20

nr 20 (408) | 31.10.­14.11.2022

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Galeria Oficyna w Zespole Zamkowo-Parkowym przy Muzeum Kresów w Lubaczowie, 21 sierpnia ­ 31 grudnia 2022 r.

Skarby kresowej świątyni ­ dziedzictwo kościola św. Marii Magdaleny

we Lwowie na ziemi lubaczowskiej

Ideą wystawy ,,Skarby

im. Janusza Petera w Tomaszowie Lubel-

kolorowe tablice oraz szklane, kolorowe

kresowej świątyni ­

skim, Tomasz Róg, znawca historii regio-

przeźrocza, nie tylko ze scenami religijny-

dziedzictwo kościola św. Marii

nalnej z Cieszanowa, a także ks. bp dr hab.

mi, ale też z przedstawieniami dziel sztuki,

Magdaleny we Lwowie na ziemi

Mariusz Leszczyński, biskup pomocniczy

misji ewangelizacyjnych i, przede wszyst-

lubaczowskiej", przygotowanej

diecezji zamojsko-lubaczowskiej, wybitny

kim, ważnych historycznie wydarzeń,

wspólnie przez Muzeum

specjalista w zakresie historii powojennej

m.in. z czasów walk polsko-ukraińskich

Kresów w Lubaczowie i Parafię

Archidiecezji Lwowskiej. Zespól ten opra-

o Lwów i wojny polsko-bolszewickiej. Na

Rzymskokatolicką pw. św.

cowal również liczące przeszlo 200 stron,

wystawie zaprezentowano też elementy

Wojciecha w Cieszanowie, byla

bogato ilustrowane wydawnictwo towa-

trzech drzewców od sztandarów, na któ-

prezentacja ­ po raz pierwszy

rzyszące ekspozycji, z którym, w wersji

rych zachowalo się przeszlo 550 gwoździ

w takiej formie ­ ocalonego na

elektronicznej, można zapoznać się na

z calą paletą nazwisk lwowskiej i kreso-

terenie ziemi lubaczowskiej

stronie internetowej Muzeum.

wej inteligencji, m.in. prezydenta Lwowa

dziedzictwa sztuki i kultury

Na wystawie zaprezentowano liczne

Stanislawa Ostrowskiego, wojewody sta-

jednej z najbardziej znanych

eksponaty ze zbiorów Muzeum Kresów

nislawowskiego gen. Stanislawa Paslaw-

świątyń lwowskich ­ kościola

w Lubaczowie oraz Parafii rzymskokato-

skiego, czy dowódcy Okręgu Korpusu we

pw. św. Marii Magdaleny.

lickiej pw. św. Wojciecha w Cieszanowie,

Lwowie gen. Boleslawa Popowicza. Oca-

,,Ekspatriacja  Archidiecezji

a także zbiorów prywatnych.

się nie tylko z osobistymi dokumentami

lone dziedzictwo uzupelniają dokumenty,

,,Lwów ­ miasto świątyń", wpro-

Lwowskiej", druga część wystawy, zo-

i przedmiotami duchownego, ale też z jego

m.in. z czasów funkcjonowania parafii

PIOTR ZUBOWSKI

wadzającą część ekspozycji, poświęcono

stala poświęcona dziejom kościola i parafii

licznymi fotografiami, z pielgrzymki do

w czasie II wojny światowej, a także druki

JANUSZ MAZUR

dziejom i sztuce kościola pw. św. Marii

w okresie wojny i po zakończeniu II wojny

Ziemi Świętej, nabożeństw, uroczystości

ulotne, liczne fotografie i plan zasięgu pa-

WSPÓLKURATORZY WYSTAWY

Magdaleny na tle dziedzictwa sakralnego

światowej. W jej efekcie Lwów znalazl się

kościelnych i szkolnych, gdyż poświę-

rafii pw. św. Marii Magdaleny z lat 30. XX

MUZEUM KRESÓW W LUBACZOWIE

i kulturowego Lwowa. Ukazano tu po-

poza granicami Polski i rozpoczęlo się wiel-

cil się on w szczególności pracy na rzecz

w. Symbolem owego dziedzictwa, elemen-

Zabytki te trafily na tereny dzisiejszej

wstanie, a następnie poszczególne fazy

kie przesiedlenie ludności polskiej z Kre-

mlodzieży, m.in. jako katecheta, ale też

tem najistotniejszym, spajającym narrację

Polski w wyniku powojennych zmian gra-

rozwoju architektury i wystroju świątyni.

sów Wschodnich na Zachód. Ekspatriacja

duszpasterz katolickich stowarzyszeń

calej wystawy, a także lączącym Lwów

nic państwowych i ekspatriacji ludności

Murowany kościól, postawiony na miejscu

objęla również dziedzictwo kulturowe

mlodzieży męskiej i żeńskiej oraz harce-

z Lubaczowem i Cieszanowem, są także

polskiej z dawnych Kresów Rzeczypospo-

drewnianej kaplicy św. Marii Magdaleny

związane z Kościolem rzymskokatolickim.

rzy. Obiektom tym towarzyszą wybrane

oryginalne, drewniane skrzynie ewaku-

litej, w tym też ze Lwowa. Wiążą się one

z 1600 r., zbudowany zostal w 1639 r., jako

Niezwykle ważnym wydarzeniem dla zie-

książki, uratowane przez ks. Klosa z boga-

acyjne, w których ks. Klos transportowal

z kluczową dla powojennej historii ziemi

kościól seminaryjny i klasztor oo. domini-

mi lubaczowskiej bylo, w tym kontekście,

tej biblioteki ks. dra Szmyda.

sakralne wyposażenie, z zachowanymi

,,Ocalone dziedzictwo" to naj-

lubaczowskiej decyzją abpa Eugeniusza

kanów. Zlokalizowany zostal na poludnie

przeniesienie siedziby Archidiecezji Lwow-

adnotacjami na wiekach i, również sym-

Baziaka, metropolity lwowskiego, o prze-

od centrum miasta, na Przedmieściu Ha-

skiej ze Lwowa do Lubaczowa, polożone-

ważniejsza i największa część wystawy,

bolicznym, zamalowanym czarną farbą

niesieniu ze Lwowa do największego mia-

lickim. Ze wczesnej fazy istnienia kościola

go nieopodal nowej, polsko-sowieckiej,

na której zaprezentowano zabytki historii

napisem ,,Lwów".

,,Po obydwu stronach granicy",

sta na pozostalym po 1945 r. w granicach

pochodzi stiukowy oltarz glówny, jedno

a dziś polsko-ukraińskiej granicy. W 1946

i sztuki z kościola pw. św. Marii Magdale-

Polski skrawku Archidiecezji Lwowskiej

z ważniejszych dziel sztuki manierystycz-

r. Lubaczów, przez kolejne pól wieku, za

ny we Lwowie oraz znajdującej się w jego

czyli piąta, końcowa część ekspozycji,

obrządku lacińskiego jej siedziby. Tak

nej we Lwowie. W 1758 r. kościól zyskal

sprawą wspomnianego abpa Baziaka, stal

pobliżu szkoly św. Marii Magdaleny. Znala-

ukazala powojenną i obecną sytuację ko-

z Lubaczowem splotla się historia nie tylko

trójnawowy korpus i dwuwieżową fasadę

się depozytariuszem bogatych tradycji

zly się na niej m.in. przyklady malarstwa:

ściola św. Marii Magdaleny. Zarysowano

kościola św. Marii Magdaleny we Lwowie,

(architekt Marcin Urbanik). W XVIII w.

Kościola Rzymskokatolickiego w dawnej

kopia obrazu oltarzowego ,,Św. Stanislaw

tu trwający od ponad 30 lat spór o świąty-

ale wielu innych kresowych świątyń, ich

świątynia otrzymala też bogaty, baroko-

Archidiecezji Lwowskiej, która niemalże

Kostka z Dzieciątkiem Jezus", którego ory-

nię pomiędzy wladzami miasta, a wierny-

sakralnego wyposażenia, a także poslugu-

wy wystrój wnętrza. W 1765 r. przy ko-

w calości znalazla się w granicach USRR.

ginal stworzyl Stanislaw Batowski w 1941

mi parafii. W 1946 r. kościól zostal przez

jących przy nich dotychczas duchownych.

ściele zostala erygowana parafia. Po ska-

W samym mieście i okolicznych parafiach

r., oraz obraz Matki Bożej Nieustającej Po-

wladze sowieckie na krótko zamknięty,

Koncepcja wystawy zakladala wy-

sowaniu klasztoru oo. dominikanów (1784

schronienie znalazlo wielu kaplanów, któ-

mocy z 1902 r. ­ oba wizerunki z kościola

a następnie ponownie oddany wiernym.

dzielenie pięciu glównych części, których

r.) w budynkach poklasztornych ulokowa-

rzy uratowali ze Wschodu cenne przykla-

pw. św. Wojciecha w Cieszanowie. Wśród

W 1962 r. zamieniono go jednak na klub

zadaniem bylo wprowadzenie odbiorcy

no szkolę trywialną im. św. Marii Magdale-

dy dziedzictwa sztuki i kultury sakralnej.

obiektów rzemiosla artystycznego zapre-

studencki, salę sportową i taneczną;

,,Ze Lwowa do Cieszanowa. Ks.

w zasadniczy temat ekspozycji ­ okolicz-

ny (1816 r.), a następnie szpital cholerycz-

zentowano kilkanaście niepowtarzalnych

zniszczeniu ulegl wówczas jego wystrój.

Józef Klos", kolejna część ekspozycji,

ności znalezienia się elementów wyposa-

ny (1831 r.) i więzienie dla kobiet (1841 r.).

szat liturgicznych, przede wszystkim or-

W końcu lat 60. przejęlo go Lwowskie

żenia lwowskiego kościola pw. św. Marii

Ostateczny ksztalt otrzymal kościól w la-

dotyczyla sylwetki ostatniego proboszcza

natów, różnorodnych pod względem tech-

Konserwatorium Muzyczne, a w 1988 r.

Magdaleny w Cieszanowie i Lubaczowie

tach 1889­1890, kiedy to obydwie wieże

parafii pw. św. Marii Magdaleny ­ następ-

nik wykonania i czasu powstania (najstar-

zamieniono go na Dom Muzyki Organowej

oraz ocena stanu ilościowego i wartości

zwieńczono neobarokowymi helmami

cy zaangażowanego w dzialalność podzie-

sze sięgające XVII w.). W ich kontekście

i Kameralnej. Taką funkcję, jako instytu-

kulturowej znajdujących się w tych miej-

(arch. Julian Zachariewicz). W okresie

mia niepodleglościowego i aresztowanego

warto zwrócić uwagę choćby na fragmen-

cja kultury miasta Lwowa, pelni po dziś

scowościach zabytków.

polsko-ukraińskich walk o Lwów, w listo-

przez NKWD ks. Wlodzimierza Cieńskiego

ty pasów kontuszowych, które zostaly

dzień, a parafia może korzystać z sakral-

Sam kościól, jego historia oraz histo-

padzie 1918 r., obiekt zostal uszkodzony.

(proboszcz w latach 1939­1940) oraz ks.

wtórnie użyte jako elementy ornatów, stul

nego wnętrza jedynie w ograniczonym za-

ria związanej z nim spoleczności, zostaly

Gruntownie odnowiono go w okresie mię-

dra Gerarda Szmyda (proboszcz w latach

i manipularzy, wcześniej będąc charakte-

kresie. Rodzi to ciągle konflikty, których

potraktowane przez autorów ekspozycji,

dzywojennym, wzbogacając wyposażenie

1930­1938), któremu szczególnie bliski byl

rystycznym elementem męskiego stroju

znakiem są lawki z ruchomym oparciem

jako symbol wojennych i powojennych

o jedne z najnowocześniejszych i najwięk-

rozwój mlodzieży oraz uroczysta oprawa

szlacheckiego, czy bogactwo ornamentów

(odchylanym w stronę oltarza lub sceny,

losów calej Archidiecezji Lwowskiej. In-

szych organów na terenie Rzeczypospo-

liturgii ­ przed jej zamknięciem na począt-

i haftów. Wśród zlotnictwa i naczyń litur-

na której znajdują się organy), a także

przeslaniane kurtyną w trakcie koncer-

tencją autorów bylo nawiązanie również

litej, zakupione w czechoslowackim Kar-

ku czerwca 1946 r. Kaplan, którego korze-

gicznych zaprezentowano świeczniki, kie-

tów prezbiterium. W tej część ekspozycji

do obecnej sytuacji na Ukrainie, toczących

niowie, i nowy wystój artystyczny. Jego

nie znajdowaly się w podcieszanowskich

lich, puszkę i krzyż oltarzowy, najpewniej

glos zabierają polsko- i ukraińskojęzyczni

się na niej dzialań zbrojnych, wywolanych

symbolem na wystawie jest figura św.

Folwarkach, przed objęciem probostwa

pochodzące z kościola pw. św. Marii Mag-

wierni parafii, którzy opowiadają o swoich

agresją rosyjską, przemieszczeń ludności,

Elżbiety, niezrealizowany model rzeźby

poslugujący m.in. w Buczaczu i Żólkwi,

daleny, a także monstrancję z 1765 r., ufun-

osobistych związkach z kościolem pw. św.

a także zagrożonego materialnego dzie-

dla kościola pw. św. Elżbiety we Lwowie

byl odpowiedzialny za akcję ewakuacyj-

dowaną prawdopodobnie do lwowskiej ka-

Marii Magdaleny.

dzictwa kulturowego.

autorstwa Janiny Reichert, artystki, która

ną kościelnego wyposażenia. Wraz z nim

tedry lacińskiej, zwieńczoną figurą Matki

Aranżacje wnętrza uzupelnia film do-

Wystawa powstala dzięki wsparciu

wykonala figury aniolów do nowego olta-

trafilo ono przede wszystkim do parafii

Bożej i wysadzoną szlachetnymi i pólszla-

kumentalny, przygotowany przez Krystia-

Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Na-

rza glównego w kościele św. Marii Mag-

w Cieszanowie, w której ks. Klos pracowal

chetnymi kamieniami. Na uwagę zwra-

na Klysewicza, do którego zdjęcia powsta-

rodowego oraz Powiatu Lubaczowskiego.

daleny. W takiej postaci świątynię zastal

przez kolejne trzydzieści lat. W przestrze-

cają pomoce szkolne, wykorzystywane

ly we Lwowie, Lubaczowie, Cieszanowie

Patronat honorowy nad nią objęli Jego Eks-

wybuch II wojny światowej.

ni wystawy zwiedzający mogli zapoznać

na lekcjach religii przez ks. Józefa Klosa:

i Zamościu.

celencja ks. abp Mieczyslaw Mokrzycki

Wystawa, od momentu swojego werni-

metropolita lwowski, Jego Ekscelencja Ks.

sażu, 21 sierpnia br., cieszy się nieslabnącym

bp dr Marian Rojek biskup Diecezji Zamoj-

zainteresowaniem mieszkańców Lubaczowa

sko-Lubaczowskiej oraz Eliza Dzwonkie-

i gości Muzeum. Osobiście zwiedzili ją m.in.

wicz konsul generalny Rzeczypospolitej

abp Mieczyslaw Mokrzycki, metropolita

Polskiej we Lwowie.

lwowski, abp Waclaw Depo, metropolita

Calość ekspozycji, którą zaplanowano

częstochowski, bp Marian Buczek, emery-

w przestronnych wnętrzach Galerii Oficy-

towany ordynariusz diecezji charkowsko-

na w Zespole Zamkowo-Parkowym przy

-zaporoskiej oraz Eliza Dzwonkiewicz, Kon-

Muzeum Kresów w Lubaczowie, zaaran-

sul Generalny Rzeczypospolitej Polskiej we

żowano w taki sposób, aby z jednej stro-

Lwowie. Pod koniec września, dzięki wspar-

ny oddać charakter transportowanych

ciu Konsulatu, wystawę zaszczycila swoją

po wojnie przedmiotów, z drugiej zaś, aby

obecnością także blisko 50-osobowa grupa

ukazać przedwojenne i obecne wnętrze

wiernych parafii pw. św. Marii Magdaleny

świątyni. Wśród autorów wystawy zna-

na czele z proboszczem o. Dawidem Omieciń-

leźli się pracownicy lubaczowskiego Mu-

skim OMI i wicekonsul Natalią Rudczyk. Byla

zeum: historyk sztuki Janusz Mazur oraz

to swoista pielgrzymka do korzeni, którymi

historycy Piotr Zubowski oraz Dariusz

lwowski Kościól i tworzący go ludzie związa-

Salek, Katarzyna Warmińska-Mazurek,

li się z Lubaczowem i Cieszanowem.

historyk sztuki z Muzeum Regionalnego