14

nr 21 (409) |15­28.11.2022

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Zabytkowe kościelne dzwony lwowskie  (cz. 3)

Na wieży dzwonnicy

kościola pp.

benedyktynek

lacińskich znajdowalo

się trzy zabytkowe

dzwony, mianowicie

,,Benedykt", ,, Placidus",

,,Maurus", zaś w latarni

na środku dachu

kościelnego zawieszona

Dopiero w 1933 roku Komitet Opie-

byla mala sygnaturka

ki nad Kościolem św. Wojciecha zebral

środki na trzy nowe dzwony, zamówione

o wadze 19 kg. Dzwon

w ludwisarni Rudolfa Matheisela we Lwo-

zwany ,,Placidus" lub

wie. Koszt dzwonów ogólnej wagi 300 kg

,,Placyd" mial wagę 42

wynosil 1300 zlotych. Nowe dzwony 3

kg, wysokość 0,87 metra

grudnia 1933 roku poświęcil arcybiskup

i byl odlany w 1596

lwowski ks. Boleslaw Twardowski w asy-

ście kapelana bursy św. Wojciecha ks.

roku razem z dzwonem

Lewickiego, w obecności licznych gości

,,Benedykt" i wedlug

i przedstawicieli wladz miejskich. Do daty

dra Karola Badeckiego

uroczystego poświęcenia dzwonów wy-

w ludwisarni

remontowano również dzwonnice na po-

dwórku kościelnym. Niestety do naszych

mistrza Stanislawa

dni nie zachowala się ani dzwonnica, ani

Ziólkowskiego.

dzwony, zabrane na zlom w czasie II wojny

która w XVIII wieku miala nazwę Kir-

światowej.

chenstrasse, czyli Kościelnej. Przed

Kościól pw. św. Michala Archaniola oo.

JURIJ SMIRNOW

I wojną światową w kościele byly zawie-

karmelitów znajduje się na wzgórzu przy

WIEŻA KOŚCIOLA BENEDYKTYNEK

K. Badecki wysoko ocenil historyczną

szone tylko dwie sygnaturki w ,, zgrabnej

dawnej ul. Czarneckiego obok zabytkowej

i artystyczną wartość tego dzwonu i po-

dzwony zawieszono na zabytkowej wieży

latarni dachowej". W lipcu 1916 r. jedną

dzwon za odlew z XVIII wieku. Nie uratowa-

obronnej Baszty Prochowej. Wieże frontowe

dal następujący jego opis: ,,Obwód czapki

z nich o wadze 27 kg, pochodzącą z XVII

lo to sygnaturki ,,Katarzyny" od losu innych

dzwonnicy, której odnowienie i konserwa-

tego XVII-wiecznego kościola zostaly dobu-

zgrabnego w formie dzwonu ,,Placidus"

wieku, zarekwirowaly wladze wojenne,

cję rozpoczęto w 2021 roku przez zespól

dzwonów i zostala ona zarekwirowana 18

dowane, również zrekonstruowane i ozdo-

otacza pięciocentymetrowa wstęga, na

druga zostala na miejscu. Zarekwirowa-

polskich i ukraińskich fachowców przy

grudnia 1916 roku. Byla zastąpiona inną,

bione w barokowe helmy i wazony w latach

której napis laciński: ,,Magnificat Anima

ny dzwon nie zostal jednak przetopiony,

finansowaniu warszawskiego Instytutu

o której nie ma jednak bliższych wiadomo-

1905­1906 wedlug projektu architekta Wla-

Mea Dominum". Krój liter napisu i styli-

lecz przekazany do kaplicy Domu Inwali-

,,Polonika" i pod kierownictwem konser-

ści. W czasie II wojny światowej zabrano i tę

dyslawa Halickiego.

zacja liter pozwala stwierdzić, że dzwon

dów wojskowych przy ul. Kleparowskiej

sygnaturkę.

watora Anny Kudzi.

Lewa wieża miala też charakter

ochrzczony mianem ,,Placyd" odlany zo-

w miejsce zarekwirowanego tam więk-

W okolicach wzgórza Wysokiego

W maju 1946 roku ostatnie benedyk-

dzwonnicy i na niej byly zamieszczone

stal 1596 roku ręką tego samego ludwi-

szego dzwonu o wadze 54 kg.

Zamku, na wschód od średniowiecznego

tynki wyjechaly ze Lwowa i kościól zostal

dwa zabytkowe dzwony z 1752 i 1753

sarza (czyli Stanislawa Ziólkowskiego).

Znajdujący się pod górą Piaskową

centrum Lwowa, znajdowalo się jeszcze

zamknięty. Dopiero w latach dziewięć-

roku, odlane w ludwisarni znanego lwow-

Dzwon ten ma na zgrabnym korpusie

kościól św. Wojciecha biskupa z malym

kilka świątyń katolickich. Między innymi

dziesiątych XX wieku świątynia i zabudo-

skiego mistrza Teodora Polańskiego.

osadzoną ksztaltną koronę. Na obwodzie

klasztorem ks. misjonarzy pochodzil

kościól pw. św. Kazimierza, kościól św.

wania klasztorne zostaly adoptowane na

Dzwon z 1752 roku mial wagę 699 kg,

szyi w dwie pary wypuklych karbów ulo-

Wojciecha biskupa, kościól Matki Boskiej

z początku XVII wieku, jednak w latach

cerkiew greckokatolicką pw. Opieki Matki

średnicę 1,05 metra, wysokość 1,9 metra.

żona legenda w języku lacińskim".

1783­1905 byl użytkowany przez wojska

Boskiej i klasztor studytek. Na dzwonnicy

Gromnicznej, kościól św. Michala Archa-

Napis na plaszczu dzwonu glosil: ,,Anno

Podczas rekwizycji austriackiej za-

niola. Wszystkie te świątynie powstaly

austriackie jako magazyn amunicji woj-

nie zostalo żadnego historycznego dzwo-

Domini 1752 Fecit Leopoli Teodorus Polań-

bytkowy dzwon ,,Placyd" udalo się ura-

skowej. Dopiero na początku XX wieku

przy klasztorach fundacji znanych rodzin

nu. Otóż w 2001 roku z fundacji prywat-

ski", zaś niżej cytat z psalmu 56. Pod napi-

tować i 17 lipca 1917 roku z pozwolenia

zostal z powrotem przekazany kościolowi

magnackich. Najbliższym do klasztoru

nych osób odlano w ludwisarni Felczyń-

sem znajdowalo się wykonane w plasko-

wladz wojskowych zostal on przenie-

rzymskokatolickiemu. Uroczyste poświę-

PP. Benedyktynek lacińskich byl kościól

skich w Przemyślu cztery nowe dzwony.

rzeźbie godlo zakonu karmelitów. Plaszcz

siony do katedry rzymskokatolickiej

cenie przez abpa Józefa Bilczewskiego

pw. św. Kazimierza Królewicza, usytu-

Piąty, najmniejszy dzwon przywiozla z Ka-

zdobiono również w plaskorzeźby Ukrzy-

w miejsce jednego z wielkich dzwonów,

odbudowanego kościola mialo miejsce 29

nady jedna z sióstr zakonnych. Wszystkie

owany przy dawnej ulicy Teatyńskiej,

żowanie oraz św. Michala Archaniola

zarekwirowanych wcześniej na cele wo-

kwietnia 1906 roku. Do tej uroczystości

z mieczem. Dr Karol Badecki podkreślal,

jenne. Po wojnie dzwon wrócil do kościo-

kościól wyremontowano i wyposażono,

że reliefy byly wykonane bardzo sta-

la PP. Benedyktynek, ale niestety nie na

sprawiono m.in. sygnaturkę, ale na dzwo-

rannie, napisy wyraźne. Podobny relief

dlugo. W 1943 roku okupanci niemieccy

ny zabraklo pieniędzy. Dopiero w 1913

Ukrzyżowanie powtarzal się również na

wywieźli go na przetopienie. Nie udalo

roku z fundacji Teofili Cholewianki oraz

innych dzwonach odlanych w ludwisarni

się uratować zabytkowego dzwonu ,,Be-

Michalów Kozniaków zamówiono trzy

Polańskiego, np. na dzwonach cerkwi św.

nedykt". Zostal zarekwirowany w 1917

nowe dzwony w ludwisarni Antoniego

Paraskewy (Piatnicy z1714 roku), kościola

roku. Trzeci dzwon na imię ,,Maurus"

Serafina w Kaluszu. Dzwony zawieszono

ojców jezuitów (1735 rok) i dwóch dzwo-

o wadze 83 kg, wysokości 1 m, nie mial

na prowizorycznej drewnianej dzwonnicy

nach kościola ojców franciszkanów (1712

na plaszczu żadnych ozdób i napisów. Dr

nakrytej daszkiem, zbudowanej na dzie-

rok i 1737 rok).

Karol Badecki uważal, że pochodzil on

dzińcu kościelnym.Wprawdzie dr Karol

Drugi dzwoń zostal odlany rok później

z XVIII wieku i ,,byl dzielem podmiejskiej

Badecki niewysoko ocenial nowe dzwony

czyli w 1753 roku. Jego średnica stanowi-

ludwisarni... Przypuszczać można, że

jako szablonowe ,,jak z formy tak i orna-

la 1,12 metra, wysokość 1,88 metra. Napis

dzwon ten z jakiegoś prowincjonalnego

mentów". Większy dzwon ważyl 78 kg,

na plaszczu: ,,Vox mea, vox vite, Voco vos

kościola przywieziony zostal do kościola

i mial wysokość 0,9 metra. Na plaszczu

ad sacra venite. Anno Domini 1753 Fecit

PP. Benedyktynek". Zupelnie gladką jego

umieszczono trzywierszowy napis: ,,Św.

Leopoli Teodorus Polański". Na plaszczu

formę cechowala, wedlug opisów wspól-

Wincenty Ferrariusz. Te dzwony wylane

też byly odlane trzy plaskorzeźby, mia-

czesnych badaczy, jedynie mocno wznie-

za staraniem Teofili Cholewianki R.P 1913".

nowicie herb ojców karmelitów, Zwiasto-

siona czapka, której obwód otaczaly dwa

Plaszcz dzwonu zdobil również wizerunek

wanie NMP i św. Grzegorz z pastoralem

karby wypukle. Karol Badecki w swoich

św. Wincentego z Ferrary, któremu dzwon

w lewej ręce. Wedlug K. Badeckiego, taka

publikacjach uważal dzwon ,,Maurus"

ten byl dedykowany, zaś czapkę ­ orna-

sama plaskorzeźba świętego Grzegorza

za malo artystyczny i nieciekawy pod

ment roślinny.

znajdowala się na dzwonie z katedry or-

względem formy. W swoim sprawozda-

Drugi dzwon o wadze 30 kg byl po-

miańskiej, który Teodor Polański odlal

niu wnioskowal, że może on być oddany

święcony św. Ignacemu, o czym też świad-

w 1782 roku.

na cele wojenne. Wlaśnie tak się stalo

czyl napis na plaszczu: ,,Św. Ignacy. Mi-

W 1917 roku austriackie wladze woj-

i 17 sierpnia 1917 roku ,,Maurus" zostal

chalowie-Kozniakowie". Po lewej stronie

skowe zarekwirowaly dzwon z 1752

zarekwirowany.

napisu znajdowala się plaskorzeźbiona

roku, który ponadto byl pęknięty. Dopie-

Sygnaturka kościola PP. Benedyktynek

plakietka Matki Boskiej w aureoli. Niedlu-

ro w 1931 roku ojcowie karmelici znaleźli

miala na imię ,,Katarzyna". Miala wagę 19

go jednak nowe dzwony cieszyly parafian

pieniądze na zamówienie dwóch nowych

kg, średnicę 0,34 metra. Na plaszczu znaj-

swoim dźwiękiem. Wedlug dr. Karola Ba-

dzwonów. Zbiórka na dzwony odbywala

dowal się napis: ,,In Te Domine Speravi"

deckiego, 18 grudnia 1916 roku obydwa

się wśród mieszkańców Lwowa. Dzwony

i fryz listkowy. Korona dzwonu liczyla sześć

zostaly zarekwirowane przez austriackie

zostaly poświęcone w grudniu 1931 roku

ramion. Dr K. Badecki uważal, że ,,z ksztal-

wladze wojskowe. Jeszcze wcześniej, mia-

i otrzymaly nazwy ,,św. Elizeusz" i ,,św.

tu liter inskrypcji uznać można za czas po-

nowicie 17 lipca 1916 roku, zabrano sygna-

Szymon Stock". Niestety żaden z nich nie

wstania dzwonu drugą polowę XVII wieku".

turkę. Na dzwonnicy zostal tylko jeden

przetrwal II wojny światowej.

KLASZTOR POKARMELICKI WE LWOWIE

Wspólczesny autor M. Kurzej uważa ten

najmniejszy dzwon odlany w 1913 roku.