12

nr 23­24 (411­412) |20.12.2022­16.01.2023

Rozmowy Kuriera

www.kuriergalicyjski.com

O dawnych i wspólczesnych pastoralkach

Rozmowa

dluga, abym mógl ją choćby pobieżnie

powrócil do Dukli już jako Ojciec

przedstawić. Ale pastoralka ta jest

Święty Jan Pawel II, by kanonizować

ANNY GORDIJEWSKIEJ

też jedną z najbardziej popularnych

Jana z Dukli, jak wiadomo patrona

z MARIUSZEM

kolęd śpiewanych na spotkaniach

Lwowa, zlączonego z tym miastem

OLBROMSKIM, pisarzem

rodzinnych w okresie bożonarodze-

biografią i modlitwą. W czasie swej

i muzealnikiem,

niowym w domach. Tekst jej wzywa

szóstej pielgrzymki do Ojczyzny na

animatorem dzialań

wlaśnie do śpiewania, ale i do grania:

uroczystej Mszy św. kanonizacyjnej

kulturalnych.

Oj, Malucki, Malucki, Malucki, jako

w Krośnie 10 czerwca 1997 Jan Pawel

rękawicka

II mówil, między innymi: ,,Dzięku-

Porozmawiajmy o pieśniach

Alboli tez jakoby, jakoby kawalecek

ję Bogu za to, że kanonizacja blogo-

o charakterze religijnym we

smycka

slawionego Jana z Dukli może mieć

Lwowie i na Kresach, które

Śpiewojcież i grojcież Mu

miejsce na jego rodzinnej ziemi. Imię

ksztaltowaly się u nas od wie-

Dzieciątku

jego, a zarazem chwala jego święto-

ków w okresie Bożego Naro-

Malemu, Malemu (...).

ści związane są na zawsze z Duklą,

dzenia. Kiedyś już rozmawia-

starym, niewielkim miastem, polo-

liśmy o kolędach, szczególnie

Trzeba wspomnieć, że byla ona szcze-

żonym u stóp Cergowej oraz pasma

tych dawnych. Później dialog

gólnie ulubiona przez Ojca Świętego

Beskidu Średniego. Te góry i to mia-

ten ukazal się w książce wy-

Jana Pawla II, który ­ jak wiadomo

sto są mi dobrze znane z dawnych lat.

danej dwa lata temu we Lwowie

­ urodzil się w Wadowicach na Pod-

Wędrowalem tędy wielokrotnie albo

,,Kresowa balagulka". Zwra-

beskidziu, często wędrowal po górach

w stronę Bieszczad, albo też w kie-

cal Pan wówczas szczególnie

i umilowal sobie szczególnie nie tylko

runku przeciwnym, od Bieszczad,

uwagę na prastare kolędy pi-

Karpaty, ale i mieszkańców gór, gwa-

poprzez Beskid Niski, aż do Krynicy.

sarzy związanych biografią

rę góralską, tamtejszych artystów

Moglem też poznać tutejszych ludzi,

ze Lwowem i Kresami, między

ludowych. Dla mnie echem owego

uprzejmych i gościnnych, chociaż

innymi na postać i twórczość

kolędowania także wśród gór, owych

czasem trochę zdziwionych groma-

Franciszka Karpińskiego, po-

wędrówek po wierchach i dolinach

dą mlodzieży wędrującej z ciężkimi

ety okresu Oświecenia, rodem

już od najmlodszych lat Karola Woj-

plecakami po górach. Cieszę się, że

z Pokucia, twórcy tekstu kolę-

tyly są strofy z jego mlodzieńczego

moglem jeszcze tu powrócić i wla-

dy ,,Bóg się rodzi". Kontynuując

tomu wierszy ,,Renesansowy psal-

śnie tu pod Cergową oglosić świę-

ten temat porozmawiajmy o pa-

terz". W jednym z fragmentów wier-

tym Kościola katolickiego waszego

storalkach. Zacznę może zatem

sza zatytulowanym ,,Mouskie (Sym-

rodaka i ziomka. Jan z Dukli jest jed-

od pytania: co to jest pastoralka

fonia) czytamy:

nym z wielu świętych i blogoslawio-

i czym się różni od kolędy, bo

­ i gdzieś tam grają pastuszkowie,

nych, którzy wyrośli na ziemi pol-

LWÓW. KATEDRA LACIŃSKA, WITRAŻ WEDLUG PROJEKTU JÓZEFA

dla wielu ludzi nie jest to jasne?

i gdzieś tam grają po dolinie ­

skiej w ciągu XIV i XV stulecia. Byli

MEHOFFERA

Slowo ,,pastoralka" wywodzi się od

czy to przyszli aniolkowie

oni wszyscy związani z królewskim

lacińskiego ,,pastoralis", czyli ,,pa-

pierwszy dal się poznać jako wybitny

zwiastować? ­ piosenka plynie (...)

Krakowem. Przyciągal ich krakow-

sterski". To też kolęda, ale jej szcze-

kaznodzieja. W 1565 roku zostal sub-

­ Graj, fujareczko, na hali ­

ski Wydzial Teologiczny, powstaly za

gólny rodzaj. Pastoralki byly daw-

diakonem katedralnym i kaznodzieją

juhasie , raduj ucho!

sprawą królowej Jadwigi przy końcu

niej wykonywane przez wędrowne

katedralnym. Następnie objąl probo-

O, uslyszmy cię w dali,

XIV wieku. Ożywiali miasto uniwer-

grupy kolędnicze skladające się

stwo w Rohatynie w dawnym woje-

radości Pan Bóg slucha.

syteckie tchnieniem swojej mlodości

z muzyków, śpiewaków, przeważnie

wództwie stanislawowskim. Później

Ważny jest dopisek pod tym tekstem

i swojej świętości, a stamtąd wędro-

mlodych ludzi, uczniów szkól, ża-

wrócil do Lwowa, gdzie rozpocząl

,,natchnięte i spisane 31.XII.1938",

wali na wschód. Przede wszystkim

ków, a następnie studentów naśla-

dzialalność charytatywną na rzecz

a więc z pewnością wiersz ten po-

drogi ich wiodly do Lwowa, tak jak

dujących w jakimś sensie biblijnych

chorych. Po siedmiu latach pracy wy-

wstal w okresie Bożego Narodzenia.

Jana z Dukli, którego większa część

pastuszków. Pastoralki nawiązy-

ruszyl ze Lwowa do Rzymu. Dopiero

Warto też wspomnieć, że w swych

życia uplynęla w tym wielkim mie-

waly bezpośrednio swą treścią do

później pod koniec życia jako ka-

licznych wędrówkach po Karpatach

ście i ośrodku zlączonym z Polską

wędrówki zadziwionych pasterzy

znodzieja królewski glosil swe kaza-

już jako mlody ksiądz Karol Woj-

bardzo bliskimi więzami zwlaszcza

do Betlejem, do żlóbka, miejsca na-

nia w Warszawie, także te dziś jakże

tyla wędrowal też niejednokrotnie

od czasów Kazimierza Wielkiego. Jest

rodzin Bożej Dzieciny, zdarzeń opi-

slawne ,,Kazania sejmowe".

w Bieszczady wraz z grupami mlo-

św. Jan z Dukli patronem miasta Lwo-

sanych w wersetach 8­20 II rozdz.

dzieży. Bywal w pustelni Jana z Du-

wa i calej lwowskiej ziemi".

Jakie nasze pastoralki o cha-

Ewangelii św. Lukasza. W naszej

kli, jak wiadomo, patrona Lwowa. To

Św. Jan z Dukli w roku 1463 r. przy-

rakterze regionalnym są naj-

kulturze kolędy te przybraly szcze-

zastanawiające, jak wieloma fakta-

byl do Lwowa, szukal więzi z Bo-

bardziej znane?

gólnie piękny i glęboko religijny

Jezusowi, Chrystusowi,

mi swego życia ks. Karol Wojtyla Jan

giem, żarliwie się modlil. Spowiadal,

charakter. Są proste, a zarazem pelne

Dziś nam narodzonemu?

Na przyklad taką pastoralką jest gó-

Pawel II byl w przedziwny sposób

a także glosil kazania, byl wybit-

specyficznych realiów rodzimych,

Pastuszkowie przybywajcie,

ralska kolęda ,,Oj, malucki, malucki".

powiązany z dziejami archidiecezji

nym kaznodzieją. Pelnil też urząd

zarówno językowych, jak i topo-

Jemu wdzięcznie przygrywajcie,

Autor tekstu ani kompozytor tej pa-

lwowskiej. To nie tylko Jego znana

kustosza kustodii ­ przelożonego

graficznych, obyczajowych i histo-

Jako Panu naszemu.

storalki nie są znani. Wiadomo tylko,

powszechnie wędrówka do Lubaczo-

franciszkańskiego okręgu lwow-

rycznych. Niekiedy są udramatyzo-

że zostala ona odnotowana w ręko-

wa w czerwcu 1991 roku, ówczesnej

skiego. W wieku 60 lat, w roku 1463

wane. Wspomina się w nich przede

My zaś sami z piosneczkami

pisach franciszkańskich z Krakowa

stolicy arcybiskupów lwowskich,

przeszedl do surowszej galęzi zako-

wszystkim o Dzieciątku, Świętej

Za wami się śpieszymy,

w XVIII wieku, a wiec śpiewano ją

a także Jego wcześniejsze przyjazdy

nu franciszkanów, zwanej w Pol-

Rodzinie, ale też często z czulością

I tak tego, maleńkiego,

już przed trzema wiekami. Ale może

do tego miasta, czy historyczna piel-

sce bernardynami (od imienia św.

o zwierzętach w stajence, sianku,

Niech wszyscy zobaczymy (....)

jest jeszcze starsza, bo ten zapis

grzymka do Lwowa w czerwcu 2001.

Bernardyna ze Sieny). Zyskal wśród

roślinach, najbliższym otoczeniu

krakowski przecież mógl być tylko

Ale wiele jeszcze innych zadziwia-

lwowian za swą żarliwą wiarę i po-

narodzonego Jezusa, co niewątpli-

Dodać jeszcze trzeba, że ks. Piotr Skar-

utrwaleniem starej tradycji. Obec-

jących faktów. Wlaśnie też z Dukli,

korę, życie ascetyczne ogromny sza-

wie wskazuje też na związek ideowy

ga w swym bogatym w liczne i wybit-

nie pastoralka ta jest wykonywana

po modlitwach, już jako krakowski

cunek. Wykonywal najprostsze prace

pastoralek z postacią św. Franciszka

ne dziela życiu byl szczególnie zwią-

przez najslawniejsze zespoly i soli-

kardynal Karol Wojtyla wyruszyl

w ogrodzie i kuchni. Nawet gdy cier-

z Asyżu.

zany ze Lwowem, bo w katedrze po raz

stów, a lista wykonawców jest zbyt

do Rzymu na konklawe. Po latach

pial pod koniec życia, stracil wzrok

Przez wieki zrosly się one z też z na-

i mial chore nogi, do końca pelnil swe

szą duchowością, a zarazem z niej

obowiązki duszpasterskie, budując

wyplywają. Choć mają często cha-

braci nieustanną modlitwą i kaplań-

rakter lokalny, regionalny to jed-

ską gorliwością. Zmarl we Lwowie

nak te najpiękniejsze staly się po-

29 września 1484 r. otoczony po-

wszechnie znane, są częścią naszej

wszechną opinią świętości.

kultury narodowej. Niekiedy za-

No dobrze, ale chyba odbiegamy

wierają ciekawą warstwę histo-

nieco od tematu, mieliśmy mó-

ryczną, folklorystyczną, zależnie od

wić o pastoralkach.

regionu, gdzie powstawaly i gdzie ją

wykonywano.

Otóż niezupelnie, bo warto podkre-

Jedną z najstarszych pastoralek,

ślić, że zapewne jedne z pierwszych

której tekst przypisywany jest jezu-

pastoralek na terenie Rzeczypospo-

icie ks. Piotrowi Skardze jest kolęda

litej byly śpiewane w kościele ber-

,,W żlobie leży". Choć jest powszech-

nardyńskim przy żlóbku Pana Jezusa

nie znana, przytoczę dla zwrócenia

we Lwowie, gdzie szukal nieustan-

uwagi Czytelników na jej pasterski

nie więzi z Bogiem i modlil się wla-

charakter choćby początek:

śnie Jan z Dukli. Trzeba dla ciąglości

W żlobie leży, któż pobieży

mego wywodu jeszcze powiedzieć, że

Kolędować Malemu?

w latach wspomnianej dzialalności