8

nr 23­24 (411­412) |20.12.2022­16.01.2023

Kurier kulturalny

www.kuriergalicyjski.com

Kartki pocztowe na Boże Narodzenie

autorstwa Leli Pawlikowskiej

Cieszę się, że kartki pocztowe

i pośrodku napis wielkimi li-

Anieli Pawlikowskiej byly

terami: MEDYKA. Znów, jak

jedną z inspiracji do napisania

w pocztówce z Trzema Królami

wierszy bożonarodzeniowych

w kierezjach, artystka nawią-

przez Mariusza Olbromskiego,

zala do motywów o rodowo-

wspólpracownika ,,Nowego

dzie ludowym: Maryję z wlo-

Kuriera Galicyjskiego",

sami splecionymi w warkocz

animatora wielu dzialań

ubrala w zapaskę w kratę, Je-

kulturalnych, pisarza i poety

zusa ­ w niemowlęce powija-

rodem z przygranicznego

ki, a stajenkę wystylizowa-

Lubaczowa, z części dawnej

la na zakopiańską kapliczkę

Archidiecezji Lwowskiej do

zwieńczoną rysiem. Te elemen-

1991 roku. Trzeba wspomnieć,

ty oraz symetryczna kompo-

że Aniela Pawlikowska

zycja calości i zredukowanie

projektowala pocztówki

planów do jednego sprawiają,

świąteczne wielokrotnie

że jak w kompozycji powyżej,

wykonana zostala w tym sa-

od lat 30. aż do lat 70. XX

artystka odwolala się do de-

mym czasie, ale w zupelnie innej

wieku ­ w Polsce i w Anglii.

koracyjnego nurtu w między-

konwencji. Na pierwszym planie

Niektóre z tych pocztówek są

wojennej plastyce polskiej oraz

ukazani zostali odwróceni ple-

interesujące ze względu na

w wlączyla do tematyki religij-

cami Trzej Królowie śpieszący

ikonografię, inne zaś urzekają

nej motywy ludowe.

do stajenki widocznej w oddali,

swą dekoracyjnością.

Pocztówki świąteczne Leli

a oświetlonej blaskiem gwiazdy.

Pawlikowskiej wydane w 1938

Królowie ubrani są w podbite fu-

roku przez ,,Książnicę ­ Atlas"

trem krakowskie kierezje z du-

MARTA TROJANOWSKA

P

są niejednolite pod względem

żymi kolnierzami, na glowach

rzed  wojną  pocztówki

ikonograficznym i formalnym.

mają otwarte korony, a wokól

(nie tylko świąteczne) za-

Szczególne wartości mają te,

glów okrągle nimby. Przed sobą

projektowane przez Lelę

z którymi, prawdopodobnie

niosą zapewne dary dla Dzie-

Pawlikowską wydane zosta-

z racji tematu ikonograficz-

ciątka; ale widoczna jest tylko

ly w Polsce przez ,,Książnicę ­

nego, artystka czula się ści-

górna część ich ugiętych w lok-

Atlas" we Lwowie w 1938 roku

ślej emocjonalnie związana. Do

ciach rąk. Cala scena rozgrywa

i noszą numery katalogowe

nich należy przede wszystkim

się na śniegu, pod rozgwieżdżo-

Poklon Trzech Króli, dedyko-

3001­3032. Wszystkie posia-

nym niebem. Artystka poslużyla

dają widoczną sygnaturę ar-

wany synowi Kasprowi, który

się typową dla polskiej sztuki lat

tystki ­ najczęściej jest to mo-

w święto Objawienia Pańskie-

międzywojennych twórczą in-

nogram wiązany: LP w okręgu

go obchodzil imieniny. Dekora-

terpretacją motywów ludowych

­ i napis: Medyka. Wśród tych

cyjne wartości i oryginalność

,,ubierając" wschodnich Mędr-

pocztówek dziewięć lączy się

ikonografii tej kompozycji na

ców w stylizowane stroje. Sce-

z Bożym Narodzeniem.

tle polskiej sztuki ilustrator-

nę pozbawila zbytnich szczegó-

Jedną z nich jest Poklon

skiej dwudziestolecia, są nie-

lów i uprościla rysunek tak, że

Trzech Króli. Projekt tej pocz-

zaprzeczalne. Wartości te są

postaci przypominają kukielki

tówki gotowy byl już w 1936

związane z europejskim nur-

z krakowskiej szopki.

roku. Oryginalna scena byla

tem Art Déco. W obu następ-

Kolejna pocztówka przedsta-

namalowana  dla  starsze-

nych pocztówkach widoczne są

wia Boże Narodzenie w typie

Adoracja Dzieciątka (kat. 3019).

go syna, Kaspra i do września

inspiracje motywami ludowy-

1939 roku wisiala w pokoju

mi z poludniowych regionów

Scena rozgrywa się w stajen-

dziecinnym medyckiego dwo-

ce przypominającej drewnianą

ówczesnej Polski od Huculsz-

ru, a zaginęla podczas woj-

czyzny i Lwowa poczynając, po

kapliczkę. W arkadzie zajmu-

ny. W polu silnie wydlużonego

Zakopane i Kraków. Świadczą

jącej calą plaszczyznę frontu

w poziomie prostokąta, pomię-

o tym nie tylko postaci ubrane

stajenki klęczy Maryja przy

dzy dwoma drewnianymi slu-

glębi oraz wschodnie ubiory,

w inspirowane folklorem stroje,

związków  ikonograficznych

żlóbku, w którym leży w po-

pami podtrzymującymi nie-

przesądzają o związkach pro-

i stylistycznych zarówno z Po-

wijakach maly Chrystus. Z obu

ale i kompozycja oraz jednopla-

widoczny dach stajenki, a nad

jektu ze stylem Art Déco w jego

nowy uklad przestrzenny opar-

chodami Trzech Króli wczesne-

stron żlóbek adorują dwa dzie-

belką podloża z wypisanymi

europejskim wydaniu. Autorka

ty na rytmie. Stosując te ele-

go wloskiego renesansu, jak i z...

cięce aniolki, a trzeci wzlatuje

kredą literami: ,,K+M+B", ar-

świadomie nie nawiązala tu do

menty artystka nawiązala do

żurnalami projektantów mody

nad dachem stajenki. Pod bel-

tystka ukazala po lewej Ma-

polskich motywów ludowych

lat dwudziestych XX wieku.

ką ograniczającą u dolu kom-

motywów znanych w polskiej

Pocztówka Trzej Królowie

ryję z Dzieciątkiem siedzącą

czy narodowych. W pracy tej

sztuce ilustratorskiej między-

pozycję autorka umieścila swój

w drodze do stajenki (kat. 3031)

monogram (L.P. z obu końców)

na żlobie na tle promienistej,

można dopatrzeć się dalekich

wojnia, chociażby z twórczości

przypominającej slońce au-

Zofii Stryjeńskiej.

reoli. Od prawej zbliżają się do

Po 1946 roku i osiedleniu się

niej na kolanach Trzej Królo-

w Londynie Lela Pawlikowska

wie o egzotycznych twarzach

rozpoczęla wspólpracę z pol-

i w egzotycznych szatach.

skimi wydawnictwami emi-

Każdy z nich, patrząc na Dzie-

gracyjnymi i wydawnictwa-

ciątko, coraz niżej się klania,

mi anglojęzycznymi. Niektóre

równocześnie zdejmując z glo-

z tych oficyn zlecaly artystce

wy koronę, by zlożyć ją u stóp

wykonanie projektów kart na

ubogo ubranej Maryi. Pomimo,

Boże Narodzenie. Byly to pra-

że pocztówka jest niewielkich

wie wylącznie podwójne, roz-

rozmiarów i artystka poslużyla

kladane kartki przeznaczone do

się oszczędnymi środkami wy-

wysylania w kopercie; filokar-

razu, udalo się jej ukazać du-

tyści nazywają je ,,karnetami".

chową wyższość Boskich Osób

Powstawaly wówczas projekty

nad gorącymi temperamenta-

z napisami w języku polskim

mi klęczących przed nimi Mę-

lub angielskim, a wykonywane

drców. Ci strojnie odziani, silni

byly w rozmaitych technikach,

mężczyźni wydają się wprost

formatach i różnorodnej styli-

zniewoleni lagodną mocą ply-

styce. Forma większości z nich

nącą od malego Jezusa. Ujarz-

zapewne byla ogólnie okre-

mili swoją ,,szumność" i poddali

ślana przez wydawców, któ-

się pogodnemu oddzialywaniu

rzy, najczęściej, by ograniczyć

Boskiego Syna. Zarówno kom-

koszty, wydawali druki tylko

pozycja, jak i zamierzony brak

dwubarwne.