18

nr 21 (409) |15­28.11.2022

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Jan Bogumil Rosen ­ życie i twórczość

Jan Bogumil Rosen byl

Szymanowskiego. Życie towa-

kto ­ a w generacji mojej nikt

jednym z najbardziej

rzyskie mlodych adeptów sztu-

­ nie poświęcil się glębokim

ki bylo wesolym, barwnym,

i suchym studiom. Sila twórcza

znanych, popularnych

beztroskim, pelnym fantazji

uczonego przerodzila się w ar-

i wziętych polskich

i humoru. Jednak ,,ani zabawy,

tyzm, który u jednych czlonków

malarzy batalistów ,

ani życie koleżeńskie i towa-

rodziny, poparty nauką i pracą,

zakochany w polskiej

rzyskie nie odciągaly [J. Rosena]

wypowiedzial się w istotnych

wojskowości, w polskim

od pracy, której sprzyjalo pelne

dzielach sztuki (myślę o moim

żolnierzu, w legendarnej

szacunku zaufanie do profeso-

synu, a także córce), u drugich

ra Gérôme'a". Już od 1875 roku

zadowolil się wytwornym dy-

epoce legionów

mlody artysta wystawil swoje

letantyzmem". Otóż, po matce

Dąbrowskiego, Księstwa

obrazy w Warszawskim Towa-

Amalii Józefinie z Leów odzie-

Warszawskiego

rzystwie Zachęty Sztuk Pięk-

dziczyl Jan Rosen talent. Matka

i powstania listopadowego.

nych (TZSP). Jednym z pierw-

też stworzyla w domu rodzin-

A jeszcze oczarowany

szych byl olejny obraz ,,Jeździec".

nym ,,wysoce artystyczną at-

postacią cesarza

W 1877 roku zadebiutowal J.

mosferę". Byla ona ,,wybitnie

Rosen w Paryżu, wystawiając

muzykalna i wysoko muzycz-

Napoleona. Dziś, niestety,

nie wyksztalcona". W salonie

w salonie olejny obraz więk-

jego twórczość oraz imię

jej bywali Stanislaw Moniusz-

szych rozmiarów ,,Pasek wy-

są prawie zapomniane.

ko, bracia Wieniawscy, Anto-

pędzający Szwabów z zajazdu

ni Rubinstein. Brat jej Edward

na Pomorzu". Krytyka francu-

Leo, znany warszawski adwo-

ska przyjęla ten obraz bardzo

JURIJ SMIRNOW

J

kat i redaktor ,,Gazety Polskiej"

życzliwie, zaś od profesora

ana  Bogumila  Rosena

slynąl dowcipem, pisal barwnie

Gérôme'a uslyszal Rosen slowa:

wspomina się raczej wy-

i lekko, gral na wszystkich in-

,,Jesteś Pan gotów", które star-

lącznie w życiorysach jego

czyly za dyplom i za najwyższy

strumentach. E. Leo pozyskal

dowód uznania". Krytyk sztu-

syna Jana Henryka Rosena, au-

dla swojego dziennika zna-

ki Witold Bunikiewicz pisal,

tora slynnej polichromii w ka-

komitych pracowników i au-

tedrze ormiańskiej we Lwowie,

że ,,Pasek wypędzający Szwa-

torów, m.in. Boleslawa Prusa

w kościele ojców Zmartwych-

bów..." jako praca mlodzieńcza,

i Henryka Sienkiewicza, z któ-

wstańców na Kahlenbergu pod

nie wytrzymuje wprawdzie po-

rymi utrzymywal stosunki to-

równania z późniejszymi dzie-

Wiedniem, również w kaplicy

warzyskie. Druga siostra Er-

jest w możliwości, z lubością

lami, odslania jednak tajemnicę

papieskiej w Castel-Gandolfo.

nestyna Rozalia Leo wyszla

polskim, jak również i europej-

We Lwowie zapomniano zupel-

pokazując w obrazach swych

twórczości Rosena, dla którego

za mąż za slynnego warszaw-

skim. Ogromne znaczenie dla

nie, że J. B. Rosen w 1927 roku

bieg nitek tkaniny lub minia-

namalowanie obrazu kompo-

skiego finansistę, milionera,

mlodego czlowieka mialy nie

na stale osiedlil się w naszym

zycyjnego nie bylo wylącznie

turowe odbicie krajobrazu na

barona Leopolda Kronenberga,

tylko studia w pracowniach

mieście i mieszkal do śmier-

sprawą natchnienia, ale koro-

szklanym naczyniu". Konty-

,,wielkiego przemyslowca-spo-

znanych profesorów Strehu-

ną dlugich studiów i przeżyć".

ci w 1936 roku przy ul. Zie-

nuatorem tej metody malarskiej

lecznika, szermującego haslami

bera i Bartha w Monachium,

W następnym 1878 roku wy-

mialkowskiego 8, uczestnicząc

byl w XIX wieku Francuz Me-

chrześcijańsko-narodowymi...

J. Gérôme w Paryżu, wyklady

w życiu artystycznym i kultu-

stawil artysta w salonie już dwa

issonier. Z nim lączylo Rosena

W roku 1845 przeszedl Kronen-

znakomitego historyka sztuki

ralnym środowiska lwowskiej

obrazy ,,Polowanie z chartami

jak zamilowanie do tematów

berg na chrześcijaństwo przyj-

prof. Taine, lecz również znajo-

inteligencji twórczej.

na zające" i ,,Chorąży pancer-

wojskowych, batalistycznych

mując wyznanie kalwińskie...

mość z elitą europejskiego i pol-

Jan Bogumil Rosen (1854­

ny", a w 1879 roku ­ ,,Polowanie

z pierwszej ćwierci XIX wieku,

Antysemityzm go zawsze bolal".

skiego malarstwa, zapoznanie

1936) byl znanym i wysoko

w Chahtilly".

tak i nieublagana dokladność

W 1890 roku J. B. Rosen

się z najnowszymi prądami

cenionym malarzem obrazów

w odtwarzaniu umundurowa-

ożenil się z Wandą Henriet-

sztuki światowej.

W tymże roku artysta

historyczno-batalistycznych.

nia. Osobiście J. Rosen uważal,

tą Hantke, córką Bernarda Lu-

O latach nauki Jan

postanowil wrócić

Rodzina  Rosenów  osiedlila

że decydujący wplyw na calą

dwika Hantke, ,,znakomite-

Rosen wspominal:

się w Warszawie w XVII wie-

przyszlą twórczość jego wy-

go przemyslowca, zalożyciela

do Polski, gdzie bawil

ku. Protoplasta rodziny Mey-

warl francuski batalista Hen-

i wlaściciela Zakladów Meta-

,,Dziela francuskich

kolejne trzy lata.

er Ber Rosen byl kupcem, jego

ryk Dufray, który byl ,,najbliż-

lurgicznych ,,B. Hantke" S.A.

malarzy staly się dla

Do kraju wrócil już

syn Bernard (1779­1855) ,,ban-

szym sąsiadem" jego w Paryżu.

w Warszawie, Częstochowie,

mnie objawieniem...

jako ceniony artysta,

kier, wlaściciel domu banko-

To wlaśnie H. Dufray ,,uświa-

Ekaterynoslawiu i Saratowie"

Paryż roil się od

który wyrobil swój

wego przy ulicy Miodowej",

domil" Rosenowi ,,bezwiednie

i Reginy z domu Rosen.

wielkich ludzi

styl i znalazl swój

mial syna Szymona Leopolda,

może od lat drzemiący" w nim

Pierwsze lekcje malarstwa

i promienial wielkimi

który również zajmowal się

,,istotny kierunek artystycz-

pobieral Jan Rosen u Henry-

temat. Tematem bylo

bankowością.

nych dążeń".

ka Redlicha ,,świetnego, dziś

dzielami... Znajomość

wojsko i konie, bitwy

Szymon  Leopold  Rosen

W Monachium J. Rosen zna-

najniesluszniej zapomniane-

z Edwardem Manet`em

i parady. Jak pisal

(1817­1889) w 1850 roku zmie-

lazl wielką kolonię artystów

go sztycharza i akwaforcisty",

dala mi wiele wrażeń

Wladyslaw Wankie,

nil razem z rodziną wyznanie

polskich ze wszystkich trzech

i u tak popularnego twórcy

i nowych poglądów...

byl Rosen ,,koniarzem

z mojżeszowego na ewange-

zaborów. Twórczość niektó-

obrazków i rysunków humo-

Traf pozwolil mi

z zamilowania... przede

lickie i 02.01.1851 roku ożenil

rych z nich imponowala mlo-

rystycznych Franciszka Ko-

dotrzeć do szczytu

wszystkim wojskowym

się ,,...z neofitką Amalią Józefi-

demu artyście, zwlaszcza tzw.

strzewskiego. Studia malarskie

literackiego świata

ną urodzoną Leo (1824­1902),

,,koniarzy" na czele z Józefem

mlody adept sztuki rozpocząl

koniarzem, malowal to

wdową po zmarlym doktorze

Brandtem i Alfonsem Wierusz-

w 1872 roku w akademii mona-

ówczesnej Francji...

wszystko, co moglo mieć

medycyny Stanislawie Salo-

-Kowalskim. W Monachium J.

chijskiej u znanych profesorów

W Paryżu poznalem

związek z wojskiem,

monie Kronenbergu". Ich syn

Rosen poznal również Juliusza

Strehubera i Bartha. Kolega, ar-

wybitnego malarza

ukladal z żolnierza

Jan Bogumil Rosen wspomi-

Kossaka, który pracowal wtedy

tysta-malarz Wladyslaw Wan-

Berne-Bellecourt,

i konia obrazy ­ kazal im

nal: ,,...rodzice moi należeli do

nad obrazem przedstawiającym

kie wspomnial, że Monachium

batalistę, który należal

bić się to pod Stoczkiem,

,,zamożnej burżuazji". Ojciec

hetmana Rewerę Potockiego.

po kilku latach studiów aka-

do plejady batalistów,

mój byl z rodziny finansistów

W bawarskiej stolicy pracowali

demickich tworzylo z uczniów

to pod Somosierrą,

lub studiowali na akademii W.

znanych szeroko w Warsza-

artystów, a ożywiony ruch

wykwitlych zaraz

albo w Warszawie

Czachowski, A. Kozakiewicz,

wie. Matka byla córką dok-

wystawowy dawal możliwość

po wojnie 1870 roku.

musztrować się przed

bracia Gierymscy, P. Chmie-

tora Leopolda Leo, znakomi-

poznania najnowszych prądów

Należal też do niej

satrapą, księciem

lowski, W. Kossak, W. Tetma-

tego lekarza, którego pacjenci

w sztuce. Jednak monachijski

Edward Detaille.

Konstantym".

jer, W. Loś, T. Ajdukiewicz, F.

wspominali z wdzięcznością,

system nauczania nie calkiem

Polączyla nas mocna,

Horodyski, S. Witkiewicz, J.

slynąl bowiem nie tylko z wie-

zadowalal Rosena i w 1875 roku

stala przyjaźń".

Chelmoński. Ożywione kon-

dzy, ale i z dowcipu. Roseno-

wyjechal on do Paryża, gdzie

W innym artykule tenże W.

takty z rodakami zaowocowaly

wie są rdzennymi warsza-

w Ecole des Beaux Arts studio-

Wankie podkreślal, że ,,znaw-

Historyk sztuki Waclaw

w twórczości J. Rosena tematy-

wiakami. Leowie przybyli do

wal następne cztery lata. Byly

cy utrzymują, że zna Rosen to

Husarski uważal, że ,,genealo-

ką historyczną i patriotyczną.

Polski z Królewca, dokąd, jak

to w sumie siedem lat zarów-

zwierzę [konia] wybornie, umie

gia" stylu J. Rosena sięga ,,do

Przyjacielskie stosunki z Woj-

tradycja rodzinna glosi, przy-

no solidnej nauki zawodowej,

nadać mu w każdej sytuacji

Holendrów wieku XVII, do tych

ciechem Kossakiem i Fran-

wędrowali w XVI wieku z Por-

tak i poznania świata, obszer-

inny wyraz i ruch zawsze praw-

artystów z typu Gerarda Dow,

ciszkiem Horodyskim J. Rosen

tugalii w osobie Jacobusa Leo,

nych znajomości w kolach ar-

dziwy". Styl J. Rosena opieral się

Terborcha i Metsu, którzy ści-

utrzymywal przez cale życie.

slynnego astrologa, którego

tystycznych i literackich. Byly

również na dbalości o drobia-

slość realistyczną doprowa-

W Paryżu J. Rosen poznal

sprowadzil sobie Wielki Kur-

to lata poszukiwań i odnalezie-

zgowe i zgodne z prawdą histo-

dzili do odtwarzania wszyst-

Jacka  Malczewskiego,  Cy-

first... Z potomków astrologa,

nia swego stylu, swego tematu

ryczną oddawanie szczególów

kiego, co oko ludzkie dojrzeć

priana Godebskiego, Waclawa

w Polsce zamieszkalych, malo

i swego miejsca w malarstwie

umundurowania żolnierzy.