29

nr 21 (409) |15­28.11.2022

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Lwowska woda ­ wystawa w Muzeum Historycznym

w ciągu doby milion litrów

(obecnie pl. Petruszewicza). Oto

W trudnej sytuacji trwającej

wody. Otóż w tym basenie mogly

krótki opis tych wspólczesnych

wojny i agresji rosyjskiej

kąpać się 2 150 osób dziennie,

basenów, którymi miasto bar-

życie kulturalne nabiera

zaś na Żelaznej Wodzie tylko

dzo się szczycilo.

bardzo ważnego znaczenia

900 osób, bez potrzeby zmiany

,,Na miejscu dawnego Stawu

jako symbol moralnego

wody. Trzecia plywalnia miej-

Kamińskiego, bajury mętnej

sprzeciwu spoleczeństwa

ska byla jak na lata 30. praw-

i brudnawej ,nad którą wiernie

ukraińskiego barbarzyństwu

dziwym ,,arcydzielem techniki,

straż trzymal Seniuta, powsta-

agresorów. Warunki stanu

jednym z najnowocześniejszych

lo w latach 1933-1934 kosz-

wojennego nie pozwalają

i najpiękniejszych w Europie."

tem 200 000 zl. kąpielisko p.n.

organizować codziennej

Kosztowalo miastu sporą sumę

,,Żelazna Woda". Powierzchnia

normalnej dzialalności

basenu wynosi 3000 m2, a po-

382 000zl. Znajdowalo się przy

muzeów, dlatego ważnym

jemność -3600m3. Do basenu

ul. Zofii Strzalkowskiej 6, lecz

aspektem dzialalności

doplywa stale woda z dwu źró-

wszyscy we Lwowie mówili, że

muzealników stają się

delek. I choć na oko tego nie

znajduje się przy ul. Jablonow-

wystawy. Aktywną

widać , a kąpiący się tego nie

skich. Byla to pierwsza we Lwo-

ADRIJ MUZYKA ­ KURATOR

dzialalność wystawową

odczuwają , to jednak, jak ob-

wie plywalnia kryta, lecz jej ba-

WYSTAWY

prezentują zarówno duże

liczono, co godzinę przybywa

sen byl dwa razy mniejszy, niż

muzea lwowskie, jak i male,

15 000-18 000 litrów świe-

na Żelaznej Wodzie, i cztery razy

Krakowskim  Przedmieściu".

żej wody. Ilość to tak poważ-

Mlyny przynosily znaczne do-

mniejszy od Zamarstynowskie-

prywatne galerie sztuki.

na , że gdyby wody co pewien

chody miastu, które bylo je-

go . Jest jednak dostępna przez

Kolejną wystawę poświęconą

czas nie spuszczano, to co 8,

caly rok dla publicznośc".

dynym miastem w Galicji, po-

tym razem... wodzie i jej

względnie 10 dni woda w ba-

Wystawa w Muzeum Histo-

siadającym tak dużo mlynów.

znaczeniu w życiu naszego

senie sama zupelnie by się od-

rycznym zastala umieszczona

Ponadto, średniowieczny Lwów

miasta od pierwszych dni

nawiala. W tym roku (1938r.)

w dwóch salach. W sali drugiej

mial nawet swój cech rybaków

jego zalożenia i po dzień

zbudowano na Żelaznej Wodzie

można zobaczyć m.in. unikato-

i to nie amatorów z wędkami,

dzisiejszy można zobaczyć

drewnianą wieżę, zwaną od-

wą XIX-wieczną szpadę straża-

lecz prawdziwych, trudniących

w salach wystawowych

żeleziaczem i tamtędy wlaśnie

ków lwowskich, ozdobioną po-

się polowem ryb w stawach na

lwowskiego Muzeum

przeplywa woda z obu źródel.

stacią św. Floriana, który wodą

przedmieściach i ich sprzedażą

Historycznego w Rynku 6.

Fachowcy dawno już zwróci-

z cebra gasi pożar. Ten eksponat

na rynku lwowskim. Ryby ze

REKLAMA WODY MORSZYŃSKIEJ

li uwagę, że woda w basenie

przypomina, że bez wody nie

Lwowa sprzedawano nawet da-

szybko się zanieczyszcza i wy-

można bylo opanować żadnego

leko poza naszym miastem.

miesięcznie. Pelne bilety wstę-

TEKST I ZDJĘCIA

gląda na brudną, ponieważ źró-

pożaru, a tych pożarów w śre-

150 lat temu Peltew obudo-

pu placi zaledwie czwarta

JURIJ SMIRNOW

W

dla Snopków i Rohlinga, do ba-

dniowiecznym Lwowie bylo

wano podziemnym kolektorem,

część, a inni tj. mlodzież, bez-

senu wplywające, mają wodę

ystawa zostala zorga-

ponad trzydzieści. Największy,

wskutek czego rzeka jak gdy-

robotni itd. korzystają z rozma-

o wielkiej zawartości żelaza.

nizowana staraniem

który zniszczyl znaczną część

by znikla z codziennego życia

itych ulg, względnie z bezplat-

Żelazo w wodzie zawarte nie

naukowców ­ mu-

gotyckiego Lwowa, odnotowa-

lwowian. Ale w rzeczywistości

nych kąpieli. Legendą otoczono

jest wprawdzie szkodliwe dla

zealników na czele z Andrijem

no w kronikach w roku 1527.

rzeka jest, żyje, toczy swe wody.

Zaklad Kąpielowy św. Anny,

zdrowia, niemniej jednak trze-

Muzyką, kierownikiem dzialu

W sąsiedniej gablocie przed-

Wielkie podziemne kolektory

który organizowano przy uli-

ba bylo temu zaradzić, aby basen

Historii Lwowa. Wystawa zo-

stawiono inną piękną tradycję

robią naprawdę silne wraże-

cy Akademickiej (obecnie aleja

nie wyglądal zawsze mętnawo

stala zaplanowana jeszcze przed

lwowską, związana ze świę-

nie i również dziś mają swoich

Szewczenki), który istnieje po

i brunatno Dlatego wzniesiono

wojną na 22 marca, na świato-

ceniem wody w święto Jorda-

milośników i badaczy. Peltew

dzień dzisiejszy.

specjalną wieżę z rozprysko-

na. Tradycja święcenia wody

wy Dzień Wody. To święto wody

też dostarcza nam wiele cieka-

Na wystawie przedstawio-

w Rynku lwowskim ma swo-

jest popularne w calym świe-

wymi listwami. Woda, spada-

wych znalezisk, rzeczy zgubio-

no zdjęcia lwowskich kąpielisk

cie, podtrzymywane przez ONZ

jąc z góry, rozpyla się i miesza

ją ponad 200-letnią historię.

nych nieraz przed wieloma laty

XIX i XX wieków. Jedną z naj-

i wiele innych organizacji mię-

się z powietrzem, które utlenia

Wodę święcono przy jednej ze

lub stuleci Te znaleziska rów-

starszych byla plywalnia woj-

dzynarodowych. Każdego roku

studni, przeważnie przy studni

żelazo w niej zawarte. Żelazo

nież wystawiono w jednej z ga-

skowa, organizowana w XIX

Dzień Wody ma swój temat, któ-

Neptuna lub Adonisa. W uro-

wydziela się i osadza w filtrze

blotek wystawowych. Wśród

wieku na Stawie Pelczyńskim

ry podkreśla znaczenie wody

czystościach jordańskich braly

koksowym, zaś woda po prze-

nich ­ stary zegarek kieszon-

przez wladze austriackie dla

w życiu ludzi i w ogóle w istnie-

plynięciu wężowym ruchem

udzial najwyżsi hierarchowie

kowy, pierścień, niemiecki

żolnierzy garnizonu lwow-

niu życia na naszej planecie.

kościola greckokatolickiego. Na

przez filtr wplywa do basenu

krzyż z czasów II wojny świa-

skiego. Urządzano tam nawet

Z powodu agresji rosyjskiej

wystawie przedstawiono zdję-

już czysta ,a żelazo gromadzi

towej, austriackie medale, gu-

wspaniale zabawy na wodzie,

prace nad przygotowaniem

cia procesji z udzialem metro-

się w wieży, skąd się je co pe-

ziki z mundurów austriackich,

pokazowe bitwy morskie. Staw

wystawy byly nieco zwolnio-

polity Andrzeja Szeptyckiego.

wien czas wybiera". W latach

polskich, radzieckich. A jeszcze

zostal zniszczony w 1915 roku

Święcono wodę również przy

ne, ale naukowcy nadal praco-

1934 -1936 zbudowano kolejne

dużo lyżek, noży, widelców...

przez okupacyjne wladze rosyj-

wali w zbiorach, szukając odpo-

figurze Matki Bożej na pla-

kąpielisko na Zamarstynowie,

i oczywiście monety wszyst-

skie, które uwierzyly w plotki,

wiednich zabytków lwowskiej

cu Mariackim (obecnie Mic-

kosztem 370 000 zl. Basen na

kich tych państw, a nawet stare

że na dnie ukryto w beczkach

kultury i codziennego życia

kiewicza).Tradycję odnowiono

centy amerykańskie.

Zamarstynowie byl dwa razy

srebrne i zlote monety .Moskale

lwowian, związanych z wodą.

w czasach niepodleglej Ukra-

Od polowy XIX wieku wiel-

tak wielki, jak na Żelaznej Wo-

spuścili wodę i nic nie znaleźli,

Eksponaty prezentowane na

iny. Wodę jordańską święcono

dzie, a glębokość przy skocz-

ką popularnością cieszyly się

staw zaś zniszczyli na zawsze.

wystawie ukazują również, kto

obecnie obok wejścia do ratusza

ni dochodzila do 5 metrów (na

we Lwowie zaklady hydropa-

W latach 30. XX wieku we Lwo-

obecnie zajmuje się badaniem

w obecności duchowieństwa

Żelaznej Wodzie tylko 3me-

tyczne. Powstalo ich kilka, zaś

wie zbudowano trzy nowocze-

lwowskiej wody, glównie rzeki

lwowskiego wszystkich ob-

najbardziej popularne, opi-

try). Kąpielisko Zamarstynow-

sne baseny, mianowicie Żela-

Peltwi. Dzięki owym entuzja-

rządków chrześcijańskich. Na

skie też mialo wlasne źródla,

sane w literaturze i licznych

zna Woda, na Zamarstynowie

kolejnym zdjęciu przedsta-

stom na wystawę trafilo wie-

wspomnieniach ­ Mariówka

z których wplywalo do basenu

i przy placu Jablonowskich

wiono wlaśnie udzial w tym

le ciekawostek historycznych.

i Zaklad Kisielki. Skromniejsi

obrzędzie przedstawicieli du-

Na wystawie zaprezentowa-

mieszczanie uczęszczali do za-

chowieństwa  Ormiańskiego

no lącznie ponad 200 ekspo-

kladów kąpielowych i publicz-

Kościola Apostolskiego.

natów. Są wśród nich obrazy,

nych laźni miejskich. Pierw-

Na wystawie "Lwów a woda"

prace graficzne, stare zdjęcia,

sze publiczne laźnie miejskie

bardzo umiejętnie zgromadzo-

wyroby ze szkla, metalu, drew-

powstaly dopiero w 1912 roku.

no i zaprezentowano odwiedza-

na, porcelany. Dla Lwowa temat

Byly to Zaklady Kąpielowe przy

jącym bardzo różne eksponaty,

wody to, oczywiście, w pierw-

placu Bema. Jak świadczy autor

tradycje i obyczaje, związane

szej kolejności temat rzeki Pel-

książki ,,Lwów nieznany", wy-

z historią i znaczeniem wody

twi i licznych jezior i stawów,

danej w 1938 roku, ,,urządzono

dla mieszkańców naszego mia-

które istnialy dawniej na tere-

w zakladach przy placu Bema

sta .W jej przygotowaniu i aran-

nie wspólczesnego miasta. Kro-

20 kabin z prysznicami męski-

żacji uczestniczyla znaczna

niki lwowskie świadczą, że ,,na

mi i, jak wówczas się mówilo,

liczba pracowników muzeum

obszarze dzisiejszego Lwowa

,,damskimi", ale po roku dam-

pod kierownictwem kurato-

bylo ok. 40 stawów i sadzawek,

skie prysznice przerobiono na

ra wystawy Andrija Muzyki

a przy każdym niemal stawie

wanny, bo kobiety nie mialy

i milośników lwowskiej rzeki

wznosil się mlyn. Lwów mial

ochoty na natryski. Wtedy ką-

Peltwi. Wystawa jest niezwy-

w XVII wieku okolo 30 mlynów,

palo się miesięcznie ok. 1000

kle ciekawa, więc nic dziwne-

z których 18 należalo do miasta,

osób, dziś natomiast (w 1938

go, że nie zważając na wojnę,

11 na Halickim Przedmieściu,

roku) w laźniach miejskich

można w salach wystawowych

(w tym cztery mlyny pelczyń-

przy Bema, Balonowej, Zamar-

zobaczyć sporo ludzi, zwlaszcza

skie), trzy na Kleparowie, dwa

stynowskiej i pl. Misjonar-

wycieczki szkolne.

na Zamarstynowie i dwa na

skim wydaje się 5500 kąpieli

NA SALI WYSTAWY