (w 1908 roku)". Byla to pio-

ki Zamek i z powrotem lądując

austrowęgierskiej armii pod do-

nych materialów podczas wojny

ski postanowil wybić medal pa-

senka napisana z powodu wy-

przy ul. Stryjskiej. Lot odbywal

wództwem generala Eduarda von

po prostu nie udalo się znaleźć.

miątkowy ku czci generala i na-

jazdu stacjonującego wówczas

się na wysokości 600 metrów,

Bohm-Ermolli. Większość jed-

Przy wejściu glównym usta-

zwać jego imieniem jedną z ulic

we Lwowie 30 Pulku piechoty

zaś hrabia wygral nagrodę

nostek tej armii stanowily pul-

wiono ogromne dzialo rosyjskie,

miejskich (dawna ul. Pańska,

austrowęgierskiej na Balkany do

w wysokości 500 koron w wa-

ki węgierskie, dlatego wystawę

trofeum zdobyte podczas walk

obecnie ul. Iwana Franki). Kilku

dalekiej Bośni i Hercegowiny dla

lucie austriackiej. W 1910 roku

wojenną organizowaly i przy-

pod Gorlicami. Mniejsze zdoby-

malarzy lwowskich namalowa-

wzmocnienia tam garnizonów

towarzystwo ,,Awiata" zorga-

gotowaly węgierscy architekci

te dziala rosyjskie i rumuńskie

lo obrazy poświęcone wejściu

austriackich. Większość żolnie-

nizowalo na Placu Powysta-

i dekoratorzy. Pawilony wysta-

byly ustawione wzdluż alei od

austriackich wojsk do Lwowa,

rzy i podoficerów, a nawet ofice-

wowym I Wystawę Awiacyjną,

wowe zbudowano po stronie le-

wejścia do glównego pawilonu.

a lwowski literat Adolf Doll-O-

rów owego pulku stanowili ro-

w której obok miejscowych mi-

wej alei glównej, w miejscu gdzie

Pawilon mial wymiary 46x8,5

pliński napisal nawet okolicz-

dowici lwowianie lub rezerwiści

lośników awiacji wzięli udzial

obecnie znajduje się kino ,,Lwów".

metrów, a jego kopulę zwieńczo-

nościową piosenkę:

ze wsi galicyjskich. Ale autora tej

przedstawiciele Austrii i Fran-

Glówne miejsce na wystawę

no cesarską koroną. Wewnątrz

W dzień czerwcowy,

piosenki nawet redaktor Janusz

cji. W dniach 16.02­02.03.1913

prowadzilo od strony ul. Poniń-

ustawiono figurę cesarza Ka-

jasny zloty,

Wasylkowski ustalić nie zdolal

roku na Placu Powystawowym

skiego (obecna Iwana Franki).

rola I autorstwa węgierskiego

Prysly żale i tęsknoty,

i nikt inny również.

odbyla się II Wystawa Awia-

Cesarz Karol I też wysoko

cyjna, w której uczestniczyli

ocenil bojowe zaslugi genera-

wszyscy znani konstruktorzy

la Eduarda von Bohm-Ermol-

lwowscy na czele z Edmundem

li i w sierpniu 1917 roku nadal

Libańskim, Karolem Richt-

mu tytul barona, zaś w styczniu

mannem-Rudniewskim, brać-

1918 roku mianowal go genera-

mi Wladyslawem i Tadeuszem

lem-feldmarszalkiem. Eduard

Floriańskimi.

von Bohm-Ermolli zostal odzna-

Sensację wzbudzil wynala-

czony ponad 30. bojowymi or-

zek inżyniera S. Naszkiewicza

derami i medalami, austriacki-

rodem z Rudek, który zademon-

mi, węgierskimi, niemieckimi,

strowal turbinę reakcyjną (na-

bawarskimi, a nawet tureckimi.

porową) wlasnej konstrukcji,

Po zakończeniu wystawy

,,jeden z pierwszych na świe-

we Lwowie, pawilony i pomnik

cie silników odrzutowych".

Eduarda von Bohm-Ermolli zo-

Nad Parkiem Stryjskim miala

staly przeniesione do Budapesz-

też miejsce pierwsza we Lwo-

tu i w 1918 roku zmontowane

wie katastrofa lotnicza. W cza-

na nowo na wyspie Malgorza-

sie I wojny światowej niedale-

ty na Dunaju. Wystawa zostala

ko Palacu Sztuki spadl i rozbil

otwarta w Budapeszcie w stycz-

się austriacki samolot bojowy,

niu tegoż roku i miala wielkie

pilot zginąl i zostal pochowa-

powodzenie wśród mieszkań-

ny przy Palacu Sztuki. Później

ców stolicy Węgier.