20

nr 23­24 (411­412) |20.12.2022­16.01.2023

Rozmowy Kuriera

www.kuriergalicyjski.com

Przedświąteczne rozmowy przy kawie

We Lwowie jest mnóstwo

kawiarni. I nic dziwnego.

Miasto jest polożone

w kotlinie i ma swój klimat.

Pod każdym względem ­

i pogody i klimatu miasta.

Kiedyś uslyszalam jak jedna

z lwowianek powiedziala

do swojej koleżanki:

,,Chyba mam niski ,,cisk",

może napijemy się kawy?".

To prawda, we Lwowie

mieszkańcy skarżyli się od

zawsze na ciśnienie, dużo

opadów deszczu. A cóż może

poprawić dobry humor jak

nie filiżanka kawy, a jeszcze

UL. KRAKOWSKA 4 ­ HANDEL

do tego coś slodkiego. We

WIN KAROLA BAYERA

Lwowie, kiedy umawiają sie

na spotkanie, często mówią

­ pójdziemy na kawę? Tym

razem proponujemy udać się

w podróż wyobraźni jak to

WIDOK W GLĄB UL. KRAKOWSKIEJ

we Lwowie niegdyś bywalo.

i tę umiejętność pielęgnowali. Ponoć

Jak to robili Gryzończycy wiemy z za-

­ we Lwowie np. na Walach Hetmań-

Rozmowa

chowanych zapisków Giovannolli'ego,

skich, a w Wiedniu jeszcze do wybu-

zdarzalo się, że gdy nie chciano, by

ANNY GORDIJEWSKIEJ

chu I wojny światowej slychać bylo na

czeladź ich rozumiala, rozmawiali

pracującego także we Lwowie. Masę

z ANNĄ KOZLOWSKĄ-

między sobą po polsku. ,,Caffe di Mi-

z ubitych bialek z cukrem z dodanymi

ulicach nawolywanie sprzedawców

RYŚ, historykiem sztuki,

lano" powstala ok. 1803 r. i przetrwa-

do niej drobno posiekanymi slodkimi

,,Mandoletti ­ Bonbiletti".

filologiem, autorką książek

la dziesięciolecia, choć ­ jak odnoto-

migdalami oraz orzechami laskowy-

o Kresach.

Dokąd teraz po kawie idziemy?

wal w swoich dziennikach Maurizio

mi i startą skórką cytryny zamyka się

Zaglądnijmy do Karola Schubutha, tuż

­ początkowo kawa nie bardzo sma-

w dwóch delikatnych oplatkach lub

A gdybyśmy tak pospacerowa-

kowala mieszkańcom Lwowa.

waflach i krótko piecze, a raczej suszy

obok, w kamienicy pod numerem 6.

ly po niektórych ulicach daw-

w niemal wystudzonym piecu. Masa

Tutaj od lat 50. XIX w. można bylo za-

REKLAMA JÓZEFA REISSA

nego Lwowa?

Co więc wybieramy do kawy ­

pozostaje wtedy biala, miękka i deli-

opatrzyć się w najrozmaitsze wyborne

Z 1843 R.

mandoletti czy torrone?

A mogę wybrać ulicę? I nie będzie to

gatunki herbat, a dla ,,cierpiących na

katna. Jednym slowem, ciastko zbli-

Wybór nie jest latwy. Pod nazwą man-

typowa wycieczka, bo poszukamy

piersi" pan Schubuth mial najpraw-

żone do torrone (nugatu). Są też milo-

dziennikarzy, przede wszystkim

doletti bowiem kryją się i migdalowe

śladów dawnego ,,slodkiego" Lwowa.

śnicy wersji ,,czarnej", sporządzanej na

dziwszy, prosto z Grazu od aptekarza

schodzących tu pod wodzą znanego

Proponuję trochę w nastroju zaku-

kruche ciasteczka i ciastka zbliżone

bazie skarmelizowanych migdalów i...

Purgleitnera ,,styryjski sok z ziól".

ze swoich pijatyk Jana Lama, to powoli

pów przedświątecznych wyruszyć

bez dodatku bialek. Ciastka te weszly

Syrop w butelkach z bialego szkla,

bardzo do torrone, czyli nugatu, jednak

podupadala i reputację zaczynala mieć

na pewną ulicę pachnącą przypra-

z czasem na trwale do ofert wszyst-

zamkniętych cynowymi kapslami

nie na miodzie lecz na cukrze. Obydwa

nie najlepszą. Wspominal ją w swoich

wami korzennymi, herbatami i kawą

z wyciśniętą marką ,,Apotheke zum

to prawdziwe slodkie przysmaki bo-

kich cukierni ­ także w Peszcie

pamiętnikach m.in. Ignacy Daszyń-

żonarodzeniowe. Nazwa mandoletti

­ choć i inne zapachy się tam znaj-

Hirschen in Graz" i ,,J.P.A" wysylal pan

i w Budzie, gdzie cukiernicy z rodziny

ski. Ponoć goście tego lokalu uważali

pochodzi z języka wloskiego: man-

dą. Chodźmy na ulicę Krakowską.

Maurizio i Pollo próbowali swoich sil

Karol także na zamówienie. Syrop byl

za swój ,,święty obowiązek" rykiem

dorla, mandorlatto, specjalność we-

w zawodzie: Zachari pistura ars vulgo

A może przenosząc się w czasie spró-

popularny, bo i ,,cierpiących na pluca"

napelniać niewielkie dość pomiesz-

Mandoletty Backerey. Sprzedawane

bujemy porozmawiać z wlaścicielami

necka. A w Wenecji też nie brakowalo

w tym czasie bylo sporo osób. ,,Styryj-

czenie kawiarni, nie jeden raz lataly

niektórych lokali?

cukierników z szwajcarskiej Gryzoni!

byly też na niewielkich straganach

ski sok z ziól" byl do nabycia i w Ko-

w powietrzu szklanki z ,,melanżem",

lomyi u F. Zachariasiewicza i w Brze-

nie jeden zbyt ,,rozbawiony" bywalec

A z którego miejsca wyruszamy?

żanach u B. Fadenhechta, i w Tarnoplu

wylatywal z hukiem na ulicę. A prze-

To może zaczniemy od kawy u Szwaj-

u M. Schlifki, w Zaleszczykach u J. Ko-

cież bywali tutaj na początku zacni

carów? Przeniesiemy się do początku

drębskiego, a w Jaroslawiu u... Igna-

obywatele miasta. W 1883 r. lwowski

wieku XIX i w kamienicy na rogu uli-

cego Bajana, dziadka późniejszego

,,Dziennik dla Wszystkich" Juliana

cy Krakowskiej i Rynku ­ Krakowska

slawnego polskiego pilota, urodzonego

Piotrowskiego donosil o nieporząd-

nr 2 lub jak kto woli Rynek 33 ­ za-

lwowianina Jerzego Bajana. Przez cale

ku, a zwlaszcza odorze panującym

mówimy dobrą kawę u panów Mau-

lato natomiast w stalej ofercie firmy

w kawiarni, a roznoszącym się z nie-

rizio i Pollow ,,Caffe di Milano", a do

Schubutha byly wody mineralne kra-

wielkiej kuchni znajdującej się tuż za

tego może mandoletti lub torrone? Nie

jowe i zagraniczne. Swój sklep prowa-

bufetem i ,,na lokieć szerokiej", gdzie

będziemy mieć problemu z dogada-

dzil pan Karol do schylku lat 70. XIX

,,w bratnim uścisku odór ten mieszal

niem się, bo choć panowie pochodzą

w., z niewiadomych przyczyn w 1878

się z wyziewami z podwórza".

z Gryzonii i poslugują się językiem

r. oglosil upadlość. Lokal przejąl Wik-

Kiedyś w latach 70. XIX w. ­ mogly-

wloskim, to pilnie uczą się polskie-

tor Marszalkiewicz, oferując podob-

byśmy zaglądnąć do winiarni Sta-

go (śmiech). Wielu szwajcarskich

ny asortyment, tudzież rum z Jamajki

nislawa Brylskiego popróbować win

zuccharieri wladalo w większym lub

i ananasowy, wina, rosolisy, likwory...

spólki producentów win węgier-

mniejszym stopniu kilkoma języka-

Czegóż tam z delikatesów nie bylo!

skich. A może do lokalu Jana Ludwi-

mi i zawsze starali się poznać język

A wszystko po cenach ,,najmierniej-

ga w kamienicy numer 7? Początki

kraju, do którego przywędrowali ,,za

szych", jak zapewnial wlaściciel.

handlu win Ludwigów datują się na

chlebem". Na przyklad Giovanolli,

W latach 50. XIX w. być może skusilaby

rok 1811! Może więc u nich zaopa-

który przyjechal do Lwowa z Brodów,

nas kawiarnia Jana Dobrowolskiego ­

trywali się w wina Szwajcarzy Mau-

zapiski w swoim dzienniku prowadzil

Krakowska 10, zalożona w 1848 roku.

rizio i Pollo? A może i sam Dominik

w trzech językach: po wlosku, francu-

Prawem kaduka niektórzy pisali o niej

Andreola? Przy sklepie z winami,

sku i niemiecku. I czy we Lwowie, czy

jako o najstarszej kawiarni we Lwo-

w osobnym pomieszczeniu dzialala

na przyklad w Berlinie, gdzie swoją

wie. Być może dlatego, że Szwajcarzy

restauracja ,,Pod Gruszką", do której

cukiernię przy alei Unter den Lin-

jakoś dziwnie poszli w zapomnienie.

również chętnie zaglądali aktorzy.

den prowadzil Spargnapani, ziomek

O każdej porze można tu bylo zamówić

Z nostalgią lokal wspominal wie-

Maurizia i Pollo a zarazem krewny

gorące napoje: kawę, czekoladę, herba-

le lat później choćby Ludwik Solski.

wspólpracownika Dominika Andreoli

tę czy poncz. Nie brakowalo też i trun-

Ciekawe, czy pan Ludwik emablowal

­ wszędzie można bylo się dogadać po

ków, ale nie wódki. W kawiarniach

bywające tu mlode artystki sceny

polsku, i zawsze byly w tych lokalach

serwowano bowiem jedynie wina,

lwowskiej. Jego slabość do plci pięk-

dostępne polskie gazety. Wiadomo, że

likwory i piwo. Pan Dobrowolski dbal

nej, zwlaszcza dużo od niego mlodszej,

część Szwajcarów ulegala poloniza-

też, by jego czytelnia przy kawiar-

byla powszechnie znana w mieście.

cji, wżeniali się w miejscowe rodziny,

ni zawsze zaopatrzona byla dobrze

Nie ominiemy oczywiście kamieni-

jak choćby Spargnapani, Pozzi czy

w czasopisma polskie i niemieckie.

cy numer 9, gdzie pod koniec XIX w.

Ehrbarowie. Inni zaś na starość wra-

Z czasem zaczęto nazywać kawiarnię

mieścila się restauracja i winiarnia

cali w swoje rodzinne strony, zacho-

,,Piekielko", a choć byla niezwykle po-

oraz hotel ,,Pod Trzema Murzynami"

wywali znajomość języka polskiego

pularna zwlaszcza wśród lwowskich

Ludwika Stadtmüllera.

UL. KRAKOWSKA ­ POCZTÓWKA Z 1912 R.