15

nr 21 (409) |15­28.11.2022

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Zbigniew Herbert

Zbigniew Herbert (1924,

ukazują się drukiem jego pierwsze po-

Lwów ­ 1998, Warszawa),

ezje. Byly to wiersze ,,Napis", ,,Pożegnanie

września", ,,Zloty środek", które ukazaly

poeta polski, eseista,

się bez zgody autora. Rzeczywisty debiut

dramaturg, klasyk

poetycki mial miejsce pod koniec roku

literatury polskiej, kawaler

1951 na lamach ,,Tygodnika Powszechne-

Orderu Orla Bialego. Dziś

go" (nr 51). Do roku 1955 poeta drukuje

przypominamy postać

swoje utwory w tym czasopiśmie, ale po-

tego nieprzeciętnego

zostaje poza życiem literackim. Nie mając

żadnych szans na wydanie wlasnego tomu

lwowianina.

poezji, postanawia opublikować 22 wier-

sze w Antologii mlodej poezji katolickiej,

PETRO HAWRYLYSZYN

która ukazala się w wydaniu Stowarzy-

Rodzina Herbertów, prawdopodobnie

szenia ,,PAX" (Warszawa, 1954).

angielskiego pochodzenia, przybyla do Ga-

Szerszemu gronu czytelników Zbi-

licji z Wiednia. Pradziadek Zbigniewa byl

gniew Herbert zostal przedstawiony do-

ZBIGNIEW HERBERT

nauczycielem języka angielskiego. Ojciec

piero w dziale Premiera pięciu poetów

poety ze strony matki, Marii z Balabanów,

Zawieyskiego, otrzymal z puli Związku Li-

(wspólnie z Mironem Bialoszewskim,

mial korzenie ormiańskie. Balabanowie

teratów Polskich (ZLP) przydzial kawaler-

Bogdanem Drozdowskim, Stanislawem

byli znaną we Lwowie rodziną ormiańską.

ki (28 m²) przy ul. Świerczewskiego (obec-

Czyczem i Jerzym Harasymowiczem) cza-

Matka poety pochodzila z rodziny Kania-

nie Al. Solidarności) w Warszawie, zaś

sopisma ,,Życie Literackie" (nr 51, grudzień

ków. Rodzice Zbigniewa jednoznacznie de-

stypendium ZLP (100 dolarów) pozwolilo

1955). Sytuację Herberta zmienil rok 1956.

klarowali się jako Polacy.

mu odbyć pierwszą podróż zagraniczną.

Odwilż polityczna i koniec obowiązujące-

Przypominamy tu lwowskie adresy za-

W latach 1958­1960 odwiedzil Austrię,

go socrealizmu w literaturze umożliwily

mieszkania poety. Pierwsze trzypokojowe

mu debiut książkowy. W 1956 roku ukazal

Wlochy, Francję, Wielką Brytanię. Podróż

mieszkanie, gdzie wychowywal się z sio-

ta zaowocowala zbiorem esejów ,,Barba-

się tomik wierszy ,,Struna światla", a w na-

strą Anną i bratem Januszem, mieścilo się

rzyńca w ogrodzie". W latach 1963­1964

stępnym roku ­ ,,Hermes, pies i gwiazda".

POPIERSIE ZBIGNIEWA HERBERTA W ALEI SLAW NA SKWERZE

w domu przy ul. Lyczakowskiej 55. Herber-

znów odwiedza Brytanię, Francję, Wlochy,

Późny debiut poety spowodowal, że

HARCERSKIM W KIELCACH AUTORSTWA ARKADIUSZA LATOSA

towie mieszkali tu z babcią Marią. W 1932

Herberta, należącego do tego samego po-

Grecję. Lata 1965­1971 też spędza poza

roku rodzina przenosi się najpierw na ul.

kolenia, co Krzysztof Kamil Baczyński czy

Polską ­ w Austrii, RFN, Francji, Holandii,

­ postaci glęboko osadzonej we wspól-

W 1986 roku Herbert przeniósl się do

Piekarską, a potem na ul. Tarnowskiego.

Belgii, USA. Przebywając większość czasu

czesności, a jednocześnie zakorzenionej

Tadeusz Różewicz, zaczęto kojarzyć z poko-

Paryża, gdzie wspólpracuje z emigracyj-

Przed samą wojną zamieszkali na ul. Oboź-

poza granicami Polski, Zbigniew Herbert

w europejskiej tradycji kulturowej. Polska

leniem ,,Wspólczesności", które weszlo do

nym wydawnictwem ,,Zeszyty Literackie".

nej kolo Parku Stryjskiego. Lato rodzina

przedlużal swój polski paszport, co dawa-

i zarazem literatura światowa otrzymala

życia literackiego na fali odwilży 1956 roku.

W 1990 r. zostal czlonkiem Amerykań-

spędzala w zamiejskiej willi w Brzuchowi-

postać ironicznego intelektualisty Pana

lo mu zawsze możliwość powrotu do kraju.

Sukces literacki przyczynil się do

skiej Akademii i Instytutu Sztuki i Litera-

cach. Byly to szczęśliwe i beztroskie lata,

Za najcenniejszy w dorobku Herberta

Cogito (z lac. myślę), pośredniczącego po-

poprawy warunków życiowych poety.

tury (American Academy and Institute of

do których poeta często powracal w swo-

uważa się cykl utworów o ,,Panu Cogito"

między autorem i czytelnikiem.

W 1957 roku, dzięki poparciu Jerzego

Arts and Letters). Premia literacka miasta

ich wierszach.

W latach 1980. Zbigniew Herbert byl

Jerozolimy pozwolila mu na odwiedzenie

Zbigniew uczyl się w VIII lwowskim

poetyckim sztandarem polskiej opozycji.

Izraela (1991).

gimnazjum im. Króla Kazimierza Wielkie-

Po wyjeździe z Polski w 1975 roku Herbert

Do Polski poeta wrócil w 1992 roku

go (w okresie sowieckim funkcjonowala

wrócil do kraju na początku 1981 roku,

i wslawil się glośnymi apelami o potrzebie

w nim szkola średnia nr 14, dziś mieści się tu

w okresie największych nadziei związa-

totalnej dekomunizacji, lustracji i moralne-

gmach Ukraińskiego Katolickiego Uniwer-

nych z powstaniem ,,Solidarności". Znany

go oczyszczenia Polski, o zapewnienie praw

sytetu). Maturę zdal po tajnych kompletach

już na świecie poeta otrzymal propozycję

ciemiężonym mniejszościom ­ Kurdom

w styczniu 1944 roku. W czasie okupacji,

publikacji w wydawnictwach podziem-

i Czeczenom. Prasa szeroko komentowala

aby przeżyć i utrzymać się, byl karmicielem

nych. Jego twórczość stala się dla poko-

jego otwarte listy w tej kwestii do Dżochara

wszy w instytucie prof. Weigla oraz sprze-

lenia tego okresu symbolem bezkompro-

Dudajewa i Georga Busha.

dawcą w sklepie wyrobów metalowych.

misowego moralnego sprzeciwu wobec

Mając reputację poety światowego

Studia rozpocząl na tajnym wydziale

wladzy komunistycznej. W kontekście

poziomu, Herbert znany jest również jako

polonistyki Uniwersytetu Jana Kazimie-

tych wydarzeń ukazal się kolejny tomik

blyskotliwy eseista, autor kilku książek

rza, jednak 26 marca 1944 r., przed wej-

Zbigniewa Herberta ,,Raport z oblężonego

o kulturze grecko-lacińskiej terenów Mo-

ściem sowietów do Lwowa, rodzina Her-

Miasta i inne wiersze", opublikowany w In-

rza Śródziemnego (,,Barbarzyńca w ogro-

bertów opuszcza miasto i przenosi się do

stytucie Literackim w Paryżu. Tu ukazal

dzie"), Holandii (,,Labirynt nad morzem"),

Krakowa. Zamieszkują na Proszowicach.

się również kolejny tom ,,Elegia na odej-

czy klasycznej spuścizny europejskiej

Niestety, Zbigniewowi Herbertowi nie

ście" (1990). W 1992 r., już w Polsce ukazal

(,,Labirynt nad morzem" i ,,Król mrówek"),

bylo już dane wrócić do swego rodzinnego

się tom ,,Rovigo" (Wroclaw). Kilka miesięcy

również jako dramaturg.

TABLICA PAMIĄTKOWA NA GMACHU PRZY UL. LYCZAKOWSKIEJ

miasta. Lwów jednak, wieczny jak Rzym,

przed śmiercią autora wyszedl tom ostatni ­

Ostatnie lata swego życia Zbigniew Her-

55, GDZIE MIESZKALI HERBERTOWIE

nie zapomnial o swoim slynnym synu ­

,,Epilog burzy".

bert chorowal na astmę, która po powrocie

na gmachu nr 55 przy ul. Lyczakowskiej

do kraju ostatecznie przykula go do wózka

wmurowana zostala po latach jego tablica

inwalidzkiego. Jednak pióra nie wypuścil

pamiątkowa.

z rąk do ostatnich dni. Zmarl 28 lipca 1998

W Krakowie studiowal ekonomikę,

roku w Warszawie. Prezydent Aleksander

uczęszczal na wyklady na Uniwersyte-

Kwaśniewski pośmiertnie przyznal Zbignie-

cie Jagiellońskim i Akademii Sztuk Pięk-

wowi Herbertowi Order Orla Bialego. Wdo-

nych im. Jana Matejki. W 1947 roku obro-

wa po poecie, Katarzyna z Dzieduszyckich,

nil dyplom na Akademii Handlowej (ob.

odmówila jednak przyjęcia odznaczenia. Na

Uniwersytet ekonomiczny w Krakowie).

cześć poety kolejne rocznice jego śmierci

Rozpoczęte w Krakowie studia prawnicze

­ lata 2008 i 2018 ­ oglaszane byly przez

ukończyl na Uniwersytecie im. Mikolaja

Sejm Rzeczypospolitej ,,Rokiem Herberta".

Kopernika w Toruniu, gdzie w 1949 roku

W testamencie Zbigniew Herbert ży-

otrzymal dyplom magistra prawa. Za-

czyl sobie być pochowanym w rodzinnym

raz po tym wstępuje na wydzial filozofii

grobowcu na Cmentarzu Lyczakowskim

w tymże uniwersytecie. Zaczyna publiko-

we Lwowie. Jednak sytuacja polityczna

wać pierwsze recenzje ze sztuk teatral-

na to nie pozwolila. Zostal pochowany na

nych, występów muzycznych i imprez

Warszawskich Powązkach.

artystycznych. W swoich tekstach unika

Po raz pierwszy wiersze Herberta po

zalecanych norm realizmu socjalistycz-

ukraińsku ukazaly się w 1996 roku w Tar-

nego. Wspólpracuje z prasą katolicką do

nopolu (,,Struna światla", w przekladzie

chwili jej likwidacji. Podejmuje się różnych

Wasyla Machna). W 2001 roku lwowskie

prac: pracuje w banku, muzeum, spóldziel-

wydawnictwo ,,Kameniar" wydalo tomik

ni inwalidów, bibliotece, jest nauczycielem

poezji wybranych Zbigniewa Herberta

w szkole średniej, asystentem w biurze

w przekladzie Wiktora Dmytruka (drugie

przemyslu torfowego, dyrektorem biura

wydanie w 2008 r.). Kijowskie wydawnic-

Związku Kompozytorów Polskich. W 1951

two ,,Duch i Litera" wydalo zbiór esejów

roku przenosi się na Uniwersytet War-

,,Barbarzyńca w ogrodzie", ,,Labirynt nad

szawski i zamieszkuje w Warszawie. Tutaj,

morzem", ,,Martwa natura z wędzidlem"

BUDYNEK PRZY UL. LYCZAKOWSKIEJ 55 WE LWOWIE

w czasopiśmie ,,Dziś i Jutro" (nr 37, 1950)

w przekladzie Andrija Pawlyszyna.