19

nr 20 (408) | 31.10.­14.11.2022

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Byl taki dzień w Drohowyżu...

Byl taki dzień

w Drohowyżu w Zakladzie

Sierot i Ubogich fundacji

hr. Stanislawa Skarbka

­ dzień specjalny, rok

rocznie obchodzony

uroczyście, 8 maja... Dzień

imienin fundatora.

ANNA KOZLOWSKA-RYŚ

Ja niżej podpisany Stanislaw hrabia

Skarbek, c.k. rzeczywisty Podkomorzy,

syn Jana hrabi Skarbka i Teresy z Bielskich,

wnuk Rafala hrabi Skarbka i Teresy z Bogu-

szów, ożywiony chęcią rozrządzenia mająt-

W DRODZE NA CMENTARZ. NA SZARFIE WIDOCZNY NAPIS:

kiem moim, którym dowolnie wladać mogę,

GEN. BOLESLAW POPOWICZ, PLK. BOLESLAW PYTEL, POŚRODKU:

,,DROGIEMU FUNDATOROWI..."

a któren częścią odziedziczylem, częścią

KS. EMILIAN FIALKOWSKI (?), DYREKTOR ZAKLADU OD 1937 R.:

wlasnem staraniem nabylem, w ten sposób,

odebrali, gdyby nie dalo się środkami karno-

Na uroczystość przybyli wicewoje-

KAZIMIERZ MALCZEWSKI (Z KWIATAMI), PIERWSZY Z LEWEJ:

aby wysokie cele Rządów krajowych wspie-

ści domowej w porządku utrzymać. Chlopców

woda lwowski Marian Sochański, wice-

WYCHOWANEK WLADYSLAW BARAN

rać i wspólziomkom moim po wieczne czasy

przyjmowano do zakladu w wieku od sied-

wojewoda stanislawowski Alojzy Kacz-

być użytecznym; postanowilem w dobrach

wszyscy do kaplicy zakladowej, gdzie ks. in-

[...]. W suterenach mieszczą się kuchnie, pral-

miu do dziesięciu lat, natomiast dziewczęta

marczyk, kurator Okręgu Szkolnego

moich w Drohowyżu w obwodzie Stryjskim

fulat Mossing, w asystencyi duchowieństwa,

nie, magazyny drzewa, piekarnia wlasna,

od sześciu do ośmiu lat. Do ubogich należeli

Lwowskiego Jerzy Gadomski, wiceprezy-

Instytut dla Ubogich i Sierót zalożyć, i wy-

odprawil mszę.

na koniec salka z wannami na kąpiel i nie-

ci, którzy nie mieli żadnych środków utrzy-

dent miasta Lwowa dr Stanislaw Ostrow-

budowaniu, zaprowadzeniu i utrzymaniu

wielka laźnia parowa. Wszystko spoczywa

A później byly przemowy w udekoro-

mania, a także samotni starcy ­ mężczyźni

ski, dowódca O. K. VI gen. Boleslaw Po-

tego zakladu mój majątek poświęcić, w sku-

w ręku Dyrektora Zakladu, Kapelana, dwóch

wanej zielonymi festonami sali Zakladu:

powyżej 60 lat, a kobiety powyżej 55 lat.

powicz, prezes Związku Legionistów plk.

tek czego rozporządzam, co następuje [...].

urzędników, 4 nauczycieli, 2 nauczycielek,

kuratora księcia Karola Jablonowskiego ­

Ciężko chorych nie przyjmowano. Począt-

Boleslaw Pytel oraz delegacja Związku

ochmistrzyni, a wreszcie pewnej liczby sluż-

Hrabia Stanislaw Habdank Skarbek

wyznaczonego na tę funkcję jeszcze przez

kowo, do jesieni 1878 r. zaklad dzialal jedy-

Legionistów ze sztandarem. I oczywiście

by [...]. Instytut drohowyski wystawiony jest

zalożyl swoją fundację w 1843 roku, jed-

fundatora hr. Skarbka; dr. Juliusza Czerkaw-

nie jako sierociniec, dający opiekę i naukę

dziesiątki bylych wychowanków, w więk-

w ksztalcie podkowy, a wlaściwie wielkiej

nakże z utworzeniem i budową zakladu

skiego, czlonka Rady administracyjnej fun-

elementarną. Od jesieni 1878 r. otworzono

szości zrzeszonych w Związku Droho-

prostokątnej budowli z dwoma wspanialymi

dla ubogich i sierot jeszcze dlugo musia-

dacji Skarbkowskiej; i dyrektora Zakladu

szkolę rękodzielniczą. Pierwsi wychowan-

wyżaków. Po uroczystej mszy w kaplicy

pawilonami. Lewy pawilon mieści w sobie ka-

no zwlekać po jego śmierci w 1848 r. Na

Juliusza Starkla. Następnie oprowadzono

kowie opuścili zaklad w 1881 r. - do 1935

i po przemówieniach kurator fundacji hr.

plicę zakladową oraz oddzial dla dziewcząt.

przeszkodzie staly problemy formalne i fi-

gości po zabudowaniach, parku i ogrodzie,

roku bylo ich przeszlo 3.000...

Skarbek odslonil tablicę pamiątkową a po-

W gmachu glównym mieszczą się: sala aktów

nansowe, związane z przywilejem wysta-

zalożonych przez naczelnego ogrodnika mia-

O tym szczególnym majowym dniu

tem ­ jak zwykle ­ ruszono pochodem na

uroczystych, kancelarya dyrekcji, mieszka-

wiania sztuk w języku polskim w gmachu

sta Lwowa Arnolda Karola Röhringa, a na ko-

pomyślano w 1888 roku ­ 8 maja prze-

miejscowy cmentarz, by zlożyć wieńce

nia, sypialnie chlopców, jadalnie, sale szkolne

Skarbkowskim we Lwowie oraz obowiąz-

niec zaproszono na uroczysty obiad, podczas

niesiono zwloki hr. Skarbka z cmentarza

przy grobowcu fundatora. Niestety, osoby

itp. Gmach jest wlaściwie trzypiętrowy, lecz

kiem utrzymywania sceny niemieckiej.

którego wznoszono liczne toasty. Gmach

Lyczakowskiego do umyślnie w tym celu

widoczne na zdjęciach w większości nadal

zaklad zajmuje tylko parter, pierwsze i drugie

Do budowy można bylo przystąpić do-

Zakladu wyglądal imponująco ­ ogromny,

zbudowanej kaplicy w Drohowyżu. Na

pozostają dla nas bezimienne. Możemy się

piętro. Trzecie piętro stanowi dziś strych, lecz

piero w 1872 r., glówny gmach ukończono

neoklasycystyczny, trzypiętrowy budynek

uczczenie zaslużonej swej pamięci czekal

jedynie domyślać, że wśród zebranych

z latwością w razie potrzeby, przy rozwoju

w 1874 r. Nie zdążono z oficjalnym otwar-

dlugości ponad 200 metrów i powierzchni

wielki dobroczyńca lat czterdzieści! ­ pisal

mogą znajdować się także czlonkowie póź-

zakladu i ono mogloby być użyte na lokale,

ciem zakladu w maju... Uroczystość odby-

ponad 10 000 m2; urządzony, jak na owe

z emfazą ,,Kurier Lwowski". Dzisiaj ma być

niejszego Zarządu ,,Ogniska Drohowyża-

czyli, jak w Galicyi mówią, ubikacyje zakla-

la się dopiero w 24 października 1875 r.

czasy, bardzo nowocześnie. Tak opisywal go

dokonany akt wdzięczności, ma być spel-

ków", nowego związku powstalego w 1937

Na uroczystość tę przybyli pociągiem ko-

dowe, gdyż zbudowane jest odpowiednio do

autor artykulu zamieszczonego w ,,Klosach":

nionym dlug spoleczeństwa zaciągnięty

roku: Wladyslaw Suchecki, Wladyslaw

lei Albrechta do stacyi Mikolajów zaproszeni

We wszystkich budynkach uderza cha-

tego celu. Gmach caly otacza piękny, coraz

wobec czlowieka olbrzymiej, prawdziwie

Dobrzański, Franciszek Antoni Janicki,

gości ze Lwowa, między którymi widziano wi-

rakterystyczny kamień budulcowy, prawie

bardziej rozrastający się ogród, a na froncie,

obywatelskiej zaslugi".

Marian Siemianowski, Adam Bursztyn,

ceprezydenta namiestnictwa pana Bartmań-

calkiem bialy, wapienny piaskowiec, którego

pomiędzy pawilonami i glównym gmachem,

Dzień imienin hr. Skarbka byl dniem

Wlodzimierz Wąsowicz, Marian Karkut,

skiego, wiceprezydenta skarbowej dyrekcyi

dostarcza sąsiednia wieś, Dewnia, z ogrom-

widzimy obszerny dziedziniec.

ważnym dla kolejnych pokoleń wycho-

Zygmunt Grabowski, Sabina Seńkowska,

p. Jorkasclia, kilku radców namiestnictwa,

nych swych kamieniolomów. Ścieżki i place

Do instytucji przyjmowano sieroty i pól-

wanków Zakladu. Starano się co roku,

Antoni Muszyński, Antonina Kisielakowa,

ks. infulata Mossinga z kanonikami kapituly

wybite gruzem tego kamienia, również bia-

sieroty urodzone w Galicji lub w niej miesz-

by wlaśnie w maju zorganizować zjazd

Józefa Bytnarowa, Dymitr Suchy, Mie-

lwowskiej, i reprezentantów mieszczaństwa.

le, odbijają nadzwyczaj schludnie od zielo-

kające, niezależnie od pochodzenia spo-

koleżeński.

czyslaw Królikowski, Stefania Dudowa

Dostojnych gości, przywiezionych ze stacyi

ności starannie utrzymanych trawników.

Jest to dzień wspomnień z naszych lat

lecznego, jednakże wylącznie te, które nie

i Aleksander Piotrowski. Nie zabraklo też

Mikolajów, przygotowanemi przez zarząd

[...] W dlugich opalanych korytarzach przed

dziecinnych beztrosko spędzonych w mu-

posiadaly majątku lub ich majątek nie wy-

zapewne ówczesnych instruktorów: Eu-

podwodami, do zakladu blisko pól mili od-

sypialniami urządzono wygodne umywalnie

rach Jego Zakladu. Z jakąż radością wita-

starczal na utrzymanie. Opiekunowie lub ro-

stachego Kucharza, mistrza szewskiego;

dalonego, wital kurator ks. Jablonowski

z wodą bieżącą. W samym gmachu zakla-

my wtedy w Zakladzie dlugo niewidziane

dzic musieli podpisać deklarację, że zrzekają

Wiktora Dzika, mistrza stolarskiego; Ka-

z dyrektorem zakladu, p. Juliuszem Starklem

dowym, a mianowicie w wieży zachodniej

koleżanki i kolegów, jakże cieszymy się

się praw opiekuńczych na rzecz Zakladu; że

zimierza Kuszlaka, mistrza ślusarskiego;

i w towarzystwie calego personelu admini-

mieści się dość obszerna schludna kaplica; na

na caly czas nauki dziecko Zakladowi powie-

każdą ścieżynką, każdym drzewem, każdym

Stanislawa Iwanickiego, mistrza kolo-

stracyjnego i naukowego. Następnie udali się

piętrze urządzono oddzielne salki szpitalne

rzają, i że tylko w takim razie na powrót by je

zakątkiem. Godziny lecą ­ pisala nieco eg-

dziejskiego; Wladyslawa Dobrzańskiego,

zaltowanie jedna z wychowanic Zakladu,

mistrza krawieckiego; Ludwika Dmytruka

Maria Jastrzębska.

i Piotra Losia, instruktorów ogrodnictwa.

Przenieśmy się więc na ten jeden dzień

Byly uściski, byly śmiechy, ,,a pamię-

do Drohowyża ­ do maja roku 1935, na uro-

tasz?!". Nastrój powagi mieszal się z we-

czystości związane z 60-leciem istnienia

solą paplaniną. Wspólne zdjęcia ­ z wy-

Zakladu polączone z odslonięciem tablicy

chowawcami, instruktorami, koleżankami

pamiątkowej ku czci wychowanków pole-

i kolegami z klasy, siostrą felicjanką; spa-

glych w Legionach i w walkach o wolność

cery w parku i nad staw. Kto jeszcze pa-

w latach 1918­1920. Ulatwią nam to unika-

mięta? A może gdzieś w jakichś rodzin-

towe fotografie z uroczystości (ze zbiorów

nych albumach znajdują się odbitki tych

autorki).

samych fotografii?

8 MAJA 1935 R. NA SCHODACH ZAKLADU W DROHOWYŻU. WŚRÓD ZEBRANYCH WIDOCZNY: MARIAN

W PARKU DROHOWYZKIM

SOCHAŃSKI, WICEWOJEWODA LWOWSKI; ALOJZY KACZMARCZYK, WICEWOJEWODA STANISLAWOWSKI