24

nr 23­24 (411­412) |20.12.2022­16.01.2023

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Lwowskie pocztówki ­ ich wydawcy i nakladcy

Temat filokartystyki

jest nie do wyczerpania.

Miliony, a nawet miliardy

wydanych od 1867 r.

ilustrowanych, calkowicie

różnych pocztówek nie

dają o sobie zapomnieć.

Jednym z najbardziej

popularnych tematów

jest temat krajoznawczy.

Niewątpliwie nadal

zachwycają nas stuletnie

i starsze pocztówki

z widokami Lwowa.

PAWILONY SZKOLNE, PAWILON M. LWOWA NA POWSZECHNEJ WYSTAWIE KRAJOWEJ 1894 R. WYD.

SEYFARTH & DYDYŃSKI, DRUKARNIA K. JURISCHEK, LEOBEN

IRYNA KOTLOBULATOWA

Wielokrotnie opowiadano o historii po-

najstarszy stempel pocztowy na nadesla-

jawienia się ilustrowanych pocztówek, na-

nej widokówce. Trudno w krótkim artyku-

JAN BROMILSKI ( 1866-1903).

tomiast niewiele wiemy o ich wydawcach,

le opowiedzieć o wszystkich, którzy wy-

FOT. J. HENNER, LATA 90. XIX W.

zwlaszcza o tych, którzy wydawali pocz-

dawali pocztówki o tematyce lwowskiej,

tówki o tematyce lwowskiej. Interesujące

proponuję więc uwadze Czytelników opo-

są widokówki z Powszechnej Wystawy

jest to, że wszyscy nakladcy (osoby, wy-

wieść o kilku najbardziej znanych, czyje

Krajowej 1894 r. we Lwowie, wykonane

dające wlasnym kosztem pocztówki), nie

wydania są praktycznie w każdej kolekcji

wedlug zdjęć E. Trzemeskiego. Można je

uważali tego za swoje podstawowe źródlo

szanującego się filokartysty.

nazwać pierwszymi ilustrowanymi pocz-

dochodów. Ich potomkowie, po przejęciu

tówkami z widokami Lwowa.

Pod względem chronologicznym

dziela, z zasady zaprzestawali tej dzialal-

pierwszymi lwowskimi widokówkami

Wykonano je w technice kolorowej

ności. Jako wyjątek slużyć może jedynie

byly typowe dla lat 1890. kolorowe wie-

chromolitografii, są bogato dekorowane

Salon Malarzy Polskich Henryka Frista,

wymyślnymi winietami i czcionką. Cha-

loobrazkowe serie widokówek w stylu

a następnie jego synów, którzy specjali-

,,Grüss aus..." ­ ,,Pozdrowienia z..." ­ dalej

rakterystyczne jest dla tych widokówek

zowali się w tego rodzaju wydaniach. Otóż

następowala nazwa miejscowości, skąd

ukazanie najbardziej znanych lwow-

wydawcy nie od razu uznali ten rodzaj

chciano przekazać pozdrowienia. Dru-

skich obiektów: budynek Sejmu Galicyj-

komunikacji za dochodowy interes, mieli

skiego, katedry, kościola bernardynów,

kowano je przeważnie poza Lwowem

jedynie pewien sentyment do kartek i in-

z tej prostej przyczyny, że we Lwowie nie

cerkwi św. Jura, kaplicy Boimów czy pl.

KOŚCIÓL BERNARDYNÓW. WIDOK LWOWA. WYD. SEYFARTH&DYDYŃSKI,

teresowali się zmianami w mieście.

bylo możliwości wykonania kolorowej

Mariackiego.

C. JURISCHEK, KUNSTVERLAG, SALZBURG

Wydawców można podzielić na kilka

W 1895 r. Karl Jurischek przeniósl się

chromolitografii.

grup. Należy jednak zaznaczyć, że prawie

papierem lub przyborami piśmienniczymi

lub emitowane z okazji rocznic pamiątko-

Seria pocztówek wydana kosztem

do Salzburga, gdzie wspólnie z bratem

wszystkie kolekcjonerskie serie lwow-

czy galanterią. Zdarzali się też księgarze

wych. W końcu byli to fotograficy, którzy

lwowskich handlarzy artykulami papier-

zalożyl firmę C. Jurischek. Kunstverlag,

skich pocztówek znane są wlaśnie dzięki

lub niewielkie przedsiębiorstwa i zaklady

w ten sposób rozmnażali swe zdjęcia z wi-

niczymi Wilhelma Seyfartha & Michala

Salzburg. Z tą sygnaturą wydano również

nazwiskom osób, finansujących wydanie.

reprodukcyjne. Wśród nich byli wlaścicie-

kilka lwowskich widokówek.

dokami Lwowa, nowych budowli miasta

Dydyńskiego wydana zostala w drukarni

Istnialo kilka wydawnictw, specjalizują-

le kawiarni i restauracji lub hoteli. Byli też

lub uroczystości jubileuszowych.

Karola Jurischeka z Leoben na poludnio-

Kolejnym chronologicznie wydawcą

cych się w druku pocztówek, nakladcy

ludzie, którzy zamawiali pocztówki z wido-

Interesujące, że wśród kolekcjonerów

wym wschodzie Austrii.

byl Jan Bromilski (1855­1903). Pochodzil

oplacali jedynie ich druk w licznych lwow-

kami ich wlasności lub ich zakladów w ce-

poszczególne serie określane są najczę-

Karol Jurischek od 1883 r. byl wlaści-

z Sieniawy pod Lańcutem; gdy znalazl się

skich drukarniach.

lach reklamowych. Zdarzaly się również

ściej nazwiskami takimi jak np. Bromilski,

cielem atelier fotograficznego w Leoben,

we Lwowie rozpocząl handel papierem

Kim byli ci nakladcy? Przeważnie byli

towarzystwa i organizacje, które oplaca-

Niemojowski, Klein itd. Trudno teraz okre-

gdzie oprócz pejzaży i portretów pro-

i artykulami papierniczymi. Uprawnie-

to wlaściciele przedsiębiorstw handlo-

ly wydanie pocztówek, sprzedawanych

ślić, kiedy zostala wydana pierwsza lwow-

dukowal modne wśród turystów karty

nie uzyskal po terminowaniu u któregoś

wych, najczęściej związanych z handlem

później jako cegielki na cele dobroczynne

ska widokówka. Za podstawę przyjmujemy

,,Grüss Aus... Leoben". Jego autorstwa

z lwowskich handlarzy ­ co bylo zgodne

z prawem przemyslowym. Niewykluczo-

ne, że Bromilski pracowal we Lwowie

u Edwarda Hawranka, ponieważ w 1886 r.

ożenil się z jego córką, 18-letnią wówczas

Heleną Cecylią.

Rodzina Hawranków byla znaną we

Lwowie i szanowaną. Bracia Hawranko-

wie pochodzili z rodziny leśniczego Józefa

Hawranka, pochodzącego z morawskiego

miasteczka Frýdek-Místek, który ożenil

się z Wloszką z rodziny arystokratycz-

nej. Rodzina mieszkala w Dobrotworze

i Kamionce Strumilowej. Mieli czworo

dzieci: dwie córki i dwóch synów-bliźnia-

ków Edwarda (1840­1889) i Emanuela

(1840­1910). Obaj bracia byli uczestnika-

mi powstania styczniowego. Szczęśliwie

wrócili do domu i każdy z nich poszedl

swoją drogą. Emanuel, śladem ojca zostal

inżynierem-leśnikiem. Dzierżawil majątek

w miejscowości Krasna zborowskiego po-

wiatu na Tarnopolszczyznie. Są również

dane, że zostal lekarzem.

Edward, prawnik z wyksztalcenia,

prowadzil sklep artykulów papierowych

i piśmienniczych. Początkowo sklep mie-

ścil się przy pl. Mariackim 10, a z czasem

przeniósl się na ul. Teatralną 10. Jak bylo

w zwyczaju w handlu papeterią, w sklepie

sprzedawano zdjęcia znanych osobistości

czy widoki Lwowa autorstwa fotogra-

fów lwowskich. Na odwrocie przykleja-

na byla etykieta z imieniem i adresem

sprzedającego.

W malżeństwie z Józefą Stelmach

Edward Hawranek mial pięciu synów i pięć

córek. Po jego śmierci sklep przejęli syno-

RZADKA POCZTÓWKA Z WIDOKIEM KLASZTORU SAKRAMENTEK

wie Gustaw (1866­1911) i Edward Julian

WE LWOWIE POWTARZANA WYDAWNICTWEM RÖMMLER&JONAS

(1879­1941). Inny syn, Feliks (1875-1972),

W PIĘCIU EDYCJACH W LATACH 1897--1903

LWÓW. RATUSZ. 1899 R. RÖMMLER & JONAS, DRESDEN